• Türk devletinin SİHA saldırısında şehit düşen Jiyan Tolhildan’ın hayatını belgesele çeken yönetmen A. Haluk Ünal,  “Çok komutan tanıdım ama Jiyan farklı biriydi. Savaşın göbeğinde olmamıza rağmen mizah duygusu çok güçlüydü. Enerjisi hiç düşmüyordu. Hem komutanlığına, hem insanlığına hayran kaldım” dedi.

ERDOĞAN ZAMUR

Jiyan Kürtçe yaşam demektir. Tolhildan ise; intikam. Yaşamı elinden alınanların intikam olan Jiyan Tolhildan (Selwa Yusif), bir özgürlük savaşçısıydı. DAİŞ’e karşı direnişte yerini almış direnişçi bir kadındı. Ahmet Haluk Ünal ise, bir yazar, senarist, belgesel ve film yönetmeni. Jiyan Tolhildan’ı ve A. Haluk Ünal’ı bir araya getiren Rojava Devrimi’ydi. Rojava Anayasasını okuyan ve bundan etkilenerek Rojava’ya giden yönetmen A. Haluk Ünal ‘Kadın Devrimi’nin izini sürmek için Jiyan Tolhildan’ın hayatını filme aldı.

Tolhildan, SİHA saldırısında şehit düştü

Türk devletinin işgal etmek istediği Kuzey-Doğu Suriye’de uluslararası güçlerin göz yumduğu SİHA’lı bir saldırda Jiyan Tolhildan ve üç yoldaşı şehit düştü. Şehit edilen bu kadınlar sıradan kadınlar değildi. DAİŞ’e karşı direnmiş, mücadele etmiş ve onuların yengilisini getiren son operasyonun yürütücüleriydiler. Jiyan Tolhildan QSD komutanlarından ve aynı zamanda Anti Terör Güçleri’nin (YAT) komutanlarındandı. YPJ’nin kurucuları arasında yer alıyordu. Onunla birlikte şehit düşen Roj Xabûr YPJ komutanlarındandı. O’da DAİŞ bitiren hamlede yerini yer almıştı. Barîn Botan ise YAT üyesiydi. Bu kadınlar sıradan değil, devrimci, öncü ve komutandılar, görevleri başında Türk devletinin SİHA saldırısında katledildiler.

“Bugüne kadar yaşayan kimsenin belgeseli çekilmedi. Belgeseller hep şehitler üzerine çekildi. Şu an ben şehitlerin hakkını çalmış gibi oluyorum ve bu beni zorluyor” diyen Tolhildan’ın yaşarken kameraya alan yönetmen A. Haluk Ünal ile Tolhildan’ı ve onun yaşamını konuştuk.

Aradığım karakter 

Rojava Anayasası’nı anlatan küçük bir kitapçığı okuduktan sonra kadın devrimini çekmek için 2014 Aralık’ta Rojava’ya gittiğini belirten Ünal, Tolhildan ile tanışmasını şu sözler ile aktarıyor: “Sınırı geçtikten sonra Yekîtiya Star’ın iki yetkilisi ile görüştüm. Onlara kadın devrimini kameraya çekmek istediğimi belirttim. Jiyan’ın hayatını çekmeme karar verildi. Tanışınca, Jiyan’ın tam benim aradığım karakter olduğuna karar verdim. Onun hayat yolculuğunu anlatırsam kadın devrimini de anlatmış olacaktım. Rojava’ya tek başıma gitmiştim, orada bir minibüs ve küçük bir ekip ayarlandı ve hızla çekimlere başladık. Jiyan’la uzun bir söyleşi gerçekleştirdik. Ta çocukluğundan başlayarak bütün yaşamını anlattı. Bu aynı zamanda bir senaryonun da ortaya çıkmasına vesile oldu.”

'Şehitlerin hakkını çalıyorum'

Çekimlerin ilk günlerinin kötü geçtiğini aktaran Ünal, “İlk beş gün, bir hafta çok kötüydü. O konuşkan kadın gitti, yerine dalgın, konuşmaktan aciz, dağınık biri geldi. Ben yanlış bir şey mi yapıyorum diye düşünmeye başladım. Jiyan’a ‘Ben yanlış bir şey mi yaptım da bu kadar değiştin?’ diye sordum. Jiyan ise  ‘Bugüne kadar yaşayan kimsenin belgeseli çekilmedi. Belgeseller hep şehitler üzerine çekildi. Şu an ben şehitlerin hakkını çalmış gibi oluyorum ve bu beni zorluyor’ diye cevap verdi. Ne cevap vereceğimi bilemedim” diyor.

