Çocukluğumuz neden bu kadar uzun?

• İnsanların çocuklukları diğer canlılara göre oldukça uzundur. İnsanın yakın akrabaları olarak değerlendirebileceğimiz primatların hiçbiri yetişkinliğe ulaşmak için bu kadar uzun bir süre harcamaz. Bunun nedenleri konusundaki soru işaretlerine son dönemlere yapılan bir dizi arkeolojik keşif ışık tutuyor.

İnsan türünün evrimi boyunca çocukluk dönemleri de büyük oranda uzadı. Bu gerçek, “çok daha önemli problemlerle” meşgul olan arkeologlar ve paleoantropologlar için çok da ilginç gelmiyordu. Ancak son dönemlerde yapılan keşifler, dezavantajlı gibi gözüken çocukluk süresinin uzunluğunun nedenleri, bunun önemi konusunda yeni bilgiler veriyor.

İnsanlar primatların aksine çocukluk dönemi yaşarlar. Primatların hemen hemen hepsinin gelişimini bebeklik, gençlik ve yetişkinlik olarak ayırabiliriz. İnsanlarda ise arada çocukluk ve ergenlik olarak tanımladığımız geniş bir dönem vardır. Bu istisnai dönemler insan ömrüne göre kıyasladığımız zaman oldukça uzun.

 

 

İnsansılardan Homo Sapiens’e kadar çocukluk sürekli uzadı

2020 yılında yapılan bir çalışmada Gunz ve meslektaşları, 3 milyon yıl öncesine ait sekiz insansının kafatasları üzerinde incelemelerde bulundu. Araştırmada bu türün gençlerinin beyinlerinin aynı yaştaki modern şempanzelerden daha küçük olduğunu, yetişkinlerin beyinlerinin ise yetişkin şempanzelerinkinden biraz daha büyük olduğunu tespit etti. Bu araştırmada bu türün beyinlerini büyütmek için daha uzun süre harcadığını gösteriyor. Yani bir anlamda ortaya çıkan sonuçlar çocukluk döneminin 3 milyon yıl önce biraz uzamaya başladığını gösteriyor.

3 milyon yıl kadar önce ortaya çıkan Homo geni taşıyan türler ise insansılara göre dikkat çekici bir şekilde daha büyük beyinlere sahiplerdi. Dik yürümeye başlayan bu tür, aletler yapma ve kullanma becerisine sahipti ve geniş bir besin yelpazesi ile besleniyordu.

1,6 milyon yıl önce Kenya’daki Turkana Gölü yakınlarında yaşamış olan ve Nariokotome Çocuğu olarak adlandırılan Homo erectus kalıntıları üzerinde inceleme yapan bilim insanları, 8 yaşında öldüğü düşünülen bu çocuğun beyninin modern insanlardan daha hızlı geliştiğini tespit etti. Ama bu gelişim daha önce yaşamış olan insansılara göre daha yavaştı. Yani bir anlamda çocukluğun ilk insansılarda yavaş yavaş uzadığı daha net bir şekilde görüldü.

Modern insanlar yani Homo sapiensler ise bundan 300 bin yıl kadar önce ortaya çıktı. Bu tarihten sonra çocukluğun uzadığı konusunda çok net bir veri yok. Ancak çoğu bilim insanı milyonlarca yıl içinde çocukluk dönemindeki uzamanın Homo Sapiens sonrasındaki gelişimi için çok detaylı fosil incelemeler yapılması gerektiğini belirtiyor.

İnsan bebekleri “erken” doğuyor

Çocukluğun insanlarda neden uzun olduğuna ilişkin çok tartışmalı bir teori var. Buna göre insanlardaki doğum, primatlara göre olağanüstü bir şekilde zor. Diğer primatlara göre insanlar, iki ayak üzerinde durdukları için kalçaları darlaşmıştır. Bebeklerin kafaları ise beynin gelişmesi nedeniyle büyük olduğundan doğum tehlikeli ve acılı bir deneyimdir.

Washingto Üniversitesi’nden Tela Monson ve meslektaşlarına göre insansılardaki hamilelik yaklaşık 6 milyon yıl kadar önce değişmeye başladı. Bebekler ve beyinleri giderek büyüdüğü için insansı türlerinde bebekleri erken doğuran türler evrimleşti. Sonuç olarak bebekler beyin gelişimi nedeniyle henüz gelişmemiş ve çaresizken doğmalıydı. Bu nedenle bazı bilim insanları, bebeklerin ilk iki yılını ikinci hamilelik olarak nitelendiriyor. Bebekler ancak bu kadar uzun bir dönemde bir primat yavrusunun bir ayda kazandığı yetenekleri kazanıyor.