Ukrayna'ya NATO tarzı güvenlik garantisi

• Avrupa, Ukrayna'da ateşkesin sağlanması için çok uluslu bir “Ukrayna gücü” ve savaşın zararları için uluslararası komisyon kuracak. 800 bin askerlik ordunun oluşturulmasını ve Ukrayna’nın AB’ye katılımını destekleyecek.
• ABD, NATO'nun karşılıklı koruma ilkesini öngören 5. maddesine göre “güvenlik garantisi” verirken; Ukrayna ilk kez, güçlü güvenceler karşılığında NATO'ya katılma hedefinden vazgeçeceğinin sinyalini verdi. ABD, Kiev'den toprak tavizi istiyor.

Ukrayna-Rusya arasındaki savaşın sona erdirilmesi için aylardır devam eden müzakereler, Pazartesi günü itibariyle yeni bir boyut kazandı. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’nin geçtiğimiz hafta sonu Avrupa ve ABD’li yetkililerle yaptığı görüşmelerin odağında, ABD’nin 28 maddelik planına karşı hazırlanan 20 maddelik barış planı önerisi vardı.

Zelenskiy bu kapsamda Pazar günü Almanya’nın başkenti Berlin’de ABD Başkanı Özel Temsilcisi Steve Witkoff ve Donald Trump'ın damadı Jared Kushner’la görüştü. ABD yetkililerinin açıklamalarına göre Washington, Kiev'e “yasal olarak bağlayıcı güvenlik garantileri” sunmayı kabul etti. Ancak Zelenskiy'e göre, barışın önündeki en büyük engel olan “toprak sorunu” hâlâ çözülmedi.

Pazartesi günü Avrupalı liderlere yapılan görüşmelere İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Polonya Başbakanı Donald Tusk, İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve NATO Genel Sekreteri Mark Rutte katıldı.

Ukrayna için ‘çok uluslu güç’

Avrupa liderleri görüşmelerin ardından, Ukrayna'nın yeniden inşasına ve savunmasına yardımcı olmak için “çok uluslu bir güç oluşturulması” çağrısında bulunan bir bildiri yayınladı. Bu gücün görevleri arasında "Ukrayna birliklerinin yeniden konuşlandırılmasını kolaylaştırmak, Ukrayna'nın kendisinde yapılacak eylemler de dahil olmak üzere hava sahasını korumak ve deniz güvenliğini desteklemek" yer alması gerektiği ifade edildi.

Savaşı sona erdirme anlaşması bağlamında Ukrayna'ya sağlam güvenlik garantileri ve ekonomik yeniden yapılanma desteği vaat edilen bildiride şu hususlar öne çıktı:

*Barış döneminde 800 bin askerden oluşacak kalıcı bir ordunun kurulması için uzun vadeli ve kapsamlı destek sağlanacak.

*Olası bir ateşkesin izlenmesi amacıyla ABD liderliğinde uluslararası katılımla oluşturulacak bir mekanizma, gelecekteki muhtemel saldırılara karşı erken uyarıda bulunacak. Ateşkesi ihlal etme olasılığı olan durumlar izlenecek ve bunlara müdahale edilebilecek.

*Güvenlik garantileri ayrıca, gelecekteki bir silahlı saldırı durumunda barış ve güvenliği yeniden tesis etmek amacıyla önlemler alınmasına yönelik yasal olarak bağlayıcı bir taahhüt içerecek.

*Ukrayna'nın ekonomik ve maddi yeniden inşası için kapsamlı yatırımlar yapılacak. Ayrıca, Rusya'nın Ukrayna'ya verdiği zararı tazmin etmesi gerekliliği dikkate alınacak. Bu bağlamda, AB'de dondurulmuş Rus varlıkları da devreye sokulacak.

*Ukrayna'nın AB'ye katılımı kararlılıkla desteklenecek.

ABD’nin güvenlik garantileri

Avrupalı liderlerin bildirisine karşın açıklama yapan ABD ise olası bir ateşkesi güvence altına almak için Ukrayna'ya NATO benzeri güvenlik garantileri sunmaya hazır olduğunu açıkladı. ABD'li yetkililer, "çok güçlü" garantilerin NATO'nun karşılıklı koruma ilkesini öngören 5. maddesine göre şekillendirileceğini belirterek, Rusların da bunları kabul edeceğini umduklarını sözlerine ekledi.

Zelenskiy, toplantıyı "verimli" ancak kolay olmayan bir görüşme olarak nitelendirdi. Kiev'in diğer tartışmalı konular hakkında karar vermeden önce "güvenlik garantileri konusunda net bir anlayışa" ihtiyacı olduğunu da sözlerine ekledi.  ABD'li yetkililer sunulan güvenlik garantilerini "platin standart" olarak nitelendirdi ancak anlaşmanın "sonsuza kadar geçerli olmayacağı" uyarısını yaptı. Öte yandan, Zelenskiy Pazar günü ilk kez, güçlü güvenceler karşılığında NATO'ya katılma hedeflerinden vazgeçeceğinin sinyalini verdi.

