‘Esas olan kadın hukukudur’

• Çözüm sürecinin sonlandırılmasının ardından artan militarist, nefreti körükleyen ve ötekileştiren politikalar, en az 2 bin 289 kadının yaşamına mal oldu. Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan, o dönem “ bu kadar kadının öldürüldüğü bir ülkede, ben bu devlete üye olmam” sözleriyle tepki göstermişti. 

SEMRA TURAN
MA/İSTANBUL

Evrenselleşen bir olgu halini alan kadına yönelik şiddet, cinsiyet eşitsizliğinin en acımasız örneği olarak toplumları derinden etkiliyor. Türkiye’de de son yıllarda önemli ölçüde artış gösteren kadına yönelik şiddeti sosyal yaşamda önlem alınması gereken önemli bir sorun haline getiren etken, izlenen politikalar. Bugün Kürt sorunu özelinde yürütülen savaş politikaları ülkeyi sosyal, iktisadi ve siyasi anlamda derin bir krize sürüklerken, militarizmin kışkırttığı erkeklik cinsiyet eşitsizliğini derinleştiriyor. Toplumsal barışı ve refahı direk etkileyen bu politikalar, kadına ise şiddet, katliam, taciz, tecavüz, işsizlik ve yoksulluk olarak sirayet ediyor.
 
2011’de azaldı

Kadın mücadelesinin en önemli kazanımı olan Kadınlara Yönelik Şiddet ve Ev İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadele Hakkındaki Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nin (İstanbul Sözleşmesi) imzaya açıldığı 2011 yılı, son 10 yılın en az şiddet ve katliamların yaşandığı yıl olarak tarihe geçti. Şiddet ve katliam elbette durmadı ve 121 kadın yaşamını yitirdi ancak sonraki yıllara oranla yarı yarıya bir düşüş söz konusu idi. Bunda ise cinsiyetçi politikalar yerine kadından yana bir tutum izlenmesi, Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair 6284 sayılı yasa için yapılan hazırlıklar ve konunun sık sık kamuoyunda gündeme gelmesi etkili oldu.

Bu da şunu gösterdi ki devlet ve iktidar, cinsiyetçi politikaları bir kenara bırakıp, çözümü konuştuğunda kadına yönelik şiddet ve cinayetler azalıyor. 
 
2012-2014: 741 kadın katledildi

Okul, iş yeri, ev, sokak ve her ortamda şiddetle yüz yüze bırakılan kadınlar, katledilmeye devam edildi. 2012 yılında 210 kadın katledilirken, “çözüm süreci”nin başlatıldığı 2013 yılında 237 kadın katledildi. Toplumun yeniden inşa edildiği böylesi süreçler, yeni toplumsal sözleşmelerin ortaya çıktığı dönemlerdir. Kürt sorununda demokratik ve barışçıl çözüm tartışılırken, cinsiyetçilikle beslenen militarist yapı  geriletilmediğinden kadına yönelik şiddet varlığını sürdürdü. İstanbul Sözleşmesi’nin yürürlüğe girdiği aynı zamanda barış görüşmelerinin hala masada olduğu 2014 yılında da 294 kadın, erkek şiddeti sonucu yaşamını yitirdi. 
 
Sürecin ilk başlığı, kadın özgürlüğü

‘Çözüm süreci’nin bitirildiği ve milliyetçi, militarist yapıların tekrar alenen sahneye çıktığı 2015 yılında 303 kadın katledildi. Bu süreçte başlatılan tüm çalışmaların odağına kadını alan ve kadın olmadan barış sürecinin tamamlanamayacağını her defasında vurgulayan Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan, “Demokratik çözümde ilk başlığım kadın özgürlüğüdür” diyerek, masada kadın öncülüğünde bir barışı sağlama niyetini ortaya koydu. Keza bu kararlığını 2015 yılı 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’ne gönderdiği mektupla da yineledi.

Öcalan, mektubunda ayrıca bu süreçte kadına yönelik sürdürülen şiddet ve katliamlara tepkisini “Bu kadar kadının öldürüldüğü bir ülkede, ben bu devlete üye olmam” diyerek gösterdi. Ve bu mektuptan 4 ay sonra “çözüm süreci” AKP tarafından bitirildi, İmralı Adası’nda tekrar devreye konulan tecrit, derinleştirilerek tüm ülkeye yayıldı.  
 
Kadın sözleşmesi

Öcalan, mektubunda şu ifadelere yer verdi: “Benim için kadın özgürlüğü her şeyden daha önemlidir. En güzel kadın, hayatı özgür yaşayan kadındır. Hiçbir çirkinlik köle kadınla ve tahakkümcü erkekle birleşmek bütünleşmekten daha alçak ve iğrenç olamaz. Yine hiçbir birlik ve bütünlük özgür kadınla ve tahakkümü yenmiş erkeklikle yaşamaktan daha değerli güzel ve doğru olamaz. 30 yıldır en önemli destekçilerim, kadın arkadaşlardır. Benim kadınla diyalogum, sözleşmem önemlidir. Siz kadının toplumsal sözleşmesini geliştireceksiniz. Kadın cinayetlerinden tutalım da kadın sünneti, tecavüz ve benzeri hepsine karşı mücadele veren bir sözleşme olmalı. Derinlikli ele almalısınız. Erkeklere güvenmeyin. Erkek dogmatiğini yıkın. Kadınlığınıza güvenin. Eşitlik ve özgürlük kadın meselesiyle sağlanır. Bu nedenle bizim devrimimiz kadın devrimidir. 