Mizah duygusu güçlüydü

Tekrardan Yekitîya Star yetkilisiyle görüştükten sonra durumun değiştiğini söyleyen Ünal, “O ilk konuştuğum Jiyan geri gelmişti. Onun aklını, karakterini ve kişiliğini tanıdım. Çok komutanlar tanıdım ama Jiyan farklı biriydi. Savaşın göbeğinde olmamıza rağmen mizah duygusu çok güçlüydü. Gülmeyi, espiri yapmayı seven komik biriydi. Sabahtan akşama kadar enerjisi hiç düşmüyordu. Hem komutanlığına, hem insanlığına hayran kaldım” diye ifade etti. 

Babaanne bilinç aşılıyor

Çekimler nedeniyle Tolhildan’ın köyüne gidip ailesi ile tanıştığını aktaran Ünal, “Jiyan’ın anlatımlarında ortaya çıkan temel figür babaanne oldu. Akşamları çocukları çağırıp masal anlatırmış. Aslında gerçekleri masal olarak anlatmış. Yani alttan alta bir bilinç aşılaması yapmış. Jiyan, Kürt Özgürlük Hareketi’ne katılmış ve 16 yıl sonra Rojava Devrimi’yle geri dönmüş. İlk ziyaret ettiği yer babaannenin mezarı olmuş. Jiyan’ın deyimiyle, ‘Bir torun gitmiş, yüzlerce torun olarak geri dönmüş’ babaannenin hayalini gerçekleştirmek için” dedi. 

Köyde nasıl karşıladılar?

Tolhildan’ı köyde adeta bir köy öğretmeni edasıyla karşıladıklarını dile getiren Ünal, “Herkes onu bir şekilde tanıyor. Geçmişte burada çalışma yürütmüş, insanları aydınlatmış. Aslında Bakur’da, Qendîl’de bir belgesel çekip o büyük komünü anlatmak lazım. Koşullarım olsa gidip o dağlarda kış üstlenmesinde kalıp o yaşamı çekmek isterim. Dağlarda yaşanan komünal yaşam maalesef kentlerde ve Avrupa’da yaşanmıyor. Propaganda tarzı çalışmalar çekiliyor ama o büyük komünü anlatmadan olmaz. Rojava’ya gelen çok sayıda insan silahları ve aksiyonları çekip gittiler. Gerilla komutanı bile ben bu değilim, zorunlu olarak silahı elime almışım; yoksa insan öldürme meraklısı değiliz’ diyordu. Gerillayı, gerillanın silahı değil onların insan olarak gerçekliği daha iyi anlatır” diye belirtti. 

Kadının savaştaki rolü

Belgeseli çekerken kadınların 2 cephede savaştığını ve bu savaşı henüz tam olarak kazanamadıklarını ifade eden Ünal, YPJ’nin varlığının kadınlar için önemli bir mevzi olduğuna vurgu yaptı. Ünal, “Ortadoğu coğrafyası erkek egemen bir toplum ve feodalite çok güçlü. Değişim öyle kolay gerçekleşmiyor. Seçilmiş bir kadın vardı, oldukça da bilinçliydi. Bazı konularda sorularıma cevap vermedi, bende üstüne gidince Jiyan müdahale etti. Bazı şeylerin değişmesi için ciddi bir emeğe ihtiyaç var. Eşi, o kadına şiddet uygulamış. Jiyan daha sonra eşinin şiddetine karşı önlem aldıklarını ifade etti” dedi.

YPJ’nin gücü

12-16 yaşında Arap kızları için kurulan kadın komünlerinin dikkatini çektiğini söyleyen Ünal, “Bu çocukların burada ne işi vardı? Ayrıca YPJ gibi askeri bir yapının bu çocuklarla uğraşmasının ne anlamı vardı? Tabi bunlar benim bakış açımdı. Jiyan bu durumu ise şöyle özetlemişti ve gerçekten de haklıydı: ‘Bu kızlar çocuk yaşta evlenmemek için, istismara maruz kalıp öldürülmemek için kaçıp geliyorlar. Siviller bunları koruyamaz, çünkü aşiretler hala çok güçlü. YPJ’ye karşı gelmeyi göze alamazlar. Dünyayı korkutan DAİŞ bile Kürt kadınlarına yenilmiştir. Onlar adına savaşanların birçoğu savaş tecrübesine sahip olmalarına rağmen yenildiler.’ Gerçekten de o komünlerde yaşama dair bir askeri disiplin var. Ama inanın ki İstanbul’daki nitelikli bir okulun müfredatında ne varsa kamplarda da o vardı. O gençlere gelecekte ne olmak istediklerini sorduğunda komutan olacağım diyen yoktu” dedi. 

