Serdeşt’te atılan tohum

• Fermanda kurulan/oluşturulan kurumlar, tanımlaması anlamlı fakat artık fermandan kurtuluşu sağlayacak, Şengal’in özgür ve özerk statüsünü geliştirecek kurumları oluşturma zamanı.

MERWAN ZERDEŞT

Tarihsel olarak kurum ve kuruluşlar, insanlığın avcı-toplayıcı topluluklardan modern zamanlara geçişine kadar farklı toplumsal formların gelişimine dayanır. İnsanlığın kültürel ve toplumsal evrimine paralel form ve yapılar gelişir. Tarım Devrimi’nde gelişen mülkiyet, yönetim ve hukuk kurumları; devletçi uygarlıklara dayalı yönetim, eğitim, pazar ve ticaret kurumları; Sanayi Devrimi’ne dayalı fabrikalar, şirketler ve sivil toplum kuruluşları; finans kapital çağında uluslararası kuruluşlar ve son olarak dijital kurumlar…

Êzîdî toplumu, hem inanç kimliği hem de yaşam kültürü ve felsefesiyle devletçi uygarlığın ve onun kurumlarının büyük oranda dışında kaldı/bırakıldı. Dışında kalmaktan da öte, bu kurum ve yapıların sürekli soykırım saldırılarına uğradı. Êzîdîler, toplumsal ilişkilerini inanç eksenli, kültür ve ahlaka dayalı kurumlaştırarak varlığını günümüze kadar koruyabildi. Êzîdîlerde inanç, kültür ve ahlak, yalnızca metafizik olgular değildir, her biri aynı zamanda günlük yaşamın sürekliliğini ve organizasyonunu sağlayan birer kurum niteliğindedir. Bu gerçeklik, Êzîdî varlığını bir yere kadar sürdürdü. Ancak 3 Ağustos 2014 fermanı, başta öz savunma olmak üzere, ekonomiden kültür alanına kadar yeni bir Êzîdî kurumlaşmasını/yapılaşmasını zorunlu kıldı.

İlk belediyecilik deneyimi

Êzîdîler, yaşama ve var olma diyalektiğinin sonucu olsa gerek, ferman koşullarında, yani varlıklarına en ağır darbelerin vurulduğu bir zaman ve mekân içerisinde ilk kurumlaşmaların tohumlarını serpti. Soykırıma karşı varlık savaşının sonucu olarak ilk Êzîdî kurumları böyle gelişti. Bu kurumlardan biri, Şengal Halk Belediyesi oldu. Şengal merkezinin halen DAİŞ işgalinde ve halkın Şengal Dağı’nda kuşatma altında olduğu 2015'te, Êzîdîlerin tarihteki ilk belediyecilik deneyimi Serdeşt’te başladı. Serdeşt, adından da anlaşılacağı üzere Şengal Dağı’nın tam ortasında yükseklere yerleşmiş bir ova. Dört tarafı yüksek tepelerle korunduğu için 2014'teki soykırımdan kurtulan halkın sığındığı, özgürlük gerillaları ve Êzîdî toplumunun birbirlerini tanıdığı, tanıdıkça birbirlerine bağlandığı ova. Şengal’in kuzey ve güney yamaçlarını birleştiren ova. Hem BAAS rejimi döneminde hem de KDP döneminde halkın yerleşimine ve ekonomik üretimine izin verilmeyen ova.

Serdeşt, ferman sonrası tüm devrim kurumlarının oluştuğu, yapılandığı, kurumlaştığı mekan oldu. YBŞ-YJŞ başta olmak üzere kültür, basın, belediye, gençlik ve kadın kurumlarının oluştuğu, 2015'te Şengal Kurucu Meclisi’nin ilan edildiği yer. Özcesi, Şengal’deki tüm kurucu faaliyetlerin, kurumlaşma çabalarının başladığı, Mam Zeki’den Nujiyan Erhan’a onlarca öncü şehidin emeğiyle biçimlenen ve anlam kazanan mekan.

Şengal’deki ilk belediyecilik deneyimi, 2015'te bir konteyner içerisinde (dönemin tüm kurumlaşmaları konteyner ve çadırlarda başlamıştır) Şengal Halk Hizmeti Merkezi adıyla başladı. Kurucu döneme ait fotoğraflar, hikâyeyi yeterince anlatmakta zaten. Belediye binasına asılan pankart, özün biçimden ne kadar önemli olduğunu “Özerk Şengal, Demokratik Irak” iddiasıyla vuruluyor. Bir devlet kurumunun kurulması ile bir halk kurumunun oluşumu arasındaki farkı görmek ve hep hatırlamak gerekir.

15 ayrı köy, belde ve kasabada

Ferman koşullarında, kuşatılmış bir dağda, o dağa sığınan insanların ve özgürlük gerillalarının arasında başlayan ilk çalışmalar kuşkusuz ilk elden on binlerce insanın yeme-içme ve barınma ihtiyaçlarına yöneldi. Şengal özgürleştirildikten sonra yüz binlerce Êzîdînin ülkeye dönüşünü kolaylaştıran, onları karşılayan çalışmalarla devam etti. Şimdi ise 15 ayrı köy, -belde ve kasabada Şengal Halk Belediyesi adına kurumsal çalışmalar yürütülüyor. Şengal Halk Belediyesi, 10 yıllık tecrübe ve deneyimlerine dayanarak 30 Kasım 2025'te yeniden yapılanma konferansını gerçekleştirdi. Önder Apo’nun demokratik toplum çağrısına da bir cevap niteliğinde gerçekleşen konferansta, belediye çalışmalarının komünler temelinde yeniden örgütlendirilmesi kararı alındı.

Tüm kurumsal yapılar, kurucu bir misyonla çalışmaya başlar ve bu misyon yerine geldikçe yeni misyonlar üstlenir. “Fermanda kurulan/oluşturulan kurumlar” tanımlaması, kuşkusuz oldukça anlamlı fakat artık fermandan kurtuluşu sağlayacak, Şengal’in özgür ve özerk statüsünü geliştirecek kurumları oluşturma zamanı.