Devlet dediğin ölüm kuyusu

2019’daki insan hakları ihlalleri tablosu, yeni rejimin kapkara halini gözler önüne seriyor:

• Çeşitli şekillerde (infaz, çarpma, patlama) 48, cezaevlerinde en az 69, zorunlu askerlik sırasında 17 kişiyi; iş cinayetleri sonucu bin 736 işçiyi katletti.
• Bin 477’si gözaltında, 5 bin 500 kişiye işkence ve kötü muamele yapıldı. Bin 344 toplantı ve gösteriye saldırıldı; 69 kişi yaralandı, 3 bin 741 kişi gözaltına alındı.
• 5 yılda 11 il ve en az 51 ilçede 381 sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Mezarlıklara bile saldırıldı. Rojava’yı işgal sürdü. Belediye seçimleri fiilen iptal edildi.
• 2019’da gazeteci, muhabir, imtiyaz sahibi ve yazı işleri müdürü olmak üzere 197 kişi tutuklu ve hükümlü olarak hapishanede tutuldu. 137 kişiye ajanlık dayatıldı.
• İfade, örgütlenme ve toplanma özgürlüğü haklarını kullandıkları için gözaltına alınanların sayısı 8 bin 803, tutuklanan ise 831 kişi.
• Toplam 43 etkinlik yasaklandı. Bazı kentlerde tüm eylem ve etkinlikler en az 96 kez yasaklandı. Yasak, Van’da bin 111 güne, Hakkari’de ise 255 güne ulaştı.

İnsan Hakları Derneği (İHD), “2019 Yılı Türkiye İnsan Hakları İhlalleri Raporu”nu paylaştı. İHD Eşbaşkanı Öztürk Türkdoğan, son beş yılın rejimin giderek otoriterleştiği ve resmi ideolojinin tam olarak hayata geçirilmeye çalışıldığı bir dönem olduğunu vurguladı. Türkdoğan, kayyum atanmasının, seçmen iradesinin ve dolayısıyla seçimlerin geçersiz sayılması sonucunu doğuran otoriter rejimin en belirgin özeliği olduğunu söyledi.

Devlet sürekli katletti

Türkdoğan, İHD Dokümantasyon Merkezi’nin verilerine göre 2019’da tespit edilen yaşam hakkı ihlalleriyle ilgili şu verileri paylaştı:

• Devlet güçlerinin yargısız infaz, dur ihtarına uyulmadığı gerekçesiyle veya rastgele ateş açması sonucu 9 kişi yaşamını yitirdi, 16 kişi de yaralandı. Faili meçhul saldırılarda 8 kişi yaşamını yitirdi. Silahlı çatışmalar nedeniyle 18 sivil olmak üzere toplam 440 yaşamını yitirdi. Bu dönemde 233 kişi ise yaralandı.
• Devlet güçlerine ait zırhlı araçların çarpması sonucu bir çocuk olmak üzere üç kişi yaşamını yitirdi, iki çocuk da yaralandı. Mayın ve sahipsiz bomba vb. patlaması sonucu ikisi  çocuk üç kişi yaşamını yitirdi, ikisi çocuk 5 kişi de yaralandı. Hata ve ihmal sonucu 32’si çocuk olmak üzere toplam 81 kişi nehir, gölet ve aşırı yağışlarda yaşamını yitirdi ve 11’i çocuk 28 kişi de yaralandı.
• Cezaevlerinde hastalık, intihar, şiddet vb. çeşitli gerekçelerle en az 69 kişi yaşamını yitirdi, 4 kişi de yaralandı. Zorunlu ya da muvazzaf olarak askerlik görevini yaparken en az 17 kişi şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdi, 5 kişi de yaralandı.
• İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin verilerine göre iş kazaları/cinayetleri sonucu bin 736 işçi yaşamını yitirdi.

İşkenceyi rutinleştirdi

 İşkence ve diğer kötü muamele uygulamalarının büyük artış gösterdiğine dikkat çekilen raporda, şu bilgiler yer aldı:

• Gözaltında ve gözaltı dışındaki yerlerde işkence ve diğer kötü muameleye uğradığını iddia eden kişi sayısı bin 477’dir.
• Bin 344 toplantı ve gösteriye saldırıldı; kaba dayak ve kötü muameleye maruz kaldıklarını iddia eden kişi sayısı 3 bin 935’dir.
• 7 zorla kaçırma vakası tespit edildi ve bunlardan 6’sının ailesi İHD’ye başvurdu. Bu başvurulardan 5’i Birleşmiş Milletler Zorla veya İrade Dışı Kaybetmeler Çalışma Grubu’na yapılan başvuruları takiben bulundu. Diğer kişinin akıbeti ise halen bilinmiyor. Bulunan kişilerin işkence ve kötü muameleye maruz kaldıkları anlaşıldı.
• Ajanlaştırma iddiasıyla İHD Genel Merkezi ve şubelerine, toplam 71 başvuru yapıldı. Basına yansıyan haberlerde ise 66 vaka tespit edildi. Böylece toplam 137 kişi bu tarz bir işkence ve diğer kötü muameleye maruz kaldı.

