Avrupa semalarında dron paniği

• Danimarka ve Norveç’teki iki büyük havalimanında Rusya’ya ait olduğu belirtilen dronlar görüldü. NATO, ihlalleri “saldırgan ve sorumsuz” olarak nitelendirirken, Kuzey Avrupa ülkeleri, “dronlar bir daha görülürse çekinmeden vururuz” mesajı verdi.

Avrupa hava sahasını ihlal ederek NATO’nun tepkisini ölçen ve meydan okuyan Rusya, özellikle Kuzey Avrupa’da gerginliği tırmandırıyor. Son haftalarda Estonya, Polonya, Romanya, Danimarka ve diğer NATO müttefiklerinin hava sahalarını ihlal eden ve Rusya’ya ait olduğu belirtilen dronlar, özellikle Estonya’daki uzun süreli ve çok uçaklı ihlal nedeniyle “kasıtlı ve hesaplanmış bir hareket” olarak değerlendiriliyor.

Kuzey Avrupa’nın en yoğun havalimanlarından Kopenhag ve Oslo, Pazartesi gecesi dronların hava sahasını ihlal etmesi nedeniyle geçici olarak kapatıldı. Kopenhag Havalimanı dört saat, Oslo Havalimanı ise üç saat boyunca uçuşlara kapalı kaldı. Danimarka polisi, “yetkin bir operatör” tarafından kullanılan birkaç büyük dronun farklı yönlerden geldiğini, ışıklarını açıp kapattıktan sonra kaybolduğunu bildirdi. Havalimanı yetkilileri, olay nedeniyle 31 uçuşun başka havalimanlarına yönlendirildiğini, bu durumun zincirleme etkiyle yaklaşık 100 uçuşun gecikmesine veya iptaline yol açtığını ve 20 bin yolcunun etkilendiğini açıkladı. Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, Kopenhag’daki olayı ülkenin kritik altyapısına yönelik “şimdiye kadar yaşanan en ciddi saldırı” olarak nitelendirerek, benzer İHA ihlallerinin Avrupa’da son dönemde arttığını ve bunun güvenlik açısından yeni bir döneme işaret ettiğini belirtti. Frederiksen, “Hiçbir ihtimalin göz ardı edilmediğini” vurguladı.

Olaydan iki gün sonra, Çarşamba günü, Danimarka’nın kuzeyindeki Aalborg Havalimanı da dron ihlalleri nedeniyle saatlerce kapatıldı. Aalborg’un aynı zamanda askeri üs olarak kullanılması nedeniyle olay, ordu faaliyetlerini de etkiledi. Ülkenin güneyindeki Esbjerg, Sønderborg ve Skrydstrup havalimanlarında da dron görüldü, ancak bu havalimanları kapatılmadı. Danimarka polisi, “Fırsat bulursak dronları düşürmeyi deneyeceğiz” açıklaması yaptı ve olayların Rusya’nın Avrupa’daki hava sahası ihlalleriyle bağlantılı olup olmadığını araştırmaya başladı. Kremlin ise bu suçlamaları reddetti.

 

 

Önce Polonya ardından Romanya

Son haftalarda, Rusya’ya ait olduğu düşünülen dron ve uçakların NATO ülkelerinin hava sahalarını ihlal ettiği olaylar sıklaştı. 10 Eylül’de Polonya hava sahası, 21 insansız hava aracı tarafından ihlal edildi. Bu araçlardan üçü, Hollanda’ya ait F-35’ler ve Polonya hava kuvvetlerinin F-16’ları tarafından düşürüldü. Polonya’daki olaydan üç gün sonra, 13 Eylül’de bir insansız hava aracı Romanya hava sahasına girdi.

En uzun ihlal

19 Eylül’de, üç Rus Mig-31 savaş uçağı Estonya hava sahasını 12 dakika boyunca ihlal etti. Bu olay, diğer ihlallere kıyasla daha ciddiydi çünkü ihlal süresi uzun, birden fazla uçak görülüyordu. İsveç, Finlandiya ve İtalya’ya ait savaş uçakları, aralarında F-35’lerin de bulunduğu bir operasyonla Mig-31’lere engelleme yaptı ve Rus jetlerinin hava sahasından çıkması sağlandı. NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, 23 Eylül’deki Kuzey Atlantik Konseyi (NAC) toplantısı sonrası, Estonya olayında acil bir tehdit tespit edilmediğini, durumun anlık istihbaratla değerlendirildiğini ve NATO’nun angajman kurallarına uygun hareket ettiğini belirtti.

NATO: İhlaller saldırgan ve sorumsuzca

NATO, Rusya’nın ihlallerini “saldırgan ve sorumsuz” olarak nitelendirdi. Estonya’nın talebi üzerine, NATO’nun Washington Antlaşması’nın 4. maddesi kapsamında yapılan NAC toplantısında, İttifak’ın ortak savunma ilkesine (5. madde) bağlılığı vurgulandı. Toplantı sonrası yayınlanan bildiride, “Rusya’nın, NATO ve müttefiklerinin, uluslararası hukuka uygun olarak kendilerini savunmak ve her yönden gelebilecek tehditleri caydırmak için gerekli tüm araçları kullanacağından şüphesi olmasın” denildi.

Bir daha olursa vururuz!

Polonya Başbakanı Donald Tusk, 22 Eylül’de, “Uçan nesneler Polonya üzerinde uçtuğunda, tartışmaya gerek kalmaksızın onları vurma kararı alacağız” diyerek sert bir tavır sergiledi. İsveç Savunma Bakanı Pal Jonson da, “Hiçbir ülkenin İsveç hava sahasını ihlal etme hakkı yoktur. Gerekirse güç kullanarak hava sahasını savunacağız” açıklamasını yaptı. Çekya Cumhurbaşkanı Petr Pavel, Rusya’nın bir sonraki testinde daha güçlü bir tepki verilmesi gerektiğini belirterek, “Rus uçaklarını düşürmek de dahil olmak üzere uygun şekilde tepki vermeliyiz” dedi. ABD Başkanı Donald Trump, 23 Eylül’de Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile yaptığı görüşme sonrası, Rus hava araçlarının düşürülmesi gerektiğini düşündüğünü söyledi ancak ABD’nin NATO müttefiklerine desteği için “koşullara bağlı” ifadesini kullandı.

Almanya ise daha temkinli bir yaklaşım sergiledi. Alman Savunma Bakanı Boris Pistorius, “Gökten bir şey düşürmek gibi anlamsız talepler işe yaramaz. NATO, Putin’in gerilimi tırmandırma tuzağına düşmemeli” dedi.

NATO’nun angajman kuralları

NATO’nun angajman kuralları kamuya açık değil, ancak standartlara dayalı olarak işliyor. Hava sahası ihlallerinde önce telsizle uyarı yapılıyor, ardından görsel tanımlama ve sinyaller devreye giriyor, fiziki eskort aşaması uygulanıyor. Silah kullanımı son çare olarak görülüyor ve meşru müdafaa veya siyasi karar gerektiriyor. Avrupa Müttefik Kuvvetler Yüksek Komutanı (SACEUR), bu kuralların uygulanmasında ana yetkiye sahip. Estonya’daki ihlalde NATO misyonuna bağlı uçaklar devreye girdiğinden İttifak’ın angajman kuralları uygulandı. Ancak başka bir müttefik ülkede, NATO misyonu yoksa ulusal angajman kuralları geçerli oluyor.