Direnişin sesi: Hozan Dilgeş

Kültür/Sanat Haberleri —

HOZAN DILGES

HOZAN DILGES

  • 12 Mart 2017 yılında yitirdiğimiz Hozan Dilgeş 40 yıllık sanat hayatına yüzlerce beste ve 11 albüm sığdırdı. Besteleri ve müziği ile Koma Berxwedan albümlerinde de yerini aldı. Eylem ve etkinliklere katılmak için Avrupa’yı karış karış dolaştı.

ERKAN GÜLBAHÇE

 

Hozan Dilgeş, 1952 yılında Mardin’in Nusaybin ilçesine bağlı Fisqin köyünde Êzîdî bir ailenin 12 çocuğundan biri olarak dünyaya gelir. Aynı zamanda Êzîdî piri olan babası Nehroz’dan aldığı bağlama dersleri sonucu 12 yaşında iken tembûr çalmayı öğrenir. 14 yaşından itibaren yerel etkinliklerde sahne alır. 2015 yılında evinde yaptığım söyleşide müziğe olan ilgisini “Benim babam Êzîdî piriydi tembûr çalıyordu. Êzîdîlik inancına göre tembûr kutsaldır. Ben 12-13 yaşlarında babamın yanında tembûr öğrendim müzik aşkı babamdan bana geçti” diyerek açıklamıştı.

Hozan Dilgeş, Meryemxan, M. Arif Cizrewi, Nezip Şirwan, Mihemed Şexo, Seid Gabari ve Said Usiv’dan etkilenir. Ailede başlayan müzik kültürü 1970’lerdeki politik ortamdan etkilenir. 1970’lerden Nusaybin, Hakkâri, Van, Viranşehir, Derik, Cizre ve Mazıdağı’nda siyasi gecelere katılır. Bu etkinliklere devasa kitlelerin katılması Hozan Dilgeş’i derinden etkiler.

 

Apocu hareketle tanışma

1970’li yılların ortalarında birçok Kürt örgütü ortaya çıkar. Bunlardan biri de Apocu harekettir. 1970’li yıların ortasında iki talebe köylerine gider ve burada bir toplantı yaparlar. Toplantının ardında Hozan Dilgeş gençlere eşlik eder. Yolda araba beklerken gençlerin muhabbetlerine tanıklık eder, “Bizim günahımız çok, biz daha bu köylüleri bu ağalardan beylerden kurtarmadık. Kurtardığımız anda günahımızdan kurtuluruz” derler. Hozan Dilgeş verdiği röportajda, “Bu sözleri duyunca ilk etapta şok oldum. Bunlarda kimdir bu iki 'ahmak mı' gelip bizi ağaların beylerin devletin zulmünden kurtaracak diye düşündüm. Gençlerden ayrıldıktan sonra bir süre bu gençlerin lafları beynimde zonkladı. Adeta yolunu kaybetmiş çıkış arayan birisi durumuna düşmüştüm. Kafamda soru işaretleri oluşmuştu. İki hafta sonra Nusaybin’e gidip o gençleri bulmaya karar verdim. Ve nihayetinde gençlerle buluştum. Yaptığımız uzun sohbetlerin ardında duruşları, konuşmaları, kararlılıkları beni çok etkiledi. Kendi kendime işte benim aradığım budur dedim. O günden itibaren gençlerin mücadelelerini kendi mücadelem olarak gördüm” diyerek Apo’cu hareket ile tanışmasını anlatmıştı.

2015 yılında evinde yaptığımız röportaj sırasında televizyonu sessize almış ama açık bırakmıştı. Röportaj sırasında Cemil Bayık televizyonda görününce röportajı ara vermiş ve televizyonun sesini açmıştı. 15 dakika dinledikten sonra “Kurban olduğum işte ben bunlara inanıyorum ve güveniyorum” diye konuşmuştu.

Ben PKK’nin hozanıyım

Söyleşiyi bitirip evinde ayrılırken yanımda bulunan Celil Irmak’a "bu da benim son sözümdür" diyerek kısa bir not uzatmıştı. Yazdığı kısa notta, “Herkesin olduğu gibi benimde çalışmalarda hatalarım muhakkak olmuştur ama şunu bilmenizi isterim ki gündemi takip ediyorum. Başkan Apo’ya mücadeleye ve bu harekete sonuna kadar bağlı olduğunu belirtmek isterim, sonuna kadar bu mücadeleye bağlı kalacağım. Ben PKK’nin hozanıyım" demişti.

 

Sömürgeciliğe isyan

Hozan Dilgeş 1978’de “Ma qey bindestî para me ye” albümü ile müzik dünyasına adımını atar. Albümün isminde de anlaşılacağı gibi kader olarak görülen sömürgeciliği reddetmektedir. Bu albüm ile birlikte direnişin tek seçenek olduğunu anlatır. 1978 yılında çıkardığı albümün ardında aynı yıl yurt dışına çıkmak zorunda kalır.

 

Koma Berxwedan’la yola devam

Kürdistan ulusal kurtuluş mücadelesinin 1980’lerde kök salmaya başladığı yıllarda Avrupa’da müzikal çalışmalarına başlayan Koma Berxwedan Kürt uyanışında büyük rol üstlenir. Dilgeş, 1983 yılında Hunerkom tarafında düzenlenen bir etkinliğe katılır. Bu etkinlikten sonra Hunerkom’a bağlı Koma Berxwedan grubuna yer alır. Dilgeş, Koma Berxwedan’ı şöyle anlatmıştı: “Koma Berxwedan da kolektif bir çalışma vardı. Bu kolektif çalışma bana çok şey kattı. Ben Koma Berxwedan’a müziğim ve bestelerimle katkı sunarken, Koma Berxwedan da bana müzikal anlamda bir şeyler veriyor beni şekillendiriyordu."

