Eşyaların, dayanışmanın buluştuğu yer: Amed Takas Pazarı

• Leyla Çite: Takas pazarı, tüketimin yol açtığı doğa tahribatına ve bireyselleşmeye karşı dayanışmayı ve paylaşımı öne çıkaran bir araç. Burada önemli olan ürünün değeri değil, ihtiyaç.
• Gökhan Saran: İnsanlar artık ihtiyaç olup olmadığına bakmadan tüketim kültürünü sistematikleştiriyor. Tüketim bireyci bir zihne sahipken, takas pazarı kolektif akılla birbirine dokunmanın, bağ geliştirmenin de bir ürünü haline geliyor.
• Eva: Takas pazarının amaçlarından biri de kapitalizmin temel belirleyici olmadığı yeni bir paradigma arayışını teşvik etmek. Bu tür etkinlikler, bunun pratikte nasıl uygulanabileceğine dair küçük ama somut örneklerdir.

ROJHAT ABİ/AMED

Takas, para ortaya çıkmadan önce, insanlık tarihinin en eski alışveriş biçimlerinden biri olarak üretimi, paylaşımı ve ekolojik dengeyi destekleyen bir yapıya sahipti. Bu yöntemde ihtiyaç fazlası oldukça sınırlı, ekolojik dengeyi bozan atık miktarı ise oldukça düşüktü. Yalnızca ekonomik değil, kültürel açıdan da etkileşimi, paylaşımı ve dayanışmayı büyütüyor; sürdürülebilirliğe katkı sağlıyordu. Bugün ise neoliberal politikalar ve değişen tüketim alışkanlıkları, takası neredeyse tamamen ortadan kaldırdı. Artan üretim fazlası ve atık miktarı ekolojik bütünlüğü tehdit ederken, toplumda her şeyin tüketilebilir olduğu bir yaşam tarzı yaygınlaştı.

Bu tabloya karşı bir alternatif sunmak amacıyla Ekoloji Derneği ile Amed Büyükşehir Belediyesi İklim Değişikliği ve Sıfır Atık Dairesi Başkanlığı, “Tükettikçe tükeniyoruz, paylaşarak çoğaltalım” mottosuyla Sümer Park yerleşkesinde Amed Takas Pazarı’nı kurdu. Katılımcılar kullanmadıkları eşyalarla stantlarını oluşturdu; özellikle kıyafetler, kitaplar ve çocuk oyuncakları el değiştirdi. Ziyaretçiler etkinliğin düzenli aralıklarla tekrarlanması gerektiğini belirtirken, pazarda tüketime karşı paylaşım ve dayanışma çağrısı öne çıktı.

Yoksulluğa karşı dayanışma

Amed Ekoloji Derneği’nden Leyla Çite, takasın para icadından çok önce toplumların ihtiyaçlarını karşılamak için kullandığı doğal bir yöntem olduğunu belirterek günümüzde tüketim çılgınlığına, doğa tahribatına ve bireyselleşmeye karşı önemli bir alternatif sunduğunu ifade etti. Çite, ekonomik zorluklar nedeniyle temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanan geniş bir kesim bulunduğunu vurgulayarak şunları söyledi: “Takas pazarı, tüketimin yol açtığı doğa tahribatına ve bireyselleşmeye karşı dayanışmayı ve paylaşımı öne çıkaran bir araç. Öğrenciler, gençler ve kadınlar temel ihtiyaçlarını dahi elde edemezken, takas pazarını bir dayanışma alanına dönüştürmeyi amaçlıyoruz. Evlerde artık kullanılmayan, atıl durumda olduğu düşünülen eşyaların dönüştürülerek başkası için kullanılabilir hale gelmesini sağlamaya çalışıyoruz.”

