Kuzey’de 7 bin 229 hak ihlali

• İHD Amed Şubesi, 2023’te Kuzey Kurdistan’da en az 7 bin 229 hak ihlali yaşandığına dikkat çekerek, çatışmalı sürecin sonlandırılması çağrısında bulundu. 

İnsan Hakları Derneği (İHD) Amed Şubesi, “Doğu ve Güney Doğu Anadolu Bölgesi 2023 Yılı İnsan Hakları İhlalleri” raporunu şube binasında açıkladı; 7 bin 229 hak ihlali yaşandı.

İHD Amed Şube Başkanı Ercan Yılmaz, Kürt meselesinin çözümsüz bırakılması ve güvenlikçi politikalar nedeniyle hak ihlallerinde her yıl artış olduğunu söyledi. Raporun değerlendirme kısmını İHD Eşbaşkan Yardımcısı Rumeysa Deniz Kaya okudu. Kürt meselesi odaklı sürdürülen otoriter devlet-hükümet politikaları sonucunda 2023’te de fiili OHAL rejimiyle hak ihlallerinin artarak devam ettiğine işaret eden Kaya, şunları söyledi: “Hak savunucuları olarak bizler, Kürt meselesinin her zaman demokratik, barışçıl ve adil çözümünü savunduk. Devlet erkinin, yüzyıl boyunca faili olduğu ağır hak ihlalleriyle yüzleşmesi, özür ve tazmin yoluna başvurması gerekmektedir. Bu doğrultuda da öncelikle insan hakları ihlallerinin oluşumuna yol açan politikalardan vazgeçilmesi, çatışmalı ortamın bir an önce son bulması ve çatışma çözüm araçlarıyla sürecin demokratik çözümünün yeniden müzakere edilmesi talebinde bulunuyoruz.”

İHD Doğu ve Güney Doğu Anadolu Bölgesi Temsilcisi Mehmet Tahir Saçaklı tarafından okunan rapordaki veriler şöyle:

* Kuzey Kurdistan kentlerinde dört çocuk, 14 kadın, 10 erkek olmak üzere en az 28 kişi intihar ettiği iddiasıyla; 8 çocuk, 24 kadın, 16 erkek, en az 48 kişi ise şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdi.

* Devlet güçleri tarafından açılan ateşle 5 yurttaş yaşamını yitirdi, 7 yurttaş çeşitli şekillerde yaralandı. Korucular, bir yurttaşı katletti, birini yaraladı. Sınır hatlarında bir kişi vurularak, yaşamını yitirdi. Mayın patlaması sonucu bir yurttaş yaralandı.

* Bölgedeki cezaevlerinde 5’i çeşitli hastalıklar, biri ise nefes darlığı nedeniyle 6 tutsak yaşamını yitirdi. 9 mahpus çeşitli şekillerde yaralandı. Gözaltındaki iki yurttaşın, intihar ettiği ileri sürüldü.

* Faili meçhul adli saldırılar sonucu en az 6 yurttaş yaşamını yitirdi, iki yurttaş ağır şekilde yaralandı. Faili meçhul siyasi saldırılar sonucu bir yurttaş yaşamını yitirdi. Resmi hata ve ihmaller sonucu 6 yurttaş yaşamını yitirdi, en az 241 yurttaş çeşitli şekillerde yaralandı.

* En az 12 siyasi parti yönetici ve üyesi, mesleki faaliyetlerini icra eden en az 7 gazeteci, bir öğretmen, iki işçi, bir avukat, 5 doktor uğradıkları saldırılar sonucu yaralandı.

* En az 6 ormanlık alanda yangın çıktı.

* Dört kent ve bağlı ilçe sınırlarında bulunan yüzlerce alanı kapsamına alacak şekilde 30 defa yasaklandı. Üç kente bağlı 22 köyü kapsamına alacak şekilde dört defa sokağa çıkma yasağı ilan edildi. 

* Üç gerilla cenazesi ailelerine teslim edilmedi. En az 15 cenaze, çeşitli girişimlere rağmen ailelere geç teslim edildi. En az bir mezarlığa saldırı gerçekleşti.

* Aile içi şiddet sonucu 36 kadın yaşamını yitirdi, 10 kadın yaralandı, iki kadın cinsel saldırıya maruz kaldı. Toplumsal alanda uğradığı saldırı sonucu 10 kadın yaşamını yitirdi, 14 kadın yaralandı. En az 8 kadına yönelik cinsel saldırı gerçekleşti. 

* Aile içi şiddet sonucu üç çocuk yaşamını yitirdi, üç çocuk yaralandı, 8 çocuk cinsel istismara maruz kaldı. Toplumsal alanda şiddet sonucu dört çocuk yaşamını yitirdi, 16 çocuk yaralandı. Toplumsal alanda en az 583 çocuk cinsel istismara maruz kaldı, dört çocuk ise alıkonuldu.

* En az 7 yurttaş gözaltında, 182 yurttaş gözaltı yerleri dışında (sokak, ev baskını), en az 77 tutsak işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.

* En az 15 yurttaş ajanlık dayatmalarına maruz kalırken, 7 yurttaş tehdit edildi.

* En az 64’ü çocuk bin 809 yurttaş gözaltına alındı. Dördü  çocuk en az 304 yurttaş tutuklandı. En az 951 ev/iş yeri baskına uğradı.

 * En az 7 kitap hakkında toplatma ve yasaklama kararı alındı. Üç basın yayın kurumu baskına uğradı.

* 157 soruşturma dosyasında en az bin 284 yurttaş hakkında soruşturma başlatıldı. 12 dava dosyasında 53 yurttaş hakkında dava açıldı. Aralarında siyasetçi, gazetecilerin bulunduğu 19 dosyada 29 yurttaş hakkında değişik hapis ve para cezaları verildi.

* Üç siyasi parti binası, bir dernek saldırı veya baskına uğradı. Devlet güçleri tarafından en az 45 toplantı ve gösteriye saldırıldı. Valilik ve kaymakamlıklarca en az 6 toplantı ve gösteri iptal edildi. Bölge valileri, 83 defa toplantı ve gösteri yürüyüşlerine dair yasaklama kararı verdi.

* 542 mahpus sürgün edildi. En az 23 mahpusun sağlık hakkı, iki mahpusun aile görüşü hakkı ihlal edildi. En az 14 mahpusa disiplin cezası verildi. 1 mahpusun tahliyesi çeşitli gerekçelerle ertelendi. 

* İş güvenliğinin sağlanmadığı çalışma koşullarında yaşanan kazalarda en az 114 işçi yaşamını yitirdi, 13 işçi yaralandı.

* En az 40 üniversite öğrencisi hakkında disiplin soruşturması açıldı. 

* Bir engelli yurttaş kamu hizmetlerinden yararlanamadı. Bir yurttaş inancı, dört yurttaş etnik kimliği, bir yurttaş ise cinsel yönelimi nedeniyle ayrımcılığa uğradı. AMED