‘Çözüm kadın hukukuyla beraber olur’

Kadın olmadan yaşam olmaz. Özgürlük olmadan etik ve estetik olmaz. ‘Kadın etiği’ dediğim şey, kadının karar verme gücüdür. ‘Bir kadını alma’ ya da ‘kızını verme’ kabul edilemez. ‘Ben benim’ diyeceksin. ‘Ben kimsenin değilim.’ Kadın kocasının eşi, babasının kızı ya da abisinin kız kardeşi değildir, olmamalıdır. Kadın kendisi olmak durumundadır. Bunun formülü tutkuyla çalışmaktır, yoğunlaşmaktır, karanlığı aydınlatmaktır. Erdoğan ‘3 çocuk, erken evlilik’ diyor. O da bilinçli olarak söylüyor, ben de bilinçli olarak söylüyorum. İki anlayış çatışıyor. Bakalım o mu kazanır, biz mi kazanırız göreceğiz. Benim buradaki demokratik çözüm başlıklarımda da kadın özgürlüğü birinci maddedir. Anlamıyorlar. ‘Bunun demokratik çözümle ne alakası var’ diyorlar. Ben net konuşuyorum. Kadın özgürlüğünün demokratik çözüm ile ilişkisi nettir. Daha önce de söyledim, bu kadar kadının öldürüldüğü bir ülkede, ben bu devlete üye olmam. Çözüm; kadının eşitlik, özgürlük hukukuyla beraber olur. Kadın hukuku-özgürlük hukuku benim için esastır.”
 
2015’ten sonra militarizm hortladı

2013 Newrozu’ndan 2015 Newrozu’na kadar yaşanan toplumsal umut, tecrit ile birlikte insanlığı utandıran sahnelere neden oldu. “Hendek” çarpıtmasıyla ilan edilen sokağa çıkma yasakları, Cizre bodrumları katliamı, 11 il ve en az 49 ilçenin bombardımanla yerle bir edilmesi, binlerce insanın katledilmesi, yüz binlercesinin evsiz bırakılması, ardı ardına birbirini izleyen süreçler oldu. Bu süreçte hortlatılan militarizmden en çok etkilenenler ise kadın ve çocuklar oldu. Katledilen kadınların cenazeleri sokak ortasında çıplak bir şekilde teşhir edildi, çocuklar annelerinin kucağında, ekmek almaya giderken silahların hedefi oldu.

İnsan Hakları Derneği (İHD) ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) verilerine göre, 2 milyondan fazla insanın etkilendiği yasaklar döneminde, bin 425 insan yaşamını yitirdi, 2 bin 583 insan yaralandı.  
 
Kadın bedeni üzerinden yürütüldü

Kürt kentlerinde savaş politikası yürüten asker ve özel harekatçıların boşaltılan evlerde iç çamaşırları dağıttığı, kadınların özel eşyalarını fotoğrafladığı, evlerin yatak odalarına kadın düşmanı ve aşağılayıcı yazılamalar yaptığı belgelendi.

Boşaltılan evlere giren asker ve polisler, aynı dönem sokakların duvarlarına da kadın bedeni üzerinden yaptığı cinsiyetçi yazılamaların fotoğraflarını sosyal medyada paylaştı.
 
2 bin 254 kadın katledildi

AKP/MHP’nin kullandığı cinsiyetçi dil keskinleştikçe kadın kazanımlarına saldırılar sertleşti, erkek şiddeti arttıkça yaşamını yitiren kadın sayısı katlandı. Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu’nun (KCDP) verilerine göre, 2015’te 303, 2016’da 328, 2017’de 409, 2018’de 440, 2019’da 474, 2020’de 300 kadın katledildi. Böylece “çözüm süreci”nin sonlandırıldığı 6 yılda, 2 bin 254 kadın erkek şiddeti sonucu yaşamını yitirdi.

Sürecin bitirilmesinin ardından tırmandırılan şiddet sokağa taştı, meydanlarda patlatılan bombalar nedeniyle yüzlerce kişi yaşamını yitirdi, yüzlercesi kalıcı hasarla yaralandı.  

62 kadın kurumu kapatıldı

15 Temmuz 2016’daki darbe girişiminin ardından 21 Temmuz’da ilan edilen ve 7 kez 3’er aylığına uzatılan Olağanüstü Hal (OHAL), 2 yılın ardından 17 Temmuz 2018 gecesi itibariyle sona erdi. Bu süreçte şiddete maruz bırakılan kadınlara destek vererek, farkındalık eğitimleri ve projeler üreten kadın kurumları kapatıldı.

Demokratik Bölgeler Partisi’ne (DBP) bağlı belediyelere atanan kayyumların ilk hedefi kadın kurumları oldu. Kayyumlar eliyle  52 kadın kurumu kapatıldı. Yanı sıra Amed Büyükşehir ve Mersin Akdeniz Belediyesi’ne bağlı sığınma evleri de kapatıldı.

Wan Bêgir (Muradiye) Belediyesi kreş, klinik ve kadın aş evi çalışmaları durduruldu. Êlih’te de kadın spor kompleksi kapatıldı.
 
Son saldırı Sözleşme’ye

Saldırılar yanında kazanımlar da birer birer hedef alındı. En son 20 Mart gecesi yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekildiği duyuruldu. İnfial yaratan karar, kadınlar cephesinden hiçbir şekilde tanınmadı. Saldırılara karşı sokakları terk etmeyen kadınlar, bir kez daha direnişi kuşandı ve alanlarda hem haklarına hem de hayatlarına sahip çıkıyor.