Toplumsal Sözleşme yürürlükte

• Kuzey-Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi Toplumsal Sözleşmesi önceki günden itibaren yürürlüğü girdi. Suriye ve tüm bölgeye alternatif model sunduklarını belirten PYD Başkanlık Üyesi Foza Yûsif, yeni bir milat olacağını vurguladı.

PYD Başkanlık Üyesi Foza Yûsif, Toplumsal Sözleşme ile hem demokratik, özgürlükçü ve ekolojik bir toplum hedefine odaklandıklarını; hem tüm bölge için bir çözüm modeli sunduklarını söyledi.

Kuzey-Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi Toplumsal Sözleşmesi’nin nihai tüzüğü, Genel Meclis, Özerk Yönetim Yasama Meclisi temsilcileri ve Kuzey-Doğu Suriye Sivil Meclisleri tarafından onaylanması için Özerk Yönetim Genel Meclisi’ne sunuldu. Özerk Yönetim Genel Meclisi, gerçekleştirdiği 91. Olağan Toplantısı’nda, Toplumsal Sözleşme’yi onayladı. Genel Meclis Eşbaşkan Yardımcısı Fatme Xelîl, Genel Meclis Eşbaşkanı Ferîd Etê ve Yürütme Meclisi Eşbaşkan Yardımcı Gebriyel Şamûn, önceki gün üç dilde yaptıkları açıklamayla Toplumsal Sözleşme’nin önceki gün itibarıyla yürürlüğe girdiğini duyurdu.

Kuzey-Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi’nin dört ana başlıkta ve 134 maddeden oluşan Toplumsal Sözleşmesi’nde prensip ve ilkelerde bir değişime gidilmedi, ancak komünden meclise, ekonomiden maliyeye, sağlıktan eğitime kadar bölgenin ihtiyaçlarına cevap verecek yeni bir sistem öngörüldü.

Kuzey Doğu Suriye Özerk Yönetimi’nin adı ‘Kuzey-Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi’ olarak değiştirildi. Özerk Yönetim 7 kantondan oluşacak; Cizîrê, Firat, Reqa, Tebqa, Dêrazor, Minbic ve Efrîn-Şehba kantonları.

Belediyeler Komitesi’nin hiyerarşik yapısında da çeşitli değişiklikler yapıldı. Komite’nin adı da Topluluklar ve Belediyeler Birliği olarak değiştirildi.

Genel Meclis’in adı Kuzey-Doğu Suriye Halklar Meclisi olarak değiştirildi. Halklar Meclisi’ne bağlı olarak ‘Gözlem Kurumu’ da kuruldu.

Sözleşme’ye göre ‘Merkezi Bütçe ve Ödemeler Ofisi’ ile ‘Toplumsal Sözleşme’yi Koruma Mahkemesi’ kurulacak.

Kadın Meclisi, Sözleşme’nin temel maddeleri arasında yer alarak yasal teminat sağlandı.

Kuzey-Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi Eşbaşkanlık Yardımcısı Gabrîêl Şamûn, Yüksek Seçim Komiserliği kurularak 7 kantonun tamamında seçimler için çalışmalar yürütüleceğini söyledi. Şamûn, “Bugünden itibaren komiteler oluşturmaya başlayacağız. Tüm bunlar da Demokratik Halk Meclisi'nin gözetiminde yapılacak" dedi.

PYD Başkanlık Üyesi Foza Yûsif, Toplumsal Sözleşme ile ilgili ANF’den Ömer Horo ve Hîvda Hebûn’un sorularını yanıtladı.

Toplumsal Sözleşme tartışmaları aslında 2014’te vardı. Neden bugüne kadar beklediniz ya da neden bu kadar uzun sürdü?