İhlaller Kürt sorunu kaynaklı

Türkdoğan, insan hak ihlallerinin bir çoğunun Kürt sorunu kaynaklı olduğunu vurguladı. Türkdoğan, tespit edilen insan ve insancıl hukuk ihlallerine dair ise şunları paylaştı:

• TİHV Dokümantasyon Merkezi tarafından 16 Ağustos 2015’ten 1 Ocak 2020’ye kadar geçen süre içerisinde toplam 11 il ve en az 51 ilçede resmi olarak tespit edilebilen en az 381 sokağa çıkma yasağı ilanı gerçekleşti.
• Mezarlıklara yapılan saldırılar ve mezar taşlarının tahrip edilmesi uygulaması devam etti.
• Seçimlerin hemen ardından seçilmiş belediye başkanı, belediye eşbaşkanı, il genel meclisi üyesi ve belediye meclisi üyelerinden 61 kişiye KHK’li oldukları gerekçesiyle mazbataları verilmedi, HDP’li 5 belediye meclisi üyesi ile 2 il genel meclisi üyesi de bu süreçte tutuklandı.
• 19 Ağustos 2019’da ise HDP’li Amed, Mardin ve Van büyükşehir belediye eşbaşkanları görevden alındı ve kayyum atandı.
• Türkiye’nin Kuzey-Doğu Suriye’ye yönelik yeni bir kapsamlı askeri operasyonu oldu.

Ne kişi ne de ifade özgür

 Kişi özgürlüğü hakkı ve ifade özgürlüğü ihlallerine ilişkin ise şu veriler verildi:

• TGDP’nin raporuna göre 2019’da gazeteci, muhabir, imtiyaz sahibi ve yazı işleri müdürü olmak üzere 197 kişi tutuklu ve hükümlü olarak hapishanede tutuluyor.
• Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü’nün (RSF) her yıl yayımladığı Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde Nisan 2020 itibarıyla Türkiye 180 ülke arasında 154. sırada yer aldı. 2002’de bu endeksin 99. sırasındaydı.
• İfade, örgütlenme ve toplanma özgürlüğü haklarını kullandıkları için (sosyal medya paylaşımları dahil) adli soruşturmaya uğrayıp gözaltına alınanların sayısı 8 bin 803 kişi tespit edilebildi. Bu kişilerden 831’i ise tutuklandı.
• Yıl sonu itibarıyla hapishanelerde bulunan eski milletvekili sayısı 7 olup, tutuklu belediye eşbaşkanı sayısı ise 17’dir.
• Irkçı saiklerle nefret saldırısına uğrayan 21 kişi tespit edilebildi; Şirin Tosun yaşamını yitirdi.İsminde “Kürdistan” bulunan dört siyasi partiye kapatma davası açıldı.          

 

Toplantı ve gösteri yaptırılmadı

Türkdoğan, 2019’da kural olarak barışçıl toplantı ve gösteri özgürlüğünün ortadan kaldırıldığını belirterek, ihlalleri şöyle sıraladı:

• OHAL benzeri uygulamalar sürüyor. Bu yasaklamalar jeotermal santrallerin olumsuz etkileri ile ilgili bir toplantıdan lise ve üniversite şenliklerine, kültür sanat ve doğa festivallerinden LGBTİ+ etkinliklerine kadar büyük bir çeşitlilik gösteriyor.
• 24 basın açıklaması, 13 yürüyüş, 3 miting, 2 şenlik, 1 parti kongresi olmak üzere toplam 43 etkinlik yasaklandı. Valilikler ve az sayıda olmak üzere kaymakamlıklar tarafından tüm eylem ve etkinlikler 2 gün ile 1 ay arasında değişen sürelerde en az 96 kez yasaklandı. 30 Kasım 2019’da kesintisiz eylem yasağı Van’da bin 111 güne, Hakkari’de ise 255 güne ulaştı.
• Devlet güçleri, toplantı ve gösterilere bin 344 kez saldırdı. Bu saldırılar sırasında en az 69 kişi yaralandı, 3 bin 741 kişi gözaltına alındı. 35 kişi tutuklandı, 15 kişi hakkında ev hapsi, 120 kişi hakkında ise adli kontrol kararı verildi.

431 kadın katledildi

Kadınların yaşam hakları başta olmak üzere birçok hak ve özgürlükleri engellendi. 2019’da en az 431 kadın, erkek şiddeti nedeniyle katledildi, 359 kadın yaralı kurtuldu. En az 499 kadın taciz ve tecavüze, 726 kadın şiddete maruz kaldı. Resmi olmayan rakamlar ise şiddete uğrayan kadın sayısının 10 binlerle ifade edildiğini, şiddet sonucu yaşamını yitiren kadın sayısının ise daha yüksek olduğunu gösteriyor.

ANKARA