Sınırda sınırsız yasak

• Yasaklı 38 yerleşimiyle devletin güvenlikçi politikasının örneği olan Çelê’de, sivil yaşam fiilen ortadan kaldırılmış durumda. 

Federe Kürdistan sınırındaki Colemêrg'in Çelê (Çukurca) ilçesi, “özel güvenlik bölgesi” uygulamalarıyla sivil yaşamdan arındırılmış bir konumda.

Tarihsel olarak ticaret yolları, yaylacılık kültürü ve çok katmanlı toplumsal yapısıyla bilinen Çelê, bölgenin tarım, hayvancılık ve sınır ticareti ilişkilerinin merkezinde yer alıyordu, ancak bugün tarihsel ve kültürel zenginliğiyle değil, yasaklı 38 yerleşim alanıyla anılıyor. Federe Kürdistan sınırında bulunması gerekçe gösterilerek kırsalı büyük ölçüde askeri alan statüsünde tutuluyor. 1990'lı yıllarda boşaltıldıktan sonra yakılan köyler ve kırsal alan askeri bölgeler haline getirildi. İlçenin girişlere serbest olan noktaları ise Hakkari Valiliği tarafından her 15 günde bir defa yasak ilan edilerek girişlere kapatılıyor. Serspî, Siyavik, Gûzereş, Aşûtê, Gêman, Minyaniş, Zawîte, Biyadir, Deştan köyleri dolu; Erbîş, Canmeda, Helalî, Bêtrut, Erîş, Şiliko, Şîverezan, Jiyaniş, Seranî, Talisan, Marufan, Ertuş, Hilçaş, Bilêcan, Şivişk, Serêsêvê, Bê, Şûkê ve Gorbe köyleri yasaklı. Mezraları Bite, Barzan, Pîrî, Xanêsêgund, Kurbe, Hirkaş, Şiluku, Zal, Bircêlan, Qesirk, Mirkaniş, Geluk, Kanîketkî, Sivsîdan, Qesran, Beravî, Bêlatajorî, Biyêreş ve Zerî de yasaklı.  

Geçici başlayıp kalıcılaşıyor

Çelê'ye bağlı köyler, yalnızca yerleşim alanları değil; aynı zamanda bölgenin tarihsel hafızasını ve kültürel sürekliliğini taşıyan mekanlar olarak da öne çıkıyor. Yaylalar, meralar ve tarım arazileri, kuşaklar boyunca kolektif yaşamın da temeli olmuş. Bugün bu alanların tamamı “özel güvenlik bölgesi” kapsamında sivil kullanıma kapalı. “Geçici” adıyla ilan edilen yasaklar, yıllar içinde kalıcı hale getirildi. 

Özel güvenlik politikaları

Karakollar, üs bölgeleri ve denetim noktalarıyla çevrili ilçe, yalnızca kırsalda değil, merkezde de yüksek güvenlik uygulamalarıyla kuşatılmış durumda. Bu tablo, ilçenin sosyoekonomik yapısını doğrudan etkiliyor. Köylerin yasaklı olması, tarım ve hayvancılığı ortadan kaldırırken, nüfusun büyük bölümünü göçe zorladı. Genç nüfus ilçeden ayrılırken, köyler zamanla insansızlaştırıldı. Böylece yasaklar, yalnızca güvenlik tedbiri olmanın ötesine geçerek, bölgenin toplumsal dokusunu değiştiren bir araca dönüştü.

Fiilî tampon bölge 

Sınır hattında uygulanan askeri stratejiler, ilçeyi fiilen bir “tampon bölge” haline getirirken, sivil yaşamın ihtiyaçları ikinci plana itiliyor. 38 yerleşim alanının yasaklı olması bunun göstergesi. 

Askeri nüfus artışı

İlçede 1990'lı yıllarda yaşanan köy boşaltmaları bu dönemde yoğunlaşırken, koruculuk dayatması kabul etmeyen birçok köy boşaltıldı ve söz konusu köylerde sivil yaşam fiilen sona erdi. 2000 ve 2010 yılları arasında ilçede askeri yapı kalıcı hale geldi. İlçenin her tepesine karakollar inşa edilirken üs bölgeleri ise arttı ve köylere dönüşler engellendi. 2011 ve 2014 yıllarında "özel güvenlik bölgesi" uygulamaları yaygınlaştırılarak artırıldı. İlçede askeri nüfus seçimleri etkileyecek kadar şişirildi. Yerel halk ise göçe maruz bırakıldı. 2015'ten itibaren yasaklar sistematik hale geldi. COLEMÊRG