 

Avrupa’yı karış karış dolaştı

Besteleri ve müziği ile Koma Berxwedan’ın albümlerinde yer alan Hozan Dilgeş eylem ve etkinliklere katılmak için Avrupa’yı karış karış dolaştı. 40 yıllık sanat hayatına yüzlerce beste ve 11 albüm sığdırdı. 2015 yılında yaptığım röportajda, “Şartlar el vermedi şartlar el verseydi çok daha fazlasını yapmak isterdim. Daha fazla müziğe konsantre olabilseydim bugün çok daha fazla müzik yapmış olacaktım. Bu konuda bir özeleştiri vermek istiyorum, yaptıklarımı yeterli görmüyorum” demişti. 

 

Kobanê ve Şengal albümü yarım kaldı

Röportajı gerçekleştirdiğimiz dönemde yakalandığı şeker hastalığı ile mücadele ediyordu. Hastalığı oldukça ilerlemiş yürümesi ve konuşması yavaşlamış, dengesini sağlamada zorlanıyordu. Yakın bir gelecekte iki ayağında kesileceğini belirtmişti. Kobanê ve Şengal direnişlerinden çok etkilendiğini eğer ömrü yeterse Kobanê ve Şengal üzerine bir albüm hazırlamak istediğini belirtmişti. Hatta bunun için besteler yaptığını söylemişti.

Dört parça Kürdistan’da yankılandı

Hozan Dilgeş bir Êzîdî olarak büyüdü. Babası Êzîdî piri olduğu için ilk Êzîdî müziğini tanıdı. Ulusal kurtuluş mücadelesini tanıdıktan sonra müziğini ulusal düzeyde şekillendirdi. Bir bölgeye ya da bir etnisiteye bağlı kalmadan ulusal bir tarz benimsedi. Müziği ile dört parça Kürdistan’a seslendi. Ve sesi dört paça Kürdistan’da yankılandı. 

Hozan Dilgeş’in müziği de asla teslimiyet ve kadere boyun eğme yoktur. Sürekli bir direniş ve zulme karşı duruş vardır. İnandığı şeyleri, doğru bildiği şeyleri sürekli anlatma isteği vardır. Müziğini yaparken korkmadan, birilerini kırarım kaygısı gütmeden, doğru bildiği yolda hiçbir taviz vermeden sözünü direk söyleyen bir Hozandı. Bundan dolayı birçok parçası dilden dile dolaştı.

 

Onu kahramanlar yarattı

Kürdistan’da yaşanan direnişi destansı bir dilde anlattığı “Li Mêrdînê li Bagokê” dilden dile dolandı. Bu eserini hangi duygularla yaptığını sorduğumda, “’Li Mêrdînê li Bagokê’ benim eserim değil. Onu kahramanlar yarattı. Kürt kızları Kürt erkekleri o ve ona benzer eserleri kendi kanları ile yazdılar. Ben sadece dillendirdim, var olanı geleceğe aktardım" diyerek mütevaziliğini ortaya koymuştu.

 

Müziği silahıydı

Hozan Dilgeş müziğini bir silah olarak kullandı. Müziğiyle direndi. Direnişin ve baş kaldırının sesi oldu. 

Her parçasında bir mesaj veriyordu. “Ma qey bindestî para me ye lo” parçasıyla düzene kaşı bir başkaldırıyı; "De lêxin, lêxin birano lêxin, xayînê mezin axa û şêxin" parçası ile halkı sömüren ağa ve şeyhleri hedef almıştı. "Karkero Piroletero" ile işçiye seslenirken; "Serî dan û Sir nedan" parçası ile zindanlara ses olmuştu. “Muxtaro” ile düşman ile işbirliğine giren kesimleri hedef alarak ihaneti mahkum ederken; "Biçukê canê" ile Ortadoğu’da katledilen çocukları gündeme taşımıştı. “Çüş çüş Humeyni” diyerek gericiliğe taş atmış, “Çıra find ü feneri” diyerek Kürt Halk Önderini Abdullah Öcalan’ın aydınlatıcı yönünü dillendirmişti.

Dilgeş gün geldi "Menal şehide mino” diyerek şehidine ağladı, gün geldi "Bijî bijî ARGK” diyerek Kürt ordulaşması karşısında halaya durdu, “Haydi haydi partizan diyerek” Kürt gerillasına seslendi.

 

Ardında yüzlerce eser bıraktı

Hozan Dilgeş Êzîdî ailesinden ötürü pir sayılıyor. Ancak o pirliği bir tarafa bırakarak halkın sanatçısı olmayı yeğledi. Belki adı gibi “gönlü hoş” yaşamadı ama eserlerinde dillendirdiği gibi özgür, cesur, ve asi yaşadı. Hozan Dilgeş Kürt kadınlarının, Kürt erkeklerinin kahramanlığından, Kürdistan’ın doğal güzelliklerinden ilham alarak sanatını icra etti. Bundan dolayı da halk, Hozan Dilgeş’i bağrına bastı. Dilgeş ardından bıraktığı yüzlerce eser dilden dile söylenmeye devam edecek.

 

 

Hozan Dilgeş’in albümleri

 

1978: "Ma qey bindestî para me ye"

1980: "De lêxin, lêxin birano lêxin, xayînê mezin axa û şêx in"

1981: "Newroz e, Newroza cejna gelê me"

1983: "Karkero Piroletero"

1986: "Serî dan û Sir nedan"

1989: "Muxtaro"

1990: "Biçûkê canê"

2001: “Ez û Yar”

“Gola Wanê”

“Heval Mazlûm”

“Pale”

paylaş

   

Yeni Özgür Politika

© Copyright 2024 Yeni Özgür Politika | Tüm Hakları Saklıdır.