Toprak sorunu çözülmedi

Güvenlik konusunda önemli ilerlemelerin kaydedildiğine ilişkin açıklamalar yapılsa da Donbas'ın doğu bölgesi hâlâ büyük bir sorun olmaya devam ediyor. ABD, Donbas'ın tartışmalı bölgesinde "ekonomik serbest bölge" kurulabileceğini öne sürüyor ancak bu, Ukrayna'nın hâlâ elinde tuttuğu bölgelerden çekilmeyi kabul etmesini gerektiriyor. Zelenskiy, "Açıkçası, ABD ve Ukrayna'nın şu ana kadar farklı pozisyonlarda olduklarını düşünüyorum" dedi. Moskova ve Kiev, Donbas meselesinde hâlâ çok ayrı noktalardalar. Rusya bölgenin büyük bir kısmını kontrol altında tutuyor ve Kiev'in bölgeyi tamamen kendisine devretmesini istiyor; Ukrayna ise bunu reddediyor.

Merz: İlk kez ateşkes yakın

ABD'li yetkililer, Washington'un Senato onayına sunulmak üzere bir güvenlik paketi hazırlamaya istekli olduğunu söyledi. Beyaz Saray'dan yaptığı açıklamada ABD Başkanı Donald Trump, Zelenskiy ve Avrupalı liderlerle görüştüğünü ve bunun "çok iyi bir görüşme" olduğunu söyledi. Barış anlaşmasına, "Sanırım hiç olmadığı kadar yakınız" dedi.

Görüşmelere ev sahipliği yapan Almanya Başbakanı Friedrich Merz ise "ilk kez ateşkes yakın" dedi.  Washington'ın güvenlik garantilerinin "bahse değer" olduğunu ekledi. Kremlin, ABD'nin Pazartesi günü görüşülen "konsepti" kendisine sunmasını beklediğini açıkladı.

Zararlar için komisyon

Zelenskiy ve Avrupalı liderler, Rusya'nın saldırıları ve iddia edilen savaş suçları nedeniyle Kiev'e yüz milyarlarca dolarlık zararı tazmin etmek için Lahey’de bir araya geldi.

Uluslararası Tazminat Komisyonu'nu kurmak üzere yapılan görüşmelere Avrupa Komisyonu (AK) da destek verdi. Komisyonun bir parçası olacak olan iki yıllık Hasar Kayıt Sistemi, Ukrayna'daki yurttaşlar, kuruluşlar ve kamu kurumları tarafından çok çeşitli kategoriler altında sunulan 80.000'den fazla talebini kayda aldı.

50'den fazla ülke ve Avrupa Birliği (AB), komisyonu oluşturmak için AK sözleşmesi hazırladı. Bu sözleşme, yeterli fon sağlandığı takdirde, 25 imzacı ülke tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girecek. Ukrayna için uluslararası tazminat mekanizmasının ikinci parçası olan komisyon, 2023 yılında AK tarafından oluşturulan Ukrayna Hasar Kaydı'na sunulan talepleri inceleyerek karar bağlayacak. Her bir vaka için ayrı ayrı tazminat tutarlarını belirleyecek.

524 milyar dolar ihtiyaç var

Dünya Bankası, önümüzdeki on yıl içindeki yeniden inşa maliyetini 524 milyar dolar (447 milyar euro) olarak tahmin ediyor. Bu rakam, Ukrayna'nın 2024 yılındaki ekonomik üretiminin neredeyse üç katı. Ancak bu rakam sadece Aralık 2024'e kadar olan dönemi kapsıyor. Komisyonun karara bağladığı tazminatların nasıl ödeneceğine ilişkin ayrıntılar henüz belirlenmedi. Reuters’a konuşan bir kaynak, AB tarafından dondurulan Rus varlıklarının tartışılan seçenekler arasında olduğunu belirtti.

Trump'ın 28 maddelik planı  

Washington, Kasım ayında Kiev'e 28 maddelik bir plan sunmuştu. Plana göre, Ukrayna ordusu 800 bin personelle sınırlandırılacak. İlk teklifte bu 600 bindi. Ukrayna, NATO ülkelerinin tamamı onay verirse üye olabilecek. Şu anda tüm ülkeler bunu desteklemiyor. Planın ilk halinde Kiev için NATO üyeliği bir seçenek olmaktan çıkarılacaktı.

NATO Ukrayna'da "kalıcı" asker bulundurmayacak. İlk taslakta Ukrayna'da hiçbir NATO askeri bulunamayacağı yer alıyordu. ABD, Rusya'nın saldırı ihtimaline karşı NATO'nun 5. maddesine benzer bir güvenceyi Ukrayna'ya verebilecek. Bu, Ukrayna'ya yapılan saldırıların tüm NATO'ya yapılmış kabul edileceği anlamına geliyor. İlk taslakta böyle bir güvence yoktu.

Ukrayna kaybettiği toprakları askeri yollarla almamayı vadedecek. Bunun yerine müzakerelerle geri almayı deneyecek. İlk taslakta Kırım, Luhansk ve Donetsk bölgelerinin "defakto Rus toprağı" olarak kabul edilmesi yer alıyordu. HABER MERKEZİ