• Zengin yeraltı bakır cevherine sahip olan Elazığ'ın Maden ilçesinde "heyelan riski" gerekçesiyle Cami Kebir mahallesindeki 142 konut ve 157 iş yerinin boşaltılması tebliğ edildi. 

YILMAZ KAYA/AMED

Yıldızlar Holding tarafından işletilen ve maden cevheri ayrıştırıldıktan sonra ortaya çıkan binlerce ton maden artığının (pasa) döküldüğü yerde heyelan oluşturduğu gerekçesiyle, bir mahallenin boşatılması isteniyor. Elazığ Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından ev sahibi ve esnaflara gönderilen tebligatta mahalleyi boşaltmaları istendi. 

Heyelan riski yok

Cami Kebir Mahallesi Hafriyat Mağdurları Derneği Başkanı Hayati Acar, “Ocakları işleten Yıldızlar Holding, cevheri çıkarttıkları alandan çıkan atıkları sahaya döktüler. 'Baskı oluştu, heyelan riski var' diyorlar. Burada heyelan riski falan yok. Maden ilçesinin altındaki cevher rezervi Dicle nehri yatağına kadar uzanıyor. Burada geniş cevher yataklarının olduğu belli. Altımızdaki cevheri almak istiyorlar” dedi. 

Evlerini boşaltmayacaklarını kaydeden Acar, "Bize çıkın diyorlar, bu kışın ortasında nereye gideceğiz. Bir teminat vermiyorlar. Sözde TOKİ, ev yapılacaktı. 'Ödenek çıkmadı' diyerek onu da bir kenara bıraktılar. Evlerini boşaltanlara sadece ayda 900 lira kira yardımı yapacaklarını söylüyorlar. Kabul etmiyoruz" şeklinde konuştu. 

Memleketimi terk etmem

Mahallelerinin bulunduğu mıntıkanın cevher sahası olduğunu ve bu cevhere el koymak için mahallenin boşaltılmak istendiğini belirten yurttaşlardan Adil Bilgili (70), daha önce de tebligat geldiğini ama evlerini boşaltmadıklarını söyledi. 

Bilgili, "Yıldızlar Holding'e mi yoksa başka birilerine peşkeş çekecekler bilmiyoruz. Arkalarında kim var bilmiyoruz. 'Çıkmazsanız elektriğinizi, suyunuzu keseceğiz' diyorlar.  Milletin hakkını hukukunu verin çıkalım. Bu harfiyat döküleli 3 yıldan fazla oluyor. Dediler 'toprak kayması var.' Öyleyse gelsin baksınlar hangi evde bir çatlak, bir kayma var göstersinler bize. Ya bize yer verecekler ya da yer altından çıkarıp ürettikleri cevherden pay verecekler. Yoksa çıkmıyoruz. Memleketimizi terk etmiyoruz. Bugüne kadar terk etmedim, etmeyeceğim de" dedi. 

Hafriyatı bilerek yığdılar

Mahalle sakinlerinden Rasim Canpolat (42) da, hafriyatın bilerek mahalle yakınlarına döküldüğünü belirterek, "Önce ilçe girişindeki tarihi köprüde çatlama var diyerek köprüyü kapattılar. Oysa, köprünün hemen yanındaki pasayı patlattıkları için oldu. Onlar 'toprak kayması oldu' diyor. Gerçek öyle değil" dedi. 

Canpolat, "Ev ve iş yerlerinde çatlama var diyorlar ama bu doğru değil. Belediye binası etrafında istinat duvarı var. Eğer heyelan olsaydı, toprak kayması olsaydı burada kayma olurdu. Ama bir santim, bir milim bile kayma yok" şeklinde konuştu.   

İlçenin yüzde 90’ını göç etti

71 yaşındaki Şaban Yürekli ise Yıldızlar Holding'in burayı işletmeye başladıktan sonra maden işçilerini işten çıkardığını ve az elemanla cevheri çıkartıp başka yere gönderdiğini ifade etti. Yürekli, "Burada binlerce işçi çalışırdı. Herkes evine ekmek götürürdü, iş yerleri, esnaflar çalışırdı. Ne zaman ki maden sahasını özelleştirdiler o zaman insanlar işsiz kaldı. Esnaflar tek tek kapattı. Ben fırın işletiyordum. İlçede kimse kalmayınca ve ekmek de satamayınca mecburen fırını kapattım. İlçenin yüzde 90'ı göç etti” diyerek sadece sadece kirada olanların ve emeklileri kaldığını belirtti.

Yürekli, “İlçeye giriş-çıkış yok. Girişteki maden köprüsünü kapattılar. Hükümet konağını, yeni yapılan liseyi yıktılar’’ diye konuştu. Mahallede 43 yıldır oturduğunu kaydeden Yürekli, "Bizi kurşuna dizsinler o zaman. Zorla gelip çıkartırlarsa kendine benzin döker yakarım. Çaresiz kalmışız, herkes sessiz kalınca, buraları birilerine peşkeş çekilmek istenince başka yapacak şeyimiz yok" şeklinde konuştu. 

Bir zamanlar zengin bir ilçeydi

Türkiye’nin ilk ağır sanayi fabrikalarından olan, 1939 yılında ise Etibank Bakır işletmesi fabrikasının işletmeye açılmasıyla Maden ilçesi nüfusu hızla artış sağlarken, çevredeki komşu kent ve ilçelere de iş istihdamı sağladı. Bakır kenti Maden ilçesinin bir zamanlar tenis kortu, 5 hamamı, 3 sineması ve 30 bin nüfusuyla binlerce işçi ve ailesine ekmek kapısı olan bakır fabrikası, 1990’lı yıllarda eski Başbakanlardan Tansu Çiller’in eşi Özer Çiller’in de ortağı olduğu Beroner firmasına satıldı. Bu özelleştirme, ilçede kötü gidişin başlangıcı oldu. Özelleştirmeyle birlikte bakır sahaları özel sektöre açıldı. Çillerden sonra Yıldızlar Holding satın aldı. Özel sektörün ilk işi, bazı ocakları kapatmak oldu. Ham madde, başka kentlere transfer edilerek, ilçenin bitişinin de ilk adımı atıldı. 90’lı yıllarda Maden Bakır işletmesinin özelleştirilmesi ve iki ünitesinin kapatılmasıyla bakırla hayat bulan ilçede işçi sayısı ise 4 binlerden 100’e düştü. İlçede büyük bir göç yaşanırken yaklaşık 30 bin olan nüfus 3 binlere düştü. Bir zamanlar çocukların sokakta koşturduğu Maden, artık emeklilerin ve ekonomik nedenlerden dolayı göç edemeyenlerin yaşadığı, kapalı kepenkleriyle boşaltılan ve viraneye dönen evleriyle adeta hayalet bir kasabaya dönüşen bir ilçe durumunda.