8 bin yıllık 'Herêma Usê' de sular altında

Toplum/Yaşam Haberleri —

Amed'in Bîsmîl ilçesinde bulunan Herêma Usê (Hakemi Use) antik kazı bölgesi

Amed'in Bîsmîl ilçesinde bulunan Herêma Usê (Hakemi Use) antik kazı bölgesi

  • Amed'in Bîsmîl ilçesinde bulunan ilk yerleşimin yaklaşık 8 bin yıl önce olduğu tespit edilen Herêma Usê (Hakemi Use) antik kazı bölgesi de Ilısu Barajı altında kaldı. 

 

YILMAZ KAYA/AMED

Amed'in Bîsmîl ilçesinde bulunan ilk yerleşimin yaklaşık 8 bin yıl önce olduğu tespit edilen Herêma Usê (Hakemi Use) antik kazı bölgesi de Ilısu Barajı altında kaldı. ABD'li arkeologlarca tespit edilen daha sonra 2001 yılından itibaren iki höyükten sadece birinde Hacettepe Üniversitesi'ne bağlı bir arkeolog ekip tarafından yürütülen kazılar geçen yıl durduruldu. Yüzeyinde seramik parçaları bulunan ikinci höyük ise hiç kazılmadan sular altında kaldı.

Amed'in Bîsmîl ilçesi Tepe mahallesi sınırlarında Dicle Nehri kıyısında bulunan Herêma Usê, Ilısu ve Karkamış baraj göl suları altında kalacak kültür varlıklarının tespitine yönelik olarak bölgede 1980'lerin sonunda Guillermo Algaze'nin başkanlığını yaptığı Amerikalı bir ekip tarafından gerçekleştirilen yüzey araştırması sırasında tespit edildi. Keşfedilen bölge, Yusuf adlı birine ait olduğu, yörede Herêma Usê diye bilindiği için, daha sonra arkeolojik çalışmalarda ve bilimsel yayınlarda "Hakemi Use" diye adlandırıldı.

Kültür Bakanlığı tarafından Ilısu Baraj Projesi çerçevesinde bölgede kazıların başlatılmasıyla, Herêma Usê'de kazılar 2001 yılında Amed Müze Müdürlüğü başkanlığında Hacettepe Üniversitesi'nden Doç. Dr. Halil Tekin başkanlığında bir ekip tarafından yürütüldü. Yapılan ilk kazılarda bir höyükte çıkarılan eserlere yapılan radyo karbon analiz testlerinde, bölgenin M.Ö. 6100-5950 yılları arasında yerleşime açıldığı tespit edildi.

Aynı yerleşim yerinde 3 çağ

Yan yana iki yerleşimden oluşan Herêma Usê'deki birinci höyük 'Hakemi Use I', alanın 200 metre doğusunda yer alan ikinci yerleşim alanı ise 'Hakemi II' diye adlandırıldı. Birinci höyükte yapılan kazılarda bölgede yerleşimin Erken Demir Çağ, Genç Tunç Çağ ve Geç Neolitik Dönem diye üç evrede olduğu çıkan eserlerden tespit edildi. Kazı yapılmayan ve 'Hakemi II' diye adlandırılan bölgede ise sadece yüzeyde yapılan araştırmada Orta Çağ dönemine ait az sayıda seramik parçası bulundu.

Uzman tarımcı bir topluluk

Herêma Usê'de gerek arkeobotanik sonuçlarında ele geçirilen taş aletlerden, buraya yerleşen insanların uzman tarımcı bir topluluk oldukları, ortaya çıkarılan çok sayıdaki hayvan kemiğinden, domuz, sığır, koyun ve keçinin evcilleştirilmiş olduğu, ayrıca ceylan ve yaban domuzu gibi az sayıda yaban hayvanının tüketildiği belirlendi.

Kazılarda ortaya çıkarılan tüm yapıların inşa tekniğinin aynı olduğu, yerleşim içinde evlerin tabanları altında veya evler arasındaki boş alanlarda ortaya çıkartılan mezarlarda bebek, çocuk ve erişkin bireylerin gömüldüğü, mezarlarda çoğunlukla tek renkli kapların yanı sıra az sayıda taş kolye tanelerinden oluşan süs eşyaları da bulundu.

Geç Neolitik Çağ'a ait kerpiç kullanılarak bir kaç odadan oluşan yapıların olduğu, evlerin dışında ocakların kurulduğu, evlerin tabanlarının birkaç santim yassı dere taşlarıyla döşenmiş olduğu, üzerlerinin ise sıkıştırılmış topraktan örtüldüğü ortaya çıkarıldı.

Obsidiyen ve çakmak taşı

Pişmiş topraktan yapılmış kadın-erkek ve hayvan figürleri, havan, seramik kap ve vazo, insan iskeletleri, boncuklar, kemikten ve taştan yapılmış delici ve kesici aletler ortaya çıkarıldı.

Yontma taş aletlerinin yüzde 90'ının obsidiyenden, yüzde 10'unun ise çakmak taşından olduğu tespit edildi. 2007 yılında Geç Neolitik Döneme ait olduğu belirlenen bir mezarda yapılan araştırmada 50-55 yaşlarında olduğu tahmin edilen ve birbirlerine sarılı kadın ile erkek iskeleti bulundu. Bu haber, gazetelere '8 bin yıllık aşkın fotoğrafı' diye yer aldı. Mezarlarda bulunan kadın iskeletlerin çoğunun boyun ve bilek bölgelerinde kireç taşı, akik ve turkuaz boncuk dizelerine rastlandı.

İlk ve tek olma özelliğini koruyor

Herêma Usê kazısında yer alan arkeologlar, konu hakkında kazılar devam ederken zaman zaman basına verdiği demeçlerde, buranın Yukarı Dicle Vadisi'nde önemli bir yerleşim merkezi olduğunu, Türkiye sınırları içinde kazısı yapılmış ilk ve tek "Hassuna ve Samarra" yerleşimi olma özelliğini koruduğunu ve kazıların tam olarak yapılması halinde buranın Anadolu, Mezopotamya ve Ön Asya arkeolojisine önemli veriler sunacağını söylemişlerdi.

8 bin yıllık tarih sulara gömüldü

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanan tescilli arkeolojik SİT alanları listesinde yer alan Herêma Usê'deki birinci höyükte yapılan kazılarda çıkarılan eserler halen Amed Müzesi'nde sergilenmekte. Kazılar, geçen yıl Ilısu Barajı'nın su tutması ile birlikte ikinci höyükte araştırma yapılmadan sonlandırıldı. 8 bin yıllık geçmişi olduğu bilim insanlarınca tespit edilen Herêma Usê'de tıpkı Hasankeyf ve Kortik Tepe gibi sular altında kaldı.

 

 

 

 

 

 

paylaş

   

Yeni Özgür Politika

© Copyright 2024 Yeni Özgür Politika | Tüm Hakları Saklıdır.