Başûr’daki gösteriler sırf maaş için mi?

• Başûr’daki gösteriler her ne kadar çoğunlukla ödenmeyen maaşlara bağlansa da, meseleyi bununla sınırlandırmak eksik bir okuma olur. Zira son üç günde yükselen eylemlerde ağırlıkta genç kuşak yerini alıyor. Onlar, maaş talebiyle sokağa çıkmıyorlar. 

Başûr’da sular durulmuyor. Öğretmenlerin bir hafta önce Süleymaniye’de yaptığı protesto gösterisi genel bir protestoya dönüşüp birçok şehre sıçradı. Hewlêr’de asayiş güçleri, herhangi bir eyleme izin vermeyip gösterilerin buraya sıçramasını engellemeye çalışıyor. Duhok’ta zaten yazdan beri bir nevi olağanüstü hal var, protestolara öncülük edebilecek çok sayıda aktivist ve öğretmen Ağustos’tan beri cezaevinde tutuluyor.  

Eğitim görevlileri, Başûr sivil toplumu içerisinde temel bir dinamik oluşturuyor. Son aylarda Covid-19 virüsünün yayılmasını önlemek için kayda değer herhangi bir önlemin alınmadığı Başûr’da, pandemi gerekçesiyle okullar yeni eğitim yılında açılmadı. 1 Kasım’da açıklanan söz konusu karar ilk etapta sadece bir aylık süreyi kapsarken, çoğu okulun kapalı kalmasını öngören karar 1 Aralık’ta bir ay daha uzatıldı. Bunun üzerine öğretmenler 2 Aralık’ta protesto gösterisi düzenledi ancak eyleme güvenlik güçleri müdahalede bulundu.

Derken gösteriler genelleşerek büyüdü. Önce Pîrêmegrûn’da, ardından Seyit Sadiq’da eylemciler siyasi partilerin binalarını ateşe verdi. Birçok idari kurum binası da göstericilerin hedefi oldu. Güvenlik güçlerinin silahla karşılık vermesi üzerine şimdiye kadar 4 genç gösterici hayatını kaybetti, çok sayıda kişi yaralandı.

Başûr’daki gösteriler her ne kadar çoğunlukla ödenmeyen maaşlara bağlansa da, meseleyi bununla sınırlandırmak eksik bir okuma olur. Zira son üç günde yükselen eylemlerde ağırlıkta genç kuşak yerini alıyor. Onlar, maaş talebiyle sokağa çıkmıyorlar. Hedef aldıkları binalardan öfkelerinin köhneleşmiş siyasal sistemin kendisine olduğu rahatlıkla anlaşılıyor. Hem ekonomik hem siyasal durum onlarda yılgınlık ve bezginlik yaratıyor. Dikkat edilirse 2018 seçimlerine katılım oranının yüzde 74’ten 58’e düşmesinde gençlerin siyasi sistemden umutsuzluğunun etkisi yüksekti.

Ortadoğu’nun genelinde olduğu gibi Başûr’da da genç nüfus sayıca yüksektir. Ancak Ortadoğu ortalamasında 15-29 yaş arası gençliğin oranı yüzde 28 iken, Başûr’da nüfusun yarısı 32 yaşın altında. (Çoğu özel) 35 üniversitenin bulunduğu bölgede her yıl 24 bin genç mezun oluyor. Ancak kamu sektörü patlayacak düzeyde şişirilmişken özel sektör de yeni mezunları kucaklayacak durumda değil. Ki yükseköğrenim zaten bölge ekonomisinin ihtiyaçlarına ve taleplerine cevap olacak biçimde yapılandırılmamış. Hal böyle olunca çok sayıda üniversite mezunu genç işsiz ya da kendi alanında iş bulamıyor.

Resmi rakamlara göre Başûr’da 15-34 yaş arasındaki grubun yaklaşık bir çeyreği işsiz. Kadınlar açısından durum daha da kötü. Başûr, Ortadoğu’daki en düşük kadın istihdam oranına sahiptir. Ortadoğu ortalaması yüzde 18.8 iken, Başûr’da kadınların istihdam oranı yüzde 12.2. Ki istihdam edilen kadınların yüzde 75’i de kamu sektöründe çalıştığı için ödenmeyen maaş sorunundan özellikle kadınlar etkileniyor. İşsiz nüfusun yüzde 29’unu kadınlar, yüzde 42’sini gençler oluşturuyor.

Global Partners Governance adlı şirketin Irak çapında gençlerin durumu üzerine yaptığı araştırmada da dikkat çektiği gibi, Başûr’da değişen sosyal dinamikler gençlerin ulusal kimlik algısı üzerinde de etkide bulunuyor. Söz konusu araştırmanın tespitlerinden bir tanesi, gençler arasında parti kimliği üzerinden tanımlanan ulusalcılık anlayışından uzaklaşmanın yaşandığı, bunun yerine daha liberal ve sivil bir Kürt ulusal kimlik anlayışının güçlendiği yöndedir. Gerçekten de kendilerini yoğunca sosyal medyada ifade eden Başûr gençliğin önemli bir bölümü siyasal bölünmüşlüğü reddediyor. Halkın büyük çoğunluğu gibi onlar da birlik istiyor. Parçalılık ve bölünmüşlük onlara gelecek kaygısı ve perspektifsizlik şeklinde yansıyor. Başûr gençliğinin yurtdışına, özellikle de Batı’ya göç etme eğiliminde bu husus belirleyici rol oynuyor.

Doğru ele alındığında ve azıcık desteklendiğinde müthiş bir potansiyeli bağrında taşıyan Başûr gençliği siyasal, ekonomik ve güvenlik sorunlarının ötesinde bir yaşam istiyor. Yaşadığı realite, sistemle çelişkilerini her geçen gün derinleştiriyor. Bunu görmek yerine KDP grup başkanı Omid Xoşnaw gibi göstericilere “anasız babasız köleler” denildiğinde, onların öfkesi ancak daha da büyür.