Adile Xanim Sine’de anıldı

• Adile Xanim’ın anmasında konuşan Fars ve Kürt edebiyatı araştırmacısı Selma Saedi, Adile Xanim’ın kadınlar için ilham kaynağı olduğunu belirtti.

Rojhilatê Kurdistan’ın Sine şehrinde Kürt toplumunun öncü isimlerinden Adile Xanım, Hasan Goran’ın yönetimindeki Goran Yayınevi ve ALA Derneği’nin işbirliğiyle yapılan anma etkinliğine çok sayıda kadın katıldı. Konuşmacılar, Adile Xanim’in erkek egemen bir dönemde sergilediği sağduyu ve liderlikle kargaşaları önlediğini, aşiretler arası uzlaşıyı sağladığını vurguladı. Fars ve Kürt edebiyatı araştırmacısı Selma Saedi, Adile Xanim gibi kadınların ilham kaynağı olduğunu belirterek, onların ortaya çıkışını yetiştirilme biçimi ve iradeye bağladı.

Toprakları korumak için

Kürdistan’da isimleri unutulmuş pek çok öncü kadından örnekler veren Selma Saedi, 1960’larda eğitim teorisi geliştiren ve Bakanlar Kurulu tarafından birinci seçilen Şerife Boban ile özel eğitim okullarında gönüllü ilk kadın Hediçe Hikmetmenş’i andı. Son yıllardaki kadın mücadelesini öven Selma Saedi, “Son yıllarda kadınlar, karanlık güçlere, baskıcı hükümetlere ve gerici düşüncelere karşı koymak için tüm hayallerinden ve hatta canlarından vazgeçtiler; topraklarını yağmadan korumak için mücadele ettiler. Anıları saygıyla yaşasın” dedi.

 

 

Büyük bir şahsiyet

Yazar ve Goran Yayınevi sahibi Hasan Goran, öncü kadınların topluma kattığı değerlere dikkat çekerek, “Bugün sahip olduğumuz her şey – edebiyat, sanat, müzik, çevre – şehitlerin ve büyüklerimizin fedakârlıklarıyla anlam buluyor” ifadelerini kullandı. Helebce ve Şarezur’da kapsamlı araştırmalar yapan Goran, Adile Xanim’in az bilinen yönlerini keşfettiğini ve onun hakkında çok az konuşulmuş büyük bir şahsiyet olduğunu belirtti.

Öncü olduklarını gösterdiler

Tarihçi Baqir Piri ise Adile Xanim’in hayatına dair şunları ifade etti: “1850 yılında Silêmanî’ nin Şarezur bölgesindeki Baban Sarayı’nın yıkılmasından sonra Baban aşiretinin birçok kolu, Kürdistan’ın farklı bölgelerine dağıldı. Adile Xanim’in ailesi olan Sahibqıran ailesi de bunlardan biriydi ve Sine’ye göç etti. Adile Xanim 1859 yılında Sine’de doğdu; bu şehrin kültüründen, tarihinden ve edebiyatından etkilendi. Kürdistan toplumu erkek egemen bir toplum olarak bilinir; ancak Adile Xanim gibi kadınların varlığı bu düşünceyi sorgulatır. Kadınlar her fırsatta rollerini başarıyla yerine getirmiş ve yalnızca erkeklerden geri kalmadıklarını değil, çoğu zaman daha da önde olduklarını göstermişlerdir. 20’inci yüzyılın başlarında, Ortadoğu ve özellikle Kürdistan hâlâ aşiret yaşamının etkisindeyken, gücün ve konumun at ve silahla belirlendiği bir dönemde, Adile Xanim öne çıkmayı başardı. Aile içindeki anlaşmazlıkları çözüyor, toplumsal alanda ise Sine kentinin tüm esnaf, zanaatkâr ve tüccarlarını bir araya getirerek Halepçe’de bir çarşı kurulmasını sağlıyordu. Onun çabaları Helepçe’nin zamanla gelişmiş bir şehir hâline gelmesine katkı sundu. Bölgenin kalkınmasında önemli bir rol üstlendi.”

Gelişme sürecini sağladı

Tarihçi Baqir Piri, Adile Xanim’ın 1909’da Osman Paşa’nın ölümü sonrası siyasete adım attığını, Jaf Aşireti’nin otoritesi olarak İran, Osmanlı, İngiltere ve Rusya’nın nüfuz mücadelesinde barışı koruduğunu vurguladı ve şunları ekledi: “Bu ortamda Adile Xanim, aklı ve öngörüsüyle yalnızca bölgeyi ve özellikle Jaf Aşireti’ni savaş ve kaostan uzak tutmakla kalmadı; aynı zamanda gelişme sürecinin de devam etmesini sağladı” SİNE