Trump Araplarla yakınlaşıyor, AB Rusya’ya yükleniyor

• Suudi Arabistan’la 142 milyar dolarlık silah anlaşması imzalayan ve Suriye üzerindeki yaptırımları kaldıran Donald Trump, Prens bin Selman ve Ahmed Şara’dan İsrail’in İbrahimi Anlaşmaları’nı imzalamasını istedi.
• Avrupa, Vladimir Putin'e Ukrayna-Rusya barış müzakerelerine katılma baskısı yaparken, AB Rusya’ya yönelik 17'nci yaptırım paketini onayladı. Fransa ise “iki devletli” çözüm arayışı ve Filistin’in tanınması için İsrail’e meydan okuyor.

İsrail’in işgal bölgelerini genişletme planları, Suriye’de Baas rejiminin çöküşü ve Kuzey ve Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi’nin Kürt birliğini sağlaması, İran’da nükleer silahlanma ve Suudi Arabistan etrafında şekillenen Arap siyaseti, dünyanın gözünü Ortadoğu’ya çevirdi. Son günlerde Ortadoğu’da artan diplomatik hareketlilik sadece bölgeyi değil küresel siyasetin yönünü de belirleyecek. Bu kapsamda yeni ortaklıklar kuruluyor, anlaşmalar imzalanıyor ve yatırımlar yapılıyor. Adeta yeni güç dengelerinin kurulduğu Ortadoğu, Avrupalı ve dünya siyasetçilerinin odağı haline geldi. Amaç ise daha fazla yatırım, hâkimiyet ve güç.

142 milyar dolarlık silah anlaşması

ABD Başkanı Donald Trump, siyaset sahnesinin öne çıkan ismi. Dört günlük Ortadoğu turuna çıkan Trump’ın ilk durağı Suudi Arabistan oldu. Bol kazançlı bir ziyaret yapan Trump, Suudi Arabistan'dan ülkesine 600 milyar dolarlık yatırım taahhüdü aldı. Bu kapsamda iki ülke arasında değeri yaklaşık 142 milyar doları bulan bir silah satış anlaşmasının da imzalandığı ve bunun "tarihteki en büyük savunma anlaşması olduğu" açıklandı. Beyaz Saray söz konusu anlaşmayı, "savunma ve güvenlik alanındaki stratejik ortaklığın ileriye taşınmasının göstergesi olarak" sözleriyle nitelendirdi. Beyaz Saray, bu silah satışlarının beş ana kategoriye ayrıldığını bildirdi: Hava kuvvetlerinin geliştirilmesi ve uzay teknolojileri, hava ve füze savunma sistemleri, deniz ve kıyı güvenliği, sınır güvenliği ve kara birliklerinin modernizasyonu, bilgi ve iletişim sistemlerinin yükseltilmesi.

 ‘Birbirimizi çok seviyoruz’

Trump, Suudi Veliaht Prensi bin Selman'la görüşmesi sırasında "Gerçekten birbirimizi çok sevdiğimize inanıyorum" dedi ve Suudi yatırımlarının ABD'de istihdam yaratılmasını sağlayacağını söyledi. Ortadoğu ziyaretine İsrail'i dahil etmedi, bununla birlikte Riyad'da yakın bir zamanda Suudi Arabistan'dan İsrail'i tanımalarını bekledikleri mesajını verdi. Suudi Arabistan'ın kısa bir zaman içerisinde İbrahim Anlaşmaları'nı imzalamasını umut ettiğini vurguladı.

Trump’ın Körfez turunun ikinci durağı BAE. BAE, özellikle yapay zekâ, yarı iletkenler ve enerji gibi sektörlerde ABD ile stratejik işbirliklerini genişletmeyi hedefliyor. BAE yönetimi, önümüzdeki on yıl içinde ABD’ye toplam 1.4 trilyon dolarlık yatırım planını Mart ayında açıklamıştı. Diğer durak olan Katar ise hâlihazırda ABD’nin bölgede en büyük askeri üssüne ev sahipliği yapıyor. ABD Dışişleri Bakanlığı, bu üssü “vazgeçilmez” olarak tanımlıyor.

Yaptırımları kaldırdı, İsrail’e destek istedi

Trump, Suriye üzerindeki yaptırımları da kaldırdı. "Yücelmelerine bir şans tanımak için Suriye'ye yönelik tüm yaptırımların kaldırılması talimatı vereceğim. Şimdi onların ışıldama zamanı. Hepsini kaldırıyoruz. İyi şanslar Suriye, bize çok özel bir şey göster" dedi. Suriye Dışişleri Bakanı Esad Hasan Şeybani bunun "Suriye halkı için önemli bir dönüm noktası" olduğunu ifade etti.