 

Anılar da takas ediliyor

Çite, Avrupa’da yaygın olan ikinci el ve vintage tüketim alışkanlığının yerelde de karşılık bulabileceğini söyleyerek, Amed’de hem aşırı tüketime yönlendirilen hem de temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanan kesimlerin bulunduğunu, takas pazarlarının ise bu farklı sınıfları aynı zeminde buluşturduğunu dile getirdi. Çite, “Takasta bir montla bir kalemi bile değiştirebiliyorsunuz. Burada önemli olan ürünün değeri değil, ihtiyaçtır. Eşyaları takas ederken tanışıyoruz, hikayelerini konuşabiliyoruz; takası aynı zamanda anıların değiş tokuşu olarak görüyoruz. Takas edecek bir şeyiniz olmasa bile ihtiyacınız varsa pazara gelebilir ve dayanışmadan yararlanabilirsiniz. Evlerde biriken ve başkasının işine yarayabilecek eşyaların ayrıştırılması dayanışmayı güçlendiriyor. Ekolojik açıdan da, birçok ülkenin çöp üretimi doğal alanların çöp yığınlarına dönüşmesine sebep oldu. Var olanı dönüştürmek ve yeniden kullanmak çok daha sağlıklı bir yöntem. Bu açıdan takas pazarı oldukça olumlu” dedi.

Takas pazarları yaygınlaştırılacak

Ekoloji Derneği’nden Gökhan Saran, her ay birkaç kez takas pazarı düzenlediklerini ve bu uygulamayı kent geneline yaymayı hedeflediklerini söyledi. Ayda bir de olsa her parkta takas pazarı kurmak istediklerini ifade etti. Saran, amaçlarını şöyle anlattı: “Ayda bir de olsa her parkta bir takas pazarı kurmak istiyoruz. Bu pazarlarla özellikle Kasım ayında ‘mükemmel Kasım’, ‘kara Kasım’ gibi kampanyalarla başlayan ve kapitalizmin büyük bir tüketim çılgınlığına dönüştürdüğü sürece karşı bir alternatif sunmayı amaçlıyoruz.”

Saran, yalnızca bir alışveriş sitesinde her yirmi saniyede bir ürün satıldığını belirterek mevcut tüketim yoğunluğuna dikkat çekti: “İnsanlar artık ihtiyaç olup olmadığına bakmadan tüketim kültürünü sistematikleştiriyor. Bu durum, nesnelerle kurduğumuz bağı da yok ediyor. Bir ürünün kullanımı ya da tüketimi çoğu zaman moda trendleri üzerinden belirleniyor. Takas pazarının temel amaçlarından biri, tüketim alışkanlıklarını sorgulamak; evde hangi eşyayı ne kadar kullandığımızı, hangisine ihtiyaç duyduğumuzu düşünmek ve ihtiyaç fazlası olanı başkasının ihtiyacıyla ortaklaştırmaktır. Tüketim bireyci bir zihne sahipken, takas pazarı kolektif akılla birbirine dokunmanın, bağ geliştirmenin de bir ürünü haline geliyor.”

Moda endüstrisine farklı bir bakış…

Amed Takas Pazarı’nda rastladığımız Hollandalı genç öğrenci Eva da etkinliğin moda endüstrisine karşı önemine dikkat çekerek şunları söyledi: “İkinci el kıyafetler ve paylaşılacak diğer eşyalarla ilgili bu etkinliğe katılmaktan memnunum. Bu tür etkinliklerin, Amed Ekoloji Derneği’nin amacına önemli bir katkı sunduğunu düşünüyorum. Çünkü moda ve genel olarak tüketim endüstrisine farklı bir açıdan bakabileceğimizi, sürekli yeni şeyler almak zorunda olmadığımızı ve başka bir yaşam tarzının hayal edilebileceğini gösteriyor. Başkası tarafından kullanılmış olsa da kendin için yeni şeyler bulabileceğin bir düzen mümkün. Bu tür etkinliklerin potansiyelini ve ne kadar önemli olabileceğini çoğu zaman küçümsüyoruz.”

Eva, günümüzde çok sayıda kıyafetin yok edildiğini belirterek bu sisteme karşı takas pazarlarının önemini dile getirdi. Eva, bu pazarların farkındalık yaratmak açısından da faydalı olduğunu söyleyerek, “Kapitalizm insanlara sürekli yeni şeyler almalarını söyler; bu yüzden takasın önemli olduğunu düşünüyorum. Moda endüstrisiyle yakından ilişkili olan tüketimcilik, bu sektörün dünyanın en kirletici endüstrilerinden biri olmasının da sebebi. Kapitalizm elbette bu endüstrinin itici gücü. Takas pazarının amaçlarından biri de kapitalizmin temel belirleyici olmadığı yeni bir paradigma arayışını teşvik etmek. Bu tür etkinlikler, bunun pratikte nasıl uygulanabileceğine dair küçük ama somut örneklerdir” diye konuştu.