Mayınları temizleyip yaşam ekiyorlar

• 1,6 milyon kara mayınının toprağa işaretsiz bırakıldığı Sri Lanka’da kadınlar, topraklarını ekebilmek ve korkmadan yaşayabilmek için her gün topraklarını mayınlardan temizleyerek hayatlarını riske atıyorlar.

 

Sri Lanka’da 1983-2009 yılları arasında süren iç savaş, yaklaşık 80 bin kişinin ölümüne, 20 bin kişinin kaybolmasına ve 1 milyondan fazla kara mayınının kuzey ve doğu bölgelerinde bırakılmasına neden oldu. Savaşın bitiminden 16 yıl sonra, 2025 itibarıyla, mayınlar nedeniyle birçok aile hâlâ evlerine dönemiyor. Hükümetin 2028 hedefi, fon kesintileri ve yeni patlayıcı buluntuları nedeniyle zorlaşırken, HALO Trust ve Mines Advisory Group (MAG) gibi mayın temizleme kuruluşları, özellikle kadınların öncülüğünde, ülkeyi mayınlardan arındırmak için çalışıyor. HALO, yaklaşık 300 bin anti-personel mayını da dahil olmak üzere bir milyondan fazla mayını güvenli bir şekilde imha etti ve arazi temizleme çalışmaları 280 binden fazla yerinden edilmiş kişinin evlerine dönmesini sağladı. 

Ötekileştirilmeye karşı cevap

Savaş, Sinhalese etnik çoğunluğunun hakim olduğu hükümet ile kuzeyde bağımsız bir devlet kurmaya çalışan Tamil isyancılar arasında yaşandı. İsyancılar bunu, Sinhalese çetelerinin 400 ila 3 bin Tamil'i öldürdüğü, ayrım gözetmeksizin tecavüz ettiği ve Tamil işyerlerini tahrip ettiği 1983 Kara Temmuz pogromunda doruk noktasına ulaşan sistemsel Tamil karşıtı ayrımcılığa ve ötekileştirmeye karşı tek cevap olarak gördüler. Landmine Monitor’ün haberine göre kısa süre sonra başlayan çatışmalarda yaklaşık 100 bin kişi öldü ve çoğunluğu Tamil olan yaklaşık 20 bin kişi kayboldu. 

Toprakta ve ruhta izler

Savaş, 2009’da son aşamasına girdi. Savaşın sonundan fotoğraflar ve videolar, hükümet güçleri tarafından elleri arkadan bağlı mahkumların infaz edildiğini gösterirken, kadın savaşçıların cesetleri, tecavüze uğradıktan sonra, kıyafetleri yırtılmış halde bırakılmıştı. Cinsel şiddet yaygın ve sistematikti. Savaşın izleri hem topraklarda hem de insanların ruhlarında kazınmış durumda. 

1,6 milyon kara mayını 

Tahmini 1,6 milyon kara mayını toprağa işaretsiz bırakıldı ve çoğunlukla çatışmaların en yoğun olduğu kuzey ve doğu bölgelerinde (çoğunlukla Tamil bölgelerinde) toprak parçalarını kirletti. Kara mayınları hem Tamil Eelam Kurtuluş Kaplanları

(LTTE) hem de Sri Lanka ordusu tarafından toprakları savunmak için döşendi ve bugün hala ormanlarda, tarım arazilerinde ve yerleşim alanlarında bulunuyor. Bunlar, savaşlar sona erdikten uzun süre sonra bile sivilleri (özellikle de onları oyuncak sanan çocukları) öldürebilen ve sakat bırakabilen, ayrım gözetmeyen silahlardır. 

 

 

Mayınların temizlenmesi rolü

Sri Lanka'daki iç savaş toplum genelinde yıkıcı bir etki yarattı. Savaş sonucunda yaklaşık 89 bin kadın dul kaldı ve artık ailelerinin tek geçim kaynağını onlar sağlamaya başladı. Ancak yaralanma, yerinden edilme ve kayıp karşısında ailelerini geçindirme ihtiyacı, kadınlar için belirli fırsatlar ve ülke için olumlu gelişmelerle sonuçlandı. Sri Lanka'daki 660 mayın temizlemecisinden 153'ü kadın ve çoğunlukla tamamı kadınlardan oluşan ekiplerde çalışıyorlar ve bu ayrım gözetmeyen silahların temizlenmesinde önemli bir rol oynuyorlar. Başka bir uluslararası mayın temizleme yardım kuruluşu olan HALO'nun  bin 200 Sri Lankalı personeli var ve bunların  yüzde 40'ı kadın.

Parmak ucuyla çalışıyorlar

Kadınlar, kavurucu sıcakta günde yedi saat boyunca elle mayın temizleme işi yapmaktadır.  Bir metal dedektörüyle bir seferde bir metrekareyi tarayarak, belirli bir gücün üzerindeki her bip sesi, kavrulmuş, katı toprağa yavaş ve dikkatli bir kazı anlamına gelir - başka bir maden bulmuşlarsa diye parmak ucuyla yapılan bir çalışmadır bu. New Lınes’in haberine göre, Çalışma aynı zamanda kadınlar için istikrarlı bir gelir kaynağı. Tarım ve yaşam için toprak temizlendiğinde toplulukların güvenli bir şekilde evlerine dönmelerini ve geçim kaynaklarını geliştirmelerini sağlıyor. Ayrıca işçilere yoldaşlık duygusu ve birlik içinde bir güç veriyor. 

İnanç ve inançsızlık bir arada 

Kadınlar, daha sonra yerel topluluğa geri verilen ve insanların evlerine dönebilmeleri, topraklarını ekebilmeleri veya korkmadan yaşayabilmeleri için toprağı temizlemek için her gün hayatlarını riske atıyorlar. Ancak, birbirleriyle etkileşim kurma biçimlerinde açıkça görülen bir dayanışmayı da paylaşıyorlar. Bu yoldaşlık, kadınların karşılaştıkları toplumsal damgalarla yaşamalarına yardımcı oluyor. Bazı mayın temizleyicileri, çalışmalarının hem kendilerine hem de ülkeye savaş travmasından iyileşme konusunda yardımcı olabileceğine inanıyorken bazıları buna inanmıyor. 

Karar alma süreçlerinde yoklar

Sri Lankalı ekonomist Saman Kelegama, Kuzey İrlanda ve Liberya gibi dünyanın dört bir yanındaki çatışma sonrası bölgelerde kadınların müzakerelere dahil edilmesinin yalnızca kadın haklarının ve diğer dışlanmış toplulukların korunmasını sağlamakla kalmayıp aynı zamanda barışın kalıcılığını da artırdığına dair giderek artan kanıtlara rağmen, kadınların seslerinin barış inşası girişimlerindeki karar alma süreçlerine dahil edilmediğini belirtiyor. HABER MERKEZİ