Kedi için çığlık atan komutan

Tolhildan gibi yaşamı savaş içinde geçmiş birinin yaşamda bir kedinin hayatı hakkındaki duyarlılığına şaşırdığını ifade eden Ünal, yaşadığı bir anıyı şu şekilde dile getirdi: “Bizim minibüs şoförü Amûdeli delikanlı biriydi. Arabayı çok hızlı kullanıyordu. Yine bir gün köy yolunda hızlıca ilerliyorduk. O an neden kaçtığını bilmediğimiz kedi atladı önümüze. Ben önde oturuyordum, arkadan öyle bir çığlık atıldı ki gayri ihtiyarı dönüp baktığımızda çığlığı atanın Jiyan olduğunu gördük. O kadar çatışmaya girmiş, intikam almış birinin bir kedinin yaşamı karşısında refleksi buydu. Bu yazıyı okuyanların bazıları ‘ne var bunda bende çığlık atarım’ diyordur. Belki çığlık atabilirler ama Jiyan’ın yaptığı gerillacılığı yapamazlar. Yapacak olurlarsa da o çığlığı atamayabilirler. Çok duygusal bir insan, komutandı.”

 

Şahsında kadın devrimini anlattı

Çekimler bitip döndükten sonra da uzun süre Tolhildan ile haberleştiklerini ifade eden Ünal, “Sadece Jiyan değil saha komutanlarından Nesrin’le de (onun da kod adı Tolhildan) haberleşiyorduk. Nesrin de KDP pususunda katledildi. Yani son aylar içinde çok çok yakın iki dostumu kaybetmenin acısını yaşadım. Jiyan da artık ‘kimsenin hakkını çalmış olmayacak.’ Film, onun şahsında kadın devrimi ‘anıtı’ olarak onu ölümsüzleştirecek. Gençler için rol model olmayı sürdürecek ”diyor. ABD merkez komutanlığının Tolhildan’ın şahadeti nedeniyle dilediği başsağlığının bile onun kişiliğini, duruşunu ortaya koyduğunu dile getiren Ünal “Aslında ABD’li askerler Kürtlere Jiyan’ın onlar için ne kadar değerli olduklarının farkında olduklarını ifade etmiş oldular. Jiyan yaşamıyla bunu hak eden biriydi zaten” şeklinde konuştu.

 

 

****

‘Jiyan’ın hikayesi’

Rojava Devrimi’nin anlatıldığı “Jiyan’ın Hikayesi” belgeseli, Efrînli YPJ komutanlarından Jiyan Tolhildan şahsında Rojava’daki kadın devrimi, onun geçtiği süreç ve Rojava’nın anayasasını irdeliyor. Efrîn, Kobanê, Qamişlo ve Başûrê Kurdistan (Güney Kürdistan) dağlarında röportaj ve görüntülerden oluşan 100 dakikalık belgesel 7 ayda çekilmiş. Post prodüksiyon ile birlikte toplam 3 yıl süren belgeselin dünya galası, 8 Mart 2018’de Efrîn’de yapılmıştı.

Ünsal, belgesele dair şunları söyledi: “Filmi yapmaya Ekim 2014’te karar verdim. Aralık 2014’te Rojava’ya geçtim ve 2015 Ocak’ta çekimlere başladım. Standart ön araştırma yapma şansı olmayan bir konuydu. Gidip savaş ortamında ön araştırma yapıp, dönüp masa başı hazırlık yapıp, sonra yeniden gidip çekmeye başlayacak bir konu değildi yani. Bu nedenle araştırmayı vizörden bakarak yapmış oldum. Bu da toplam üç kantonda 7 ay yaşamamı gerektirdi.”

 

****

Ahmet Haluk Ünal kimdir? 

Ahmet Haluk Ünal 1957 yılında Ankara’da dünyaya geldi.  Hacettepe Üniversitesi İktisat Fakültesi’ndeyken okulu terk etti. Genç yaşta asistan olarak adım attığı sinemaya daha sonra senaryo yazarı olarak devam etti. 2010 yılında kendi atölyesini kurdu. 2017’de yurtdışına çıktı ve 3 yıldır İsviçre’de yaşıyor. İlk filmi “Esrarlı Gözler” Müslüm Gürses’in yaşamı üzerine kurulu bir TV filmiydi. Kendi atölyesinde çektiği ikinci film, Çorum katliamı sonucu İstanbul’a göç eden Alevi bir ailenin hikayesini anlatan “Saklı Hayatlar” oldu. 2014’de Küçük Kara Balıklar- Güneydoğu’da çocuk olmak belgeselini çekti. “Jiyan’ın Hikayesi” yönetmenin çektiği dördüncü film ve ikinci belgeseldir.