Razan’ın ve Suriye'de devrimin kayıp hikayesi*

• Estelle Lemaître, bu haftaki yazısında 2013 yılında üç arkadaşıyla birlikte kaçırılan ve o tarihten bu yana kayıp olan Suriye İhlal Belgeleme Merkezi kurucusu insan hakları aktivisti Razan Zaitouneh'in hikayesini yazdı.

Estelle LAMAÎTRE

Estelle Lemaître, bu yaz dünyanın her yanından muhalif kadınların hikayesine anlattığı yazı dizisi hazırladı. Yazma amacını ise muhalif kadınların cesaretini takdir etmek ve insan hakları için kampanya yürüten gerçek kahramanların yüzlerine ışık tutmak olduğunu belirtiyor.

Yazıda anlatılan hikaye Suriye İhlal Belgeleme Merkezi'nin (VDC) kurucularından Razan Zaitouneh. Lemaître'nin “cesur” kadınlardan biri diye tanımladığı insan hakları aktivisti ve hukukçu Razan, 9 Aralık 2013'ten beri kayıp.

Lemaître'nin anlattığı Razan'ın hikayesi şöyle:

Suriyeli olan Razan Zaitouneh 1977'de Libya'da orta sınıf, muhafazakar ve orta derecede dindar bir ailede doğdu. Ailesinin işi nedeniyle birçok Arap ülkesinde yaşayan Razan, Şam'a döndü ve 'ömrümün sonuna kadar yaşamak istediğim yer' dediği Suriye'nin başkentinde yaşamaya başladı.
Birçok Suriyeli genç gibi Filistin direnişini de destekliyordu. Gazetecilik okumak istiyordu. Suriye rejiminin eğitim sistemi nedeniyle bunu yapamadı ve hukuk fakültesi okuyup avukat oldu. Genç, muhalif, solcu bir kadın olarak 2000 yılında Hafız Esad'ın öldüğü yıl 23 yaşındaydı. Avukatlık mesleğinin ilk yıllarında siyasi mahkumların haklarını savunmaya başladı.

Muhaliflerin avukatıydı
Babasının ölümünden bir ay sonra Beşar Esad'ın iktidara gelmesiyle tüm ülkede reform umutları belirmeye başladı. Ancak bu umut kısa sürdü. Rejimin baskılarına karşı mücadelesini keskinleştirdi. Tüm riskleri göz aldı ve zekası ile mesleğininde açtığı yoldan yeni mücadele yolları aradı.

Baskı rejimine karşı mücadele eden muhalif gazeteciler, komünistler, aktivistler, Kürtleri savunmaya avukatlar yanaşmıyordu. Zulüm gören herkesin avukatlığını yapmaya başladı.

Rejimin otoriter baskısına karşı direnen tüm kesimlerin yanında olan Razan, Suriye'nin kendi muhalefeti ve direnci ile bu baskıyı yenebileceğine inanıyordu. Bir avukat olarak bu dönem muhaliflerin savunmasını parasız yapan Razan sadece uluslararası basına yazdığı makalelerden para kazanıyordu.

'Korkmuyorum...'
2005 yılında yazdığı bir yazıda gelecekte başına gelebilecekleri öngörerek, "Psikolojik olarak kendimi tutuklanmaya hazırladım. Korkmuyorum" diyordu. Arap Baharı'nın Suriye'ye yansıdığı 2011'e gelindiğinde Razan Zaitouneh, herkes tarafından tanınan muhalif bir insan hakları aktivistiydi.

Bu dönem hakkında tutuklama kararı verilen Razan, mavi gözlü sarışın kot pantolan ve tişörtü ile seküler muhalif bir kadın olarak, hem Suriye Rejimi'nin hem de selefi grupların hedefindeydi.

İhlalleri belgeyen VDC'nin kurucusuydu
Haziran 2011'de Razan Zaitouneh, Şam'ın banliyölerinde, kendisi gibi solcu muhalif aktivistler olan Samira Khalil, Waël Hamada ve Nazem al-Hamadi ile birlikte, Suriye İhlal Belgeleme Merkezi'ni (Les Quatre de Douma-VDC) kurdu. VDC Suriye toplumunun karmaşıklığını belgeleme, arşivleme, anlama misyonunu belirlemişti. İç savaşta taraflar tarafından işlenen insanlık suçlarını belgeliyor, mağdurların ve kayıplarım kimliklerini kayıt altına alıyordu.

Her hafta ülkedeki savaşta Suriye rejimin ve savaşan gruplar tarafından işlenen suçlar her hafta kamuoyu ile paylaşılıyordu. Bu dönem bir yandan ihlalleri belgeleyen Razan ve arkadaşları aynı zamanda Suriye'deki ayaklanmada halkın haklılığını değinen sosyal medya hesaplarını aktif kullanmaya başladı.

'Bu kadın hayatını ülkesine verecek'
VDC açıldığı günden itibaren hem Suriye Rejimi hem de silahlı selefi grupların hedefi haline geldi. Uluslararası güçlerin Suriye'ye müdahalesini de eleştiren Razan, batıya büyük öfke duydu ve ülkesini terk etmesi için teklif getirildiğinde bunu "Bu kadın hayatını ülkesine verecek" diyerek reddetti.

Razan Zaitouneh'e, 2011 yılında Sakharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü ve Anna Politkovskaya İnsan Haklarını Savunma Ödülü verildi.

2013'te kaçırıldı, VCD arşivi yok edildi
Razan VDC'yi birlikte kurdukları arkadaşları Samira Khalil, Waël Hamada ve Nazem al-Hamadi ile birlikte 9 Aralık'ı 10 Aralık'a 2013 bağlayan gece silahlı kişilerce kaçırıldı. O gece VDC'nin Şam'ın banliyölerinden Douma'daki merkezi silahlı komanda askeri giysili maskeli kişilerce basıldı.

“Douma'nın Dörtlüsü” olarak adlandırılan dört aktivistten o günden sonra haber alınamadı. İşin dikkat çekici bir diğer tarafı ise Razan ve arkadaşlarının kaçırıldığı gece VDC'ye giren silahlı kişiler aynı zamanda tüm bilgisayar, belge ve arşivleri de çaldı ve yok etti. VDC'nin Douma'daki merkezi ise 2016 yılında uçaklarca bombalanarak, yok edildi.

'Hem rejim hem selefilerin hedefindeydi'
Estelle Lemaître'in kaynaklarından aldığı bilgiler ışığında tahmini ise şöyle: "O günden beri onlardan haber almadık. Razan ve arkadaşları işkence altında öldü. Razan ve arkadaşları hem Esad rejimi hemde selefi gruplara karşıydı ve her iki taraf içinde hedefti."

Razan Zaitouneh'in yaşam hikayesi 2017 yılında Justine Augier (**) kitaplaştırıldı.

* Kaynak: www.lesnouveauxdissidents.org
** Okumak için: Tutku. Suriyeli avukat, Justine Augier, Actes Sud Razan Zaitouneh hikayesi, 2017