Moskova, Suriye’ye yeniden yerleşiyor

• Colani, enerji ve altyapı anlaşmaları yapmak ve Esad’ın iadesi için Rusya’ya gitti. Colani, Tartus ve Hmeymim üsleri için “önceden yapılan anlaşmalara bağlı kalacağını” taahhüt etti, Rusya’ya Suriye’deki askeri varlığını sürdürmesi garantisini verdi.
• Rusya ile Suriye arasında petrol sahalarının geliştirilmesi, demiryolu ve enerji hatlarının onarımı için anlaşma sağlandı; Rus şirketleri, Suriye’nin yeniden inşasında öncelikli ortak olacak. Ancak Moskova Esad’ı korumaya devam edecek.

Şam’daki Heyet Tehrir El Şam (HTŞ) rejiminin lideri Ahmed El Şara (Colani), Beşar Esad’ın devrilmesinden sonra Baas rejiminin en büyük destekçisi olan Rusya’yı ziyaret etti. Colani, Kremlin Sarayı’nda Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüştü. Rusya’nın Suriye’deki askeri üslerinin geleceği, enerji projeleri ve Esad’ın iadesi konularını tartıştı.

Suriye’nin Rusya ile imzalanan tüm anlaşmalara “saygı göstereceğini” belirten Colani’nin bu sözleri, Tartus ve Hmeymim üslerinin geleceği açısından kritik önem taşıyor. 2015’teki Rus müdahalesiyle kurulan bu üsler, Moskova’nın Akdeniz’deki stratejik varlığının temelini oluşturuyordu. Ancak Esad’ın devrilmesinin ardından Rusya’nın bazı birliklerini çekmesi, hava savunma sistemlerini sökmesi ve Tartus’taki donanma unsurlarını geri çağırması, üslerin durumunu belirsizleştirmişti. Colani, böylece Moskova’ya askeri varlığını sürdürme garantisi verdi.  Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, “üslerin Afrika’ya yardım ulaştırmak için lojistik merkezler olarak kullanılabileceğini” ifade etti. Ancak bu üsler Rusya’ya Kuzey Afrika’dan Karadeniz’e uzanan geniş bir hatta askeri etkinlik sağlıyor.

Enerji ve altyapı anlaşması

Görüşmelerin bir diğer önemli başlığı, enerji ve altyapı projeleriydi. Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, petrol sahalarının geliştirilmesi, demiryolu ve enerji hatlarının onarımı konularında anlaşmaya varıldığını açıkladı. Novak, “Rus şirketleri uzun süredir Suriye’de çalışıyor. Atıl durumdaki sahaların yeniden üretime kazandırılması için hazırız” dedi ve Rusya’nın Suriye’nin savaşta tahrip olan altyapısının yeniden inşasında öncelikli ortak olacağını vurguladı. Rusya’nın Suriye’nin yeniden inşasına ve petrol sektörüne katılmaya hazır olduğunu ekledi.

Moskova, son bir yılda Colani yönetimine indirimli fiyatlarla petrol, buğday ve ilaç tedarik ederek ekonomik bağlarını korumuştu. Colani, bu ilişkileri “Bağımsız ama dostane temelde yeniden tanımlamak istiyoruz” sözleriyle özetledi. Ayrıca, Esad döneminde Tartus Limanı’nın işletmesini devreden yatırım anlaşmasının iptal edilerek limanın Dubai merkezli DP World’e devredildiği belirtildi.

Esad’a Moskova koruması

Aralık 2024’te Moskova’ya sığınan Beşar Esad’ın iadesi en dikkat çeken tartışma konusu oldu. Reuters ve Guardian’a göre Colani, Esad’ın “Suriye halkına karşı işlenen suçlar” nedeniyle iadesini resmen talep etmeye hazırlanıyordu. Ancak Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, hafta başında yaptığı açıklamada, Esad ve ailesine “hayati tehlike” gerekçesiyle insani sığınma sağlandığını ve iade olasılığını reddetti. Rus basını, Esad’ın Moskova’da lüks bir dairede ve koruma altındaki bir kır evinde yaşadığını, en büyük oğlu Hafız’ın ise Moskova’da bir üniversitede doktora yaptığını yazdı. Financial Times’ın 2019’daki araştırmasına göre, Esad ailesi iç savaş sırasında Moskova’da en az 18 lüks daire satın almıştı. Kremlin’in daha önce Ukrayna’nın devrik lideri Viktor Yanukoviç ve Alman finans şirketi Wirecard’ın firari yöneticisi Jan Marsalek’e benzer koruma sağlaması, Esad’ın Moskova’da kalmaya devam edeceğini gösteriyor.

Guardian, Kremlin’in Colani rejimiyle ilişkisini “Taliban modeline benzer bir esneklik stratejisi” olarak nitelendiriyor. Rusya, 2003’te terör örgütü ilan ettiği Taliban’la 2021’de Afganistan’da iktidarı ele geçirdikten sonra diyalog kurmuştu. Benzer bir pragmatik yaklaşım şimdi Suriye’de uygulanıyor. Bu strateji, Moskova’ya askeri üslerini koruma, Türkiye, İran ve Körfez ülkeleriyle diplomatik temas kurma ve Ortadoğu’da “istikrar sağlayıcı güç” imajını yeniden tesis etme fırsatı veriyor.

Colani’nin meşruiyet arayışı

Suriye’de yönetimi ele geçirir geçirmez Alevileri, Dürzileri katleden ve son olarak Kürtleri hedefe koyan Colani, “uluslararası meşruiyetini güçlendirmek ve bölgesel dengelerde yeni müttefikler bulmak” için diplomatik temas arayışında.

Rusya bağımlılığını teyit etti

Putin ise görüşmede, “Rusya, Suriye’ye siyasi durum veya özel çıkarlar için müdahale etmemiştir. Onlarca yıldır Suriye halkının çıkarlarını gözettik” dedi ve Rusya’da 4 binden fazla Suriyeli gencin eğitim gördüğünü, bunların Suriye’nin geleceğine katkı sağlayacağını belirtti. Colani de, “Önceki tüm anlaşmalara ve tarihi bağlara saygı duyuyoruz. Suriye’nin bağımsızlığı, egemenliği ve istikrarı için bu ilişkileri yeniden tanımlamaya çalışıyoruz” dedi. Suriye’nin gıda ihtiyacının bir kısmının Rus üretimine, elektrik santrallerinin ise Rus uzmanlığına bağlı olduğunu vurguladı.

Görüşmeye Rus tarafından Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak ve Kremlin Dış Politika Danışmanı Yuriy Uşakov katılırken, Suriye heyetinde HTŞ’nin Dışişleri Bakanı Esad Hasan Şeybani, Savunma Bakanı Murhef Ebu Kasra, İstihbarat Başkanı Hüseyin es-Selame ve Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Mahir Şara yer aldı. Rus medyasına göre iki buçuk saat süren görüşmede, insani yardım, enerji, ulaştırma, turizm, sağlık ve kültür projeleri ele alındı. HABER MERKEZİ