Polonya’da ilk Kürt kültürü doktorası
Luqman GULDIVÊ
Polonya’da 2003 yılında Krakow şehrinde yapılan bir güzel sanatlar sergisinde konu Kürtler olunca, Kürtlere karşı ilgi oluştu. Bir yıl sonra Krakow Jagiellonian Üniversitesinde Krakow International Conference on Kurdish Studies (Krakow Uluslararası Kürdoloji Konferansı) düzenlenince, bu ilgi aktif ve heyecanlı genç bilim insanlarını araştırmalara itti. Sonuçta bu tarihi şehirde Kürt kültürü ve tarihine artan ilgiden dolayı da 2008 yılında İran araştırmaları bölümünde Kürdoloji Alt Bölümü de kuruldu.
Ancak Polonya’da, daha doğrusu Polonyalıların Kürdoloji ile ilişkileri daha köklü. İsim olarak August Kosciesza-Żaba (Jaba) ve Aleksander Chodźko. August Kościesza-Żaba 19. yüzyıl ortalarında Rus diplomat olarak Erzurum’da bulunuyordu. O dönem Mele Mehmûdê Beyazîdî’den Kürtçe öğrenmiş, Kürt şairleri ile ilgili bilgileri ve örnekleri toplayıp yayınlamıştı.
Aleksander Chodźko (1804-1891) bir Rus diplomat olarak İran’da görev yaparken oryantalist olarak Kürtlerle de ilgilenmişti. Burada Abdullah Jalal Fatah’ı anmakta fayda var. Abdullah Jalal Fatah 1936’da Silêmanî’de doğmuş ve Polonya’da bir Kürt olarak Kürtlerle ilgili ilk doktora çalışmasını yapmıştır. Fatah tezin savunmasını Warszaw Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde 1978’de yaptı. Yazılan tezin konusu Kürt kültürüydü: Problemy rozwoju i rozpowszechniania kultury kurdyjskiej w Iraku (Irak’ta Kürt kültürünün gelişimi ve yayılması). Bu çalışma Kürtlerle ilgili Polonya’da şu ana kadar bilinen ilk doktora tezidir.
Fatah, Dokan barajında çalışan bir mühendisti. 1960’larda Irak’ta siyasi durum onu Avrupa’ya göçmeye mecbur etti. İlk önce Almanya’ya sonra da Polonya’ya geçti. Polonya’da sosyoloji okumaya başladı ve önde gelen Polen sosyolog Józef Chałasiński ve Antonina Kłoskowska ile doktora tezi için beraber çalıştı.
Doktorasını yaptıktan sonra Cezayir’de ders verdi. Ardından sırayla Hollanda, Belçika ve İsveç’te bulundu ve sonunda Hewlêr’deki Selahedîn Üniversitesinde ders verdi. Ancak üniversite yönetiminin Baas üyesi olması için yaptığı baskılara dayanamayıp Avrupaya geri dönme kararı aldı. İran’da mülteci kamplarındaki zor şartlar ve kronik sağlık sorunları sonucunda 1985’te, Tahran’da hayatını kaybetti.
Abdullah Jalal Fatah’ı en azından modern Polonya’da Kürtlerle ilgili ilk doktora çalışmasını yazan kişi olarak hatırlayabiliriz.
