Kürt tiyatrosu baskılara karşı ayakta

• Sanatçı Rewşan Apaydın, bütün baskılara karşı Kürt tiyatrosunun ürettiğini belirtti.

Bütün baskılara karşı Kürt tiyatrosunun üretmeye devam ettiğini ifade eden Gölge Tiyatro Topluluğu Kürtçe Tiyatro eğitmeni Rewşan Apaydın, Kürt tiyatrosunun kesinlikle politik olmak zorunda olduğunu belirtti. Rewşan Apaydın, bu sezon da yeni Kürtçe üretimler görmenin heyecanını paylaştı. 

Türkiye’de sanat alanında Kürt olgusu, sürekli karikatürize edilen, aşağılanan ve horlanan bir figür olarak yer almıştı. Mezopotamya Kültür Merkezi’nin (MKM) 1990’larda başlattığı örgütlü Kürt sanat dönemi, artık MKM dışında da devam edecek bir duruma geldi. Türkiye’de ‘sanat’ alanında var olan Kürt olgusunu yıkmayı başardı. Rewşan Apaydın, o dönemden bu yana Kürtçe tiyatronun gelişimini anlattı.

Kürtçe düşmanlığı büyük engel

Rewşan Apaydın, Kürt kültür ve sanatına yönelik baskıları ve buna karşı direnme gücünü şu şekilde dile getirdi: “Bugün hala Kürtçe müzik dinlediği için arabasında hamile bir kadın darp edilebiliyor. Yine barış için oluşturulan komisyonda komisyonda Barış Anneleri’nin Kürtçe konuşması engelleniyor. Tabii Kürt tiyatrosu, bunlardan asla bağımsız değil. Ne yazık ki işte bu durumlar ayrışmalara da sebebiyet vermekte. Bir yandan da Kürt tiyatrosunun kendi özgü bir yanı da var. Üretimlerine baktığımızda deneysel çalışmalar da görüyoruz sahnelerde. Mardin Şaneşîn 'Ji Kela Dimdimê’ adlı oyunuyla geçtiğimiz sezon sahnedeydi. Bu sezon ise Jîn (Jinên Azad) adlı yeni oyun,   Amed’de Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Tiyatrosu (DBŞT) kadın oyuncuları tarafından sahneleniyor. Bunlar dışında da üretim yapan ekipler var tabii. Deneysel farklı oyunların da sahnelenmesi Kürt tiyatrosuna daha da zenginlik katıyor.”

Kürt tiyatrosu politik olmak zorunda

Kürt tiyatrosunun kesinlikle politik olmak zorunda olduğunu vurgulayan Rewşan Apaydın şöyle devam etti: “Erwin Piscator, ‘politik olmamak gibi seçeneği seçenler de aslında politik bir durum içerisindeler’ der. Yaşam bu denklem içerisinde zaten. Yine ‘Tarihsel tiyatro, herhangi bir kahramanın kaderinin trajedisi değil, bir çağın politik belgeselidir’ der. Yaşam ve sanatsal üretim ilişkisi ayrı düşünülecek bir şey değildir. Aralarında bağ epey güçlü. Kürt tiyatrosu için baktığımızda sadece ana dilde tiyatro yapmak arzusu ve bu çerçevede yapılan tiyatro, bu haliyle bile oyunun içeriğine bakılmaksızın politik bir durum Türkiye’de. Ana dilimizde konuşmak ve üretimler yapmak ‘normal’ kabul edilmeli; tercih ettiğimiz anlatım şekilleri, oyunlara bakış açılarımız, seçtiğimiz metinler, sahne rejilerimiz gibi seçimlerin aslında politik olanla daha çok ilişkisi olmalı. Ne yazık ki yaşadığımız coğrafyada kendi dilimizde var olmaya çalışmak hala sansürlü ve yasaklı.”

Kürt tiyatrosunun her dönem zorluklarla, baskılarla karşılaştığını hatırlatan Rewşan Apaydın “Bu baskılar, kimi zaman çoğalan tiyatro ekipleri ve artan oyunlarla karşılık buldu. Kimi zaman da kapanan ve dağılan, bırakmak zorunda kalan kişiler ve ekipler oldu. Türkiye’de diğer tiyatro ekipleri ve sahnelerin sorunlarına baktığımızda daha farklı olduğunu görüyoruz ve isterdik ki Kürt tiyatrosu da bu tiyatrolar gibi sorunlarla sadece mücadele etsin. Her şeye rağmen Kürt tiyatrosu, uzun yıllardır dört parça Kürdistan’da daima üretimler verdi, üstelik nitelikli üretimler oldu“ ifadesini kulladı.

Seyirci desteği güç verir

Bu sezonda da her yerde yeni Kürtçe üretimler görmenin çok heyecan verici olduğunu belirten Rewşan Apaydın, “Aslında hepimize çok iş düşüyor. Seyircilerimizin oyunları izlemesi bence en önemli faktör. İzleyici beğenisi, belki çok konuşulmayan ama çok önemli bir nokta. Seyircinin gitmediği ya da izlemediği oyunlar da olabiliyor. Burada bazen oyunu ve estetiği de sorgulamak gerekiyor. Tiyatroyu takip edenlerin sayısı her gün artıyor. Bu artış, beğeni ve benzeri olguları da beraberinde getiriyor. Buna cevap olmak kesinlikle çok kıymetli” dedi. 

Güçlü arşiv, güçlü bellektir

Kürt tiyatrosunun bir arşivinin ve eleştiri yazılarının olması gerektiğini vurgulayan Rewşan Apaydın, şunları ekledi: “Bu, gerçekten tiyatro tarihi için en önemli unsurlardan biri. Tüm dünyada bu şekilde gelişim göstermiş tiyatrolar. Güçlü arşiv, güçlü bellek demek oluyor ve her anlamda geleceği besliyor. Kuşkusuz Kürt tiyatrosu üretebilmeli. Bunun için gerekli kurum ve kuruluşların her zaman desteği olabilmeli. Sanat, bireyler ve toplumlar arasındaki duygusal, kültürel ve sosyal bağları güçlendiren, ilham veren ve dönüştüren bir araçtır. Sanat sayesinde toplumlar daha bilinçli, daha yaratıcı ve daha adil hale gelir. Sanatın toplum üzerindeki gücü, yalnızca bir yansıma olmakla kalmaz, aynı zamanda bir değişim ve ilerleme aracı olarak işlev görür. Sanatı anlamak ve desteklemek, daha güçlü ve duyarlı bir toplum yaratmanın anahtarıdır.” ANF/İSTANBUL