TotalEnergies, savaş suçu işledi!

• Suriye’de DAİŞ’e para aktaran Lafarge’den sonra başka bir Fransız şirketi daha savaş suçlarına karıştı. Enerji şirketi TotalEnergies’in Mozambik’te hükümet güçlerinin işlediği ‘konteyner katliamı’na ortaklık ettiği belirtiliyor.

Almanya merkezli bir insan hakları örgütü, Fransız enerji şirketi TotalEnergies’inMozambik’teki Ortak Görev Gücü’ne (Joint Task Force) sağladığı finansal ve maddi destek yoluyla “savaş suçlarına, işkenceye ve zorla kaybetmelere suç ortaklığı” yaptığını belirtti. Şirket hakkında Fransa’da suç duyurusunda bulunuldu.

Almanya merkezli Avrupa Anayasal ve İnsan Hakları Merkezi’nin (ECCHR), şikâyetininmerkezinde, “konteyner katliamı” olarak adlandırılan olay yer alıyor. Şikayete göre, Total tarafından ücretlendirildiği öne sürülen askerler, Temmuz-Eylül 2021 döneminde şirketin doğalgaz tesisinde onlarca sivili gözaltına aldı, işkence yaptı ve kötü muamelede bulundu. Yaklaşık 150 kişinin bu şekilde toplandığı, bunlardan yalnızca 26’sının hayatta kaldığı belirtiliyor.

Ortak Görev Gücü, Total’in Mozambik’teki iştiraki ile hükûmet arasında 2020’de imzalanan bir mutabakatla, şirketin LNG projesini korumak için oluşturulmuştu. ECCHR’ye göre Total, bu birlik için konaklama, yemek, ekipman ve asker ödemeleri sağladı; tüm bunlar ‘sistematik insan hakları ihlallerine rağmen’ sürdürüldü.

ECCHR’nin şikâyeti, kamu finansörlerine yapılan bilgi edinme başvuruları sonucunda elde edilen ve bir kısmı Fransız medyasında da yayımlanan Total’e ait dahili belgelere dayanıyor. Bu belgelerin, Mozambik güvenlik güçlerine yöneltilen şiddet ve ihlal iddialarının şirketin bilgisi dâhilinde olduğunu, buna rağmen desteğin kesilmediğini gösterdiği belirtiliyor.

ECCHR’den Clara Gonzales, “TotalEnergies, Mozambik güvenlik güçlerinin sistematik insan hakları ihlalleriyle suçlandığını biliyordu; yine de tesislerini korumak için desteğini sürdürdü” diyerek Fransız yargısına soruşturma çağrısı yaptı.

STK, çatışma bölgelerinde faaliyet gösteren enerji ve madencilik şirketlerinin ‘tarafsız aktör’ sayılamayacağını, güvenlik stratejileriyle suçlara zemin hazırlamaları hâlinde hukuki sorumluluk taşımaları gerektiğini vurguluyor.

TotalEnergies suçlamayı reddediyor

Total’in Mozambik LNG birimi daha önce yaptığı açıklamalarda, söz konusu olaylara dair ‘herhangi bir bilgiye sahip olmadığını’ savundu. Şirket, Mart ayında yayımladığı duyuruda, elindeki veriler ışığında iç inceleme yürüttüğünü, ancak iddiaları doğrulayacak unsurlar bulamadığını belirtti. Açıklamada, 2024 Ekim ayında Mozambik makamlarına resmî soruşturma çağrısı yapıldığı, Mozambik İnsan Hakları Komisyonu’nun (CNDH) da konuyla ilgili kendi değerlendirmesini başlattığı aktarıldı.

Mozambik Başsavcılığı, 2025 yılında iddialara ilişkin bir ceza soruşturması açıldığını duyurdu. TotalEnergies, bu adımı ‘memnuniyetle karşıladığını’ bildirdi.

Hala yargısal soruşturma yok

Mozambik’teki LNG projesine ihracat finansmanı sağlayan İngiltere ve Hollanda hükûmetlerinin de kendi incelemelerini yürüttüğü biliniyor. Ancak şu ana kadar TotalEnergies’in rolüne ilişkin Avrupa’da yargısal bir soruşturma başlatılmadı.

ECCHR, Fransa Ulusal Terörle Mücadele Savcılığı’nın (PNAT) devreye girmesini ve TotalEnergies hakkında resmî soruşturma açılmasını talep ediyor. Hak örgütüne göre eldeki dahili belgeler, Ortak Görev Gücü’nün 2020’den itibaren sivillere yönelik şiddet eylemlerine karıştığını ve şirketin bu tabloyu bilmesine rağmen güvenlik anlaşmasını sürdürdüğünü ortaya koyuyor.

Öte yandan, İngiltere ve Hollanda hükümetleri, Fransız bankaları Société Générale ve CréditAgricole’nun “mali desteklerini yenilemeyi reddetmesini ve Mozambik’in LNG'dençekilmesini” istedi.

TotalEnergies’in Mozambik’te yürütmek istediği dev LNG projesi için de kritik bir gelişme var. 2021’de bölgede ortaya çıkan işkence, kaybolmalar ve öldürmelerle ilişkilendirildiği için durdurulan proje şimdi bir darbe daha aldı: İngiltere projeye vermeyi planladığı 1,15 milyar dolarlık finansmanı resmen iptal etti.

Total’in yanı sıra başka bir Fransız çimento şirketi olan Lafarge de Suriye’de DAİŞ’e para aktarma ve yardım etme suçlarından yargılanıyor. MARSİLYA