Amazon, hipertropikal iklime sürükleniyor

• Amazon yağmur ormanlarında yıllık ağaç ölüm oranı yüzde 1’in üzerinde. Bu oranın 2100 yılına kadar yaklaşık yüzde 1,55’e çıkabileceğini tahmin ediliyor.

Amazon yağmur ormanları, dünyada on milyonlarca yıldır görülmeyen bir iklim türünün etkisi altına giriyor. Nature dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre bilim insanları, bölgenin 'hipertropikal' olarak adlandırılan bir iklime yaklaşmakta olduğu görüşünde. Bu iklim daha sıcak, daha kuru ve daha oynak bir yapı anlamına geliyor ve geniş çaplı ağaç ölümlerini tetikleyerek gezegenin en önemli karbon yutaklarından birini zayıflatabilir. Araştırmanın yazarları, sera gazı emisyonlarında keskin düşüşler sağlanmaması halinde Amazon’un 2100 yılına kadar her yıl 150 güne varan 'sıcak kuraklık' koşulları yaşayabileceği uyarısında bulunuyor. 'Sıcak kuraklık', aşırı sıcaklarla daha da ağırlaşan yoğun kuraklık dönemlerini ifade ediyor. Bu tür aşırılıkların, günümüzde neredeyse hiç görülmediği yağışlı sezonun zirve ayları olan mart, nisan ve mayıs aylarında dahi yaşanabileceği belirtiliyor.

Çalışmanın başyazarı, California Üniversitesi Berkeley kampüsünden Prof. Jeff Chambers, “Bu sıcak kuraklıklar yaşandığında, sözünü ettiğimiz iklim hipertropikal ormanlara özgü bir iklimdir. Bu, bugün tropikal orman olarak tanımladığımız sınırların ötesinde” dedi.

Ormanlar daha savunmasız

California Üniversitesi Berkeley’den araştırmacıların öncülük ettiği çalışma, Brezilya’nın orta kesiminde, Manaus’un kuzeyindeki araştırma alanlarından elde edilen 30 yılı aşkın sıcaklık, nem, toprak nemi ve ışık yoğunluğu verilerine dayanıyor. Ağaç gövdelerine yerleştirilen sensörler sayesinde ekip, artan sıcaklık ve azalan nem karşısında ağaçların nasıl tepki verdiğini gözlemledi. El Niño kaynaklı son kuraklıklar sırasında araştırmacılar iki temel stres eşiği belirledi. Toprak nemi normal seviyelerin yaklaşık üçte birine düştüğünde, birçok ağaç su kaybını azaltmak için yaprak gözeneklerini kapattı. Bu durum, dokularını oluşturmak ve onarmak için ihtiyaç duydukları karbondioksiti emmelerini engelledi. Uzayan aşırı sıcaklar ise özsuda kabarcıklar oluşmasına yol açtı; bu da su taşınımını bozdu. Araştırmacılar bu süreci, kan damarındaki ani tıkanmanın felce yol açmasına benzetti. Hızlı büyüyen ve odun yoğunluğu düşük türlerin özellikle kırılgan olduğu, bu ağaçların yüksek odun yoğunluğuna sahip türlere kıyasla daha fazla öldüğü belirtildi. Chambers, “Bu durum, ikincil ormanların daha savunmasız olabileceğini gösteriyor; çünkü bu ormanlarda bu tür ağaçların oranı daha yüksek” dedi. İkincil ormanlar, insan faaliyetleri ya da doğal olaylar sonucu zarar gördükten sonra kendiliğinden yenilenen ormanları ifade ediyor.

Ağaç ölümleri artıyor

Amazon’da yıllık ağaç ölüm oranı şu anda yüzde 1’in biraz üzerinde. Ancak araştırmacılar, bu oranın 2100 yılına kadar yaklaşık yüzde 1,55’e çıkabileceğini tahmin ediyor. Chambers’a göre yarım puanlık bu artış küçük gibi görünse de Amazon büyüklüğünde bir orman için kaybedilen ağaç sayısı son derece büyük anlamına geliyor.

Chambers, “Her şey bizim ne yapacağımıza bağlı. Eğer sera gazlarını hiçbir kontrol olmadan salmaya devam edersek, bu hipertropikal iklimi çok daha erken yaratırız” uyarısını yapıyor. BOGOTA