• ABD, İran ile görüşme öncesi anlaşma sağlanmaması olasılığına karşı saldırı hazırlığı sinyali verdi. Trump, İsrail'in beklenen İran saldırısı için elini 'yeşil' butonuna doğru uzattığını gösterdi. İran, ABD ile anlaşmazsa İsrail'in saldırısıyla yüzleşecek. 

ABD, İsrail’in İran’a olası bir saldırısı durumunda bölgedeki ABD üslerine misilleme saldırıları emri verebileceği endişesiyle Irak'ın yanı sıra Kuveyt ve Bahreyn’deki personelinde yeni düzenlemeye gitti. ABD Başkanı Donald Trump, bölgenin tehlikeli bir yer olabileceğini söyleyerek personelin geri çağrıldığını belirtti ve “İran’ın nükleer silahlara sahip olmasına izin vermeyeceğiz” diye ekledi. Washington ve Tahran, Nisan'dan beri yeni bir nükleer anlaşma yollarını müzakere ediyor.

Trump, yeni bir nükleer anlaşmasıyla İran’ın tartışmalı uranyum zenginleştirme faaliyetlerine sınırlamalar getirmeye çalışıyor ve anlaşma sağlanamazsa İran’ı bombalamakla tehdit ediyor. İran, uzun süredir nükleer silah geliştirme planı olmadığını, yalnızca enerji üretimi ve diğer barışçıl projelerle ilgilendiğini savunuyor. ABD, Çarşamba gününden itibaren Irak’taki büyükelçiliğinden kısmi bir tahliye hazırlığı yaptığını ve bölgedeki artan güvenlik riskleri nedeniyle Ortadoğu’daki askeri personelin ailelerinin bölgeden ayrılmasına izin verileceğini bildirdi. Bunu, Bahreyn ve Kuveyt’teki gönüllü ayrılışlara izin izledi. Tahliye haberleri, petrol fiyatlarında yüzde 4’ten fazla artışa neden oldu. ABD Dışişleri Bakanlığı, Çarşamba akşamı küresel seyahat uyarısını güncelleyerek ABD’nin mevcut tutumunu yansıttı. Uyarıda, “11 Haziran’da Dışişleri Bakanlığı, bölgesel gerilimlerin artması nedeniyle acil olmayan ABD hükümet personelinin ayrılmasını emretti” ifadeleri yer aldı.

İsrail'in beklenen saldırısı

ABD’nin bazı personeli tahliye etme kararı, bölgedeki hassas bir dönemde alındı. Trump’ın, nükleer anlaşma yapma çabalarının çıkmaza girme olasılığına karşı İsrail’in, İran’ın nükleer tesislerine yönelik bir saldırı hazırlığı yaptığı duyurulmuş oldu. Trump, gazetecilere yaptığı açıklamada, “Personel çekiliyor, çünkü burası tehlikeli bir yer olabilir, ne olacağını göreceğiz. Bildirimde bulunduk, çekiliyoruz” dedi. Bölgedeki tansiyonu düşürmek için ne yapılabileceği sorusuna ise “Nükleer silah sahibi olamazlar. Çok basit, nükleer silah