Çeltik bahçesinden sofraya çavreşk

• Çelê’de ilkbaharda ekilen çavreşkin hasat zamanı da geldi. Geleneksel yöntemlerle yetiştirilen çavreşk pilavın vazgeçilmezi.
   

Taş evleri, susamdan yapılan zap tahini, narı ve üzümü ile ünlü ve verimli topraklara sahip olan Colemêrg’de (Hakkari) birçok yemekte kullanılan çavreşk (benekli fasulye) hasadı başladı. 
Baklagil ailesinden olan çavreşk, beyaz fasulyenin üzerindeki göze benzeyen siyah renkten adını alır. Çavreşk, Kürtçe’de ’Çav’ (göz) ve ‘Reş’ (siyah) kelimelerinin birleşiminden oluşur.
Colemêrg’in Çelê (Çukurca) ilçesinde bahar ayında toprakla buluşan çavreşk mahsulleri toplanmaya başladı. Nisan başlarında toprağı sürüp küreklerle çeltik havuzları oluşturan kadınlar, çeltikle birlikte çavreşk de ekiyor.

 
Kendi emeğimizle geçimimizi sağlıyoruz

Çelê’de yaşayan Lodır Yılmaz, ocukken ailesi ile birlikte Şivişkî (Kavaklı) köyünden Çelê’ye göç etmiş. Gençliğinden beri kendi ektikleri mahsulleri sayesinde yaşamlarını sürdürdüklerini anlatan Yılmaz, maddi olanaksızlıktan dolayı okula gidemediğini anlattı. Yılmaz, “Yaşamımızı bahçe ekimi ve bêrivanlık yaparak sürdürmeye çalışıyoruz. Herhangi bir yerden bir gelirimiz yok. Kendi emeklerimizin karşılığını az da olsa alarak geçimimizi sağlıyoruz” diye konuştu.

Geçmişten bugüne bölgede yaşayan kadınların da elde ettiği mahsullerden yaşamını idame ettirdiğini dile getiren Yılmaz, kadınların hala tarım ve hayvancılıkla geçindiğini dile getirdi.

Aşama aşama çavreşk

Çavreşkin aşama aşama sofraya kadar gelişini anlatan Yılmaz, ilkbaharda pirinç ekimiyle birlikte çavreşk de ektiklerini belirterek şöyle dedi: “Çavreşki çeltik bahçeleri ekilmeye başladığında ekiyoruz. 3 ay boyunca bakıyoruz, suluyoruz, 4’ncü aya kadar özenle yetişiyoruz. 4’ncü ayı dolduktan sonra ürünleri toplayıp eve getirerek kabuklarından ayırıyoruz. İyice temizledikten sonra 2 defa suda kaynatıyoruz, kaynadıktan sonra yenilme aşamasına geliyor. Genelde pilav için kullanıyoruz ama salata ve çorbanın içine de koyabiliyoruz. Ürünlerin ekiminde fazlalık olduğunda kadınlar olarak ihtiyaçlarımızı karşılayabilmek için satıyoruz. Kalanları ise kış için stokluyoruz. İnsanlar çok seviyor sürekli bizden istiyorlar. Kilosunu genelde 15 TL’den veriyoruz ama bazen alan kişiler, ‘Annenin emeği’ diyerek 20 TL’den alıyorlar. Türkçe ismini bilmiyorum. Tohumun üstünde bulunan siyah göz gibi lekeden dolayı ismi geçmişten bu yana çavreşktir.”

JINNEWS/COLEMÊRG