Tolumsal Sözleşme, 2014’te ilk kez Cizîrê Bölgesi’nde onaylanmıştı. Özerk Yönetim daha yeni oluşmuştu ve bazı alanlar DAİŞ’ten özgürleştirilmemişti, dolayısıyla içinde yer almıyordu. Bu nedenle tekrardan ele alınması, Kuzey-Doğu Suriye’deki tüm kantonların içinde yer almasına ihtiyaç duyuldu. Bu esas üzerine 2021’de Kuzey-Doğu Suriye Meclisi bir komisyon kurulmasına karar verdi. Komisyon 158 kişiden oluşturuldu. Bu 158 kişinin yüzde 50’si kadındı. Tüm halkları, inançları, kurumları ve kesimleri temsil edecek şekildeydi. Sonrasında daha küçük bir komisyon seçilerek, taslak hazırlandı. 158 kişiden oluşan komisyon, taslağı tartıştıktan sonra halka taşıdı. 7 kantonda halk ile tartışıldı, görüşlerle zenginleştirildi. Kurumlarla da bu tartışmalar yürütüldü. Tabii Kuzey-Doğu Suriye’ye saldırılardan dolayı güvenlik sorunları da yaşandı, böylece bazen çalışmalara ara verilmek zorunda kalındı. Geniş Komisyon geçen hafta tekrar toplandı. Halktan alınan öneriler de dikkate alınarak dört gün tartışıldı, görüşüldü. Tamamlanınca da Kuzey-Doğu Suriye Meclisi’nin onayına sunduk.

Neden Toplumsal Sözleşme’ye ihtiyaç duyuldu, sistemde ne gibi değişiklikler olacak?

Suriye topraklarının yüzde 30’unu temsil ediyoruz. Bu topraklarda birçok halktan insanlar yaşıyor. Toplamda 5 milyon nüfusumuz var. Toplumsal ve siyasal bir yaşam için ortak bir toplumsal sözleşmeye ihtiyaç vardı. Bugüne kadar birçok kanton daha önce oluşturulan bir sözleşme üzerinde sistemlerini yürütüyordu, ancak bu çok dardı. Toplumsal Sözleşme, öncelikle Özerk Yönetim’in çalışmalarını daha demokratik yürütebilmesi için önemlidir. Meclislerin rolü somut olarak öne çıktı, artık daha aktif olacak. Halk meclislerde ve karar süreçlerinde daha geniş yer alacak; takip ve denetleme rolünü oynayacak. Merkeziyetçilik, bürokrasicilik, halktan kopukluk olmayacak. Demokratik ve özgürlükçü ilkeler temelinde çok ciddi değişimler olacaktır.

Toplumsal Sözleşme kendini nasıl bir zihniyet üzerinde inşa ediyor, nereye dayanıyor?

Demokratik ulus esasına dayalı demokrasi, kadın özgürlüğü ve ekolojik bir yaşam üzerinde kendini oturtuyor. Hem Önder Apo’nun paradigmasından hem de dünyadaki demokratik sözleşme tecrübelerinden yararlandık. Elbette bölgenin kültürel ve toplumsal mirasından da yararlanıldı. Tüm bunlar okundu, araştırıldı, toplumumuzun daha adil ve demokratik bir şekilde yaşayabilmesi için tümünü kendimize kaynak olarak ele aldık.

Kadın haklarını güvence altına alacak somut maddeler var mı?

Kadın haklarının garanti altına alınması, genel prensiplerde, hukuk ve özgürlüklerde, toplumsal sistemde var; ayrıca Kuzey-Doğu Suriye Kadın Meclisi özel bir bölüm olarak sözleşme içinde yasal güvenceye kavuşturuldu. Kadın adalet sistemi içinde özgün bir şekilde kendisini örgütlüyor. Kadınlar ve hakları, sözleşmenin tüm maddelerinde somut bir şekilde tanımlandı, özel maddelerle de garantilendi. İleride Kadın Toplumsal Sözleşmesi’nin oluşturulması için de yeni maddeler yerleştirildi.

Neden Toplumsal Sözleşme’yi referandum şeklinde halka taşımadınız?

Aslında halk içinde bir referandum şeklinde yapmak istedik, ancak var alan siyasi durum buna pek müsade etmiyor. Çok fazla tehdit ve saldırı var.

Toplumsal Sözleşme ile temel hedefiniz nedir?

Temel hedefimiz, demokratik, özgürlükçü ve ekolojik bir toplum oluşturmak. Suriye’nin bugün yaşadığı krizin temel nedeni, tüm halkları ve hakları kapsayacak demokratik bir anayasasının olmamasıdır. Tüm Suriye sorunlarının çözümü için de bir örnek oluşturmak istiyoruz. Suriye halklarının kendi haklarını garanti altına alacak demokratik bir anayasanın oluşturulması için temel olmasını istiyoruz. Suriye ve tüm bölgedeki çözümsüzlük ve çaresizliğe bir alternatif model olacak. Sözleşme, tüm halklar ve kadınlar için yeni bir milat olacaktır.