Gılgamış Rüya tabletinin destansı macerası

• Gılgamış Destanı bilinen en eski epik şiir. Hikâyelerinin bir kısmı İbranice İncil'de geçiyor. Tablet, binlerce yıl önce antik Mezopotamya'da kullanılan bir kil üzerine yazı sistemi olan çivi yazısıyla Akad dilinde yazılmış.

İnsanüstü bir kralın hikayesinin bir bölümünü gösteren eski bir kil tablet, ABD tarafından resmen Irak'a teslim edildi.

Gılgamış Rüya Tableti olarak bilinen 3600 yıllık dini metin, Gılgamış Destanı'ndan bir Sümer şiirinin bir bölümünü gösteriyor.

Dünyanın en eski edebiyat eserlerinden biri ve 1991 yılında Körfez Savaşı sırasında yağmalanan bir Irak müzesinden çalınmış.

Son 30 yılda sahte belgeler eşliğinde birçok ülkeden geçirilmiş. Sadece iki yıl öncesine kadar, ABD hükümetinin yönetim yerine yakın bir müzede göz önüne sergileniyordu.

Ancak Perşembe günü, metin, Washington DC'deki Smithsonian Enstitüsü'nde düzenlenen bir törenle resmen teslim edilerek anavatanına dönüş için yeni bir yolculuğa başladı.

En eski epik şiir

Gılgamış Destanı bilinen en eski epik şiir. Hikâyelerinin bir kısmı İbranice İncil'de geçiyor.

Tablet, binlerce yıl önce antik Mezopotamya'da kullanılan bir kil üzerine yazı sistemi olan çivi yazısıyla Akad dilinde yazılmış.

Bilim insanları, bu tableti 1853'te, Güney Kürdistan’da bir Asur kralı olan Assur Banipal'in kütüphanesinin kalıntılarında 12 tabletlik bir versiyonu bulunduğunda keşfettiler.

Olaylar, güney Irak'a karşılık gelen bir bölge olan Uruk Kralı Gılgamış'ın etrafında dönüyor. Efsane, MÖ 2800 ile 2500 yılları arasında hüküm süren gerçek bir krala dayanıyor.

Hikayeye göre, Kral Gılgamış, güçlerini annesinden miras almış olan insanüstü güce sahip bir yarı tanrı.

Hayvanlar tarafından büyütülmüş bir adam olan bir arkadaşı eşliğinde, tanrıların şiddetini temsil eden Gök Boğasını öldürüyor ve sonsuz yaşamın sırrını keşfetmeye çalışıyor.

Başka bir macerada, denizin dibine yüzerek bir ölümsüzlük bitkinini alıyor. Bu bitki daha sonra bir yılan tarafından kendisinden çalınıyor.

'Onu göreceksin ve kalbin gülecek'

Rüya tableti, destanda, kahramanın rüyalarını annesine anlattığı bir bölüm. Annesi, bu rüyaların, daha sonra ona yarenlik edecek yeni bir arkadaşının gelişini haber verdiği yorumunu yapıyor.

"Gücü, bir gök taşı yığını kadar güçlü... Onu göreceksin ve kalbin gülecek” diyor.

Tabletin başka bir sütununda, bir kadın Gılgamış'ın arkadaşını cinsel bir buluşma için bir çoban kampına götürüyor.

Irak'tan çalındı

1991'deki Körfez Savaşı sırasında, Gılgamış Rüya tableti Irak'taki bir müzeden çalındı.

Bir antika satıcısının onu Londra'daki bir madeni para satıcısından tozlu ve okunamaz halde satın aldığı 2003 yılına kadar ona ne olduğu hakkında çok az şey biliniyor.

Satıcı, tableti resmi giriş beyanında bulunmadan uluslararası postayla ABD'ye gönderdi.

ABD'deyken bir çivi yazısı uzmanı, bunun Gılgamış destanının bir parçası olduğunu fark etti.

2007 yılında, satıcı, 1981'de satın alınan eski bronz parçalardan oluşan bir kutunun içinde olduğunu belirten sahte bir mektupla tableti başka bir alıcıya sattı.

Destanın yolculuğu

Muhafazakar Hıristiyan ahlakına sahip bir sanat ve zanaat firması olan Hobby Lobby tarafından özel bir satışla 2014 yılında satın alınmadan önce farklı ülkelerde birçok müzayedede el değiştirdi.

Şirket, Washington DC'deki İncil Müzesi'nde göze çarpan bir şekilde sergilenen tablet için 1,67 milyon dolardan (1,2 milyon sterlin) fazla ödedi.

Tartışma

2017 yılında Hobby Lobby, müzesi tarafından satın alınan binlerce Irak eserini yanlış etiketlediği için milyonlarca dolar para cezasına çarptırıldı.

Eserler, paketlerin "seramik karolar" içerdiğini iddia eden sahte nakliye etiketleri ile Birleşik Arap Emirlikleri ve İsrail üzerinden ABD'ye kaçırılmıştı.

"Şirket, bu tip öğeleri satın alma konusunda tecrübesizdi ve satın alma sürecinin karmaşıklığına tam olarak hakim olamadı. Bu, bazı üzücü hatalara neden oldu," diyecekti Hobby Lobby.

Aynı yıl, müzedeki bir küratör, Gılgamış Rüya Tabletinin kökenini araştırmaya başladı. Müze ayrıca Irak hükümetine tabletin kendisinde olduğunu bildirdi.

Tabletin kökeni hakkında şüpheler ortaya çıktığında, İncil Müzesi, müzayedecilerin yanlış bilgi verdiğini iddia ederek satışı düzenleyen Christie's müzayede evine karşı yasal işlem başlattı. Christie's, tabletin yasadışı olarak ithal edildiğine dair bir bilgisi olduğunu reddediyor.

Ulusal Müze'ye gönderilecek

Tablet, 2019 yılında ABD ajanları tarafından yapılan baskında müzeden alındı. Temmuz ayında, bir ABD federal yargıcı Irak'a iadesi emrini verdi.

ABD'nin Irak'a iade etmeyi kabul ettiği 17.000 yağmalanmış antika arasında yer alıyor.

BM kültür örgütü Unesco Genel Müdürü Audrey Azoulay, "Yasadışı yollardan elde edilen bu nesneleri iade ederek, burada ABD ve Irak'taki yetkililer, Irak halkının tarihlerindeki bir sayfayla yeniden bağ kurmasına izin veriyor" dedi.

"Bu istisnai iade, mirası tahrip eden ve ardından şiddeti ve terörü finanse etmek için ticaretini yapanlara karşı büyük bir zafer."

Tablet, Irak'a vardığında, efsanevi Kral Gılgamış'ın rüyalarının bir kez daha hak ettikleri evlerinde korunacağı Bağdat'taki Ulusal Müze'ye gönderilecek

 

Çeviri: Serap Güneş