Dün ayrıca Suriye Geçiş Dönemi Cumhurbaşkanı Ahmed Şara ile Trump, Riyad’da görüştü. Beyaz Saray tarafından yayınlanan bir açıklamaya göre Trump, El Şara’dan “İbrahim Anlaşmalarına yeniden katılmasını”, yani İsrail ile ilişkilerini normalleştirmesini istedi.

Aynı kaynağa göre Trump, El Şara’yı “Suriye halkı için iyi bir iş yapmaya teşvik etti” ve başta DAİŞ üyelerinin Kuzey ve Doğu Suriye’de tutulduğu “merkezlerinin sorumluluğunu üstlenmesi” olmak üzere birçok talepte bulundu, “Filistinli teröristleri sınır dışı etmesi” için “teşvik etti”.

CNN’e konuşan uluslararası ilişkiler uzmanı Hasan Alhasan’a göre, “Trump’ın kitabında Körfez ülkeleri tüm kutuları işaretliyor: devasa ABD yatırımları ve silah alımları.” Eurasia Group’tan Firas Maksad ise ziyaretin stratejisini şöyle özetliyor: “Trump buraya geliyor çünkü bu anlaşmaların hem ABD ekonomisinin hem de kendi çıkarlarının lehine olduğuna inanıyor.”

Almanya’dan İsrail çıkarması

Almanya da Ortadoğu’da yeni ilişkiler kurmaya çalışan ülkelerden. Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog’un hafta başında Berlin’i ziyaret etmesinin ardından Tel Aviv’e uçtu. Almanya-İsrail diplomatik ilişkilerinin 60. Yıldönümü kapsamında yapılan ziyaretlerde, Steinmeier, “Gazze'deki insanların yaşadıkları acılar uçurumu derinleştiriyor. İnsani yardımlar derhal başlatılmalı" mesajını verdi. Uluslararası Af Örgütü ve Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin (UCM) ziyaretine gelen tepkileri, “çok basit” olarak nitelendiren Steinmeier, Kudüs'e yaptığı ziyaretin "İsrail için zor bir zamanda gerçekleştiğini, ancak aynı zamanda İsrail'in dostları için de soru işaretleri yarattığını" söyledi.

Filistin’in tanınması arayışı

Almanya’nın aksine Filistin konusunda ayrı bir politika Fransa, Filistin’in tanınması için kolları sıvıyor. İsrail’in Gazze’de yaptıklarının “utanç” olduğunu söyleyen Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, ayrıca AB ile İsrail arasındaki “işbirliği anlaşmalarının” gözden geçirilmesi konusunun “açık” olduğunu söyledi. Öte yandan Fransa'nın Avrupa ve Dışişleri Bakanı Jean-Noël Barrot, Filistin devletini tanıma konusunda İsrail’in tehditlerine tepki gösterdi. Barrot, “Fransa bunu yapacaktır çünkü İsrail'in güvenliği ve Filistinlilerin güvenliği için bölgede kalıcı bir siyasi çözüme inanmaktadır” dedi.

İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Saar, “Tek taraflı tanımaya yönelik herhangi bir girişim, sadece ikili bir sürecin gelecekteki beklentilerine zarar verecek ve bizi karşılık olarak tek taraflı önlemler almaya itecektir” diye uyarmıştı.

Macron, Filistin ve İsrail için iki devletli çözümü yeniden başlatmak üzere Haziran ayında Birleşmiş Milletler'de Suudi Arabistan ile birlikte uluslararası bir konferansa eş başkanlık edecek. Macron, başta Fransa olmak üzere, Arap-Müslüman dünyasındaki birçok ülkenin Filistin devletini ve İsrail'i “tanımasını tetiklemeyi” umuyor.

Putin’e baskı: İstanbul’a git

Türkiye’de bugün Ukrayna-Rusya barış görüşmeleri yapılacak. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, sadece Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in gelmesi durumunda İstanbul'daki görüşmelere katılacağını belirtti ve "Bu görüşmenin gerçekleşmesi için her şeyi yapacağım" dedi. Zelenskiy ayrıca, Trump'a Putin ile İstanbul'da yüz yüze görüşme ayarlanması için yardım çağrısında bulundu. Öte yandan Putin’e "İstanbul'a git" çağrısı yapan Almanya Başbakanı Merz, "Bu hafta gerçek bir ilerleme olmazsa, Rusya'ya yaptırımların önemli ölçüde sıkılaştırılması için Avrupa, Yunanistan’la birlikte çalışacağız" dedi.

Putin’in İstanbul’a gidiş belirsizliği sürerken; Avrupa Birliği, Rusya’ya yönelik 17'nci yaptırım paketinde uzlaştı. Ayrıca AB, Kremlin’in Beyaz Saray ve 'Gönüllüler Koalisyonu' tarafından önerilen 30 günlük, koşulsuz ateşkesi reddetmeye devam etmesi hâlinde yeni bir yaptırım dalgası geleceğini de söyledi. HABER MERKEZİ