Sonsuzluk ve tamamlanmışlığın sembolü
Doğan Barış ABBASOĞLU Haberleri —
- En basit geometrik şekillerden biridir çember. Merkeze eşit uzaklıktaki noktalardan oluşan çemberin, başlangıç ve son noktasındaki belirsizlik ve bunun yanında taşıdığı tamamlanmışlık ve kesinlik onu neredeyse kutsal bir konuma koymuştur.
Merkezi, kendisini oluşturan her bir noktaya eşit uzaklıkta olan çember eşsiz bir geometrik şekildir. Bir başlangıç ve son noktasının olmaması, onu sonsuzluğun ve aynı zamanda tamamlanmışlığın sembolü haline getirir.
İnsanlar ateşin etrafında toplanmaya başladıklarından bu yana çemberin toplumsal ritüellerin önemli bir parçası olduğunu biliyoruz. Egemenlikçi uygarlığın ortaya çıkışına kadar dairesel mimari hemen hemen tüm ritüel mekanlarının en temel özelliğiydi. Stonehedge’den Göbeklitepe’ye kadar ritüel mekanlarının mimarisindeki dairesel özellik dikkat çekicidir.
Aristo’nun Tanrısı ve çember
Çemberin mükemmelliği konusuna en derinlikli eğilen felsefecilerden biri Aristo’dur.
Aristo felsefesinde Tanrı kavramı çok belirgin olmakla birlikte belirleyici olmaktan uzaktır. Aristo döneminin ateistir, zira Yunan mitolojisindeki tanrılara inanmamaktadır. Aristo’nun Tanrısı, insan yaşamına müdahale etmez, ahlaki kurallar koymaz ve kişisel bir ilişki sunmazdı; değişmez, mükemmel ve saf akıldan ibaretti.
Aristo’nun Tanrısı evrendeki tüm hareketleri başlatan (Primum Movens) bir varlıktır. Kendisi hareket etmez ama her şeyi harekete geçiren bir özelliğe sahiptir.
Aristo’ya göre dairesel hareketin kusursuzluğu da Tanrı’nın mükemmelliğiyle ilişkilidir. Aristo’nun evren anlayışında Ayüstü ve Ayaltı Dünya kavramları vardır. Ayaltı, yani gökkubbenin altındaki Dünya düzensiz ve değişkendir. Buradaki hareketler düzlemseldir. Ancak Ayüstü, yani uzaydaki cisimlerin hareketi dairesel ve değişmezdir. Aristo bu dairesel hareketi ilahi düzenle direkt olarak ilişkilendirir.
Aristo, çemberin hem sonlu hem de sonsuz özelliğini de Tanrı ile evren arasındaki ilişkiyi açıklamak için kullanmış ve çemberin dengesinin doğanın düzenini ve uyumunu gösterdiğini anlatmıştır.