Motif motif Dersim

• Gülfiraz Al, yıllar sonra toprağında dönerek Dersim’in sembollerini kadınlarla birlikte kilimlere dokuyor. Her kilime dokudukları model ve renkle hikayesini anlatan kadınlar, destek bekliyor.

Kadın eliyle oluşturulan ve toplumsal hikayelerin, kutsal değerlerin işlendiği kilim dokuma kültürü, Kurdistan’da yaygın bir şekilde yaşatıldı. Ancak teknolojinin gelişmesi, tüketimin artması ve kapitalist sermayenin el emeğini eritmesi gibi etkenler bu işin gün geçtikçe azalmasına neden oldu. Dersim’de de artık sadece parmakla sayılı insanlar kilim dokumacılığını sürdürüyor.

Dersim’de doğan ancak yaşamını İstanbul’da sürdüren Gülfiraz Al, burada çalıştığı sırada kendi kültüründen uzaklaşmayarak Çemişgezek Çevre Köyler ve Dayanışma Derneği’nde yöneticilik yaptı.

Emekli olduktan sonra da Pulur’a (Ovacık) taşınma kararı aldı ve el sanatları atölyesinde eğitmenlik yaparak ilçedeki kadınlara alan açtı. Şu anda hem dokumacılık hem de diğer el sanatlarını yaşatmak adına Ovacık Doğal Ürünleri Kooperatifi’nin de desteğiyle eğitmenlik yapıyor. Kendi toprağında kadınlarla birlikte üretim yaparak aynı zamanda kaybolmaya yüz tutmuş bir geleneği yaşatıyor.

Gülfiraz Al, Dersim’e dönme kararını ve kadınlarla yürüttükleri çalışmayı Jinnews’ten Rozerin Gültekin’e anlattı.

 

 

Ekonomik gelir kapısı

“Memleket hasretinin oluşmasıyla memlekete döndükten sonra kaybolmaya yüz tutmuş el sanatı olan halı, kilim yapımına dair sertifikam vardı. Bu doğrultuda 2022 Kasım ayında bir proje hazırladım, tezgâh ve yün temin ettim. Ovacık Doğal Ürünleri Kooperatifi’nin de kadınlara maddi ve manevi istihdam sağlama amacıyla projesi varmış. Böylece ortak bir proje oluşturduk. Bir senedir 4 arkadaşa burada halı, kilim dokuyoruz. Gönlümüz daha fazla arkadaşa dokunmak istiyor ama imkanlarımız kısıtlı. Niyetimiz kadın kooperatifi kurmak.”

Kadınların dört duvar arasına hapsedilmeye çalışılmasına karşı kadınları yaşama katmaya çalıştıklarını belirten Al, güzel bir ekip olduklarını ifade etti.

 

 

Cecim ve şavak halılarını dokuyorlar

“Kadın dayanışması büyütülüyor” diyen Al, şöyle devam etti: “Burada dostluk kurduk. Birçok konuda paylaşım yapıyoruz, ufkumuz açılıyor. Dokuma zaten kadın emeği sonucu oluşturuluyor. Daha küçüklüğümde annemin yaptığı cecimleri hatırlıyorum. Burada cecim ve şavak halıları yapılıyor. Şavak halıları kök boyayla yapılıyor. Elimizdeki ürünler bitince onlara yöneleceğiz. Aynı zamanda önceden kıymetli olan yünler de çöpe gidiyor, onları değerlendirmek istiyoruz.”

Kilimlere Dersim’in kutsal sembolleri olan dağ keçisi, şahmeran gibi modelleri işlediklerini kaydeden Al, kilime dokunan her modelin ve rengin bir hikayesi olduğunu ekledi.

 

 

Destek bekliyorlar

Al, ürünlerin satışı konusunda zorluk yaşadıklarını ve sadece satıştan ortak gelir elde ettiklerinin altını çizerek, iş insanları, belediyeler ve devletten destek istedi. Al, son olarak çalışma sistemlerini ise şöyle özetledi:

“Günlük olarak 8 saat çalışıyoruz. Halıların metre karesine ve kalitesine göre yapım süresi değişiyor. Yöresel 3 metrekare halıyı iki arkadaş 2 buçuk ayda bitirebiliyor ama ipin incelmesi bitim süresini uzatabiliyor. 1 yıl içerisinde 5 tane halı yaptık, 1 tanesinin yapımı sürüyor ve bu süre zarfında 3 tane halı sattık.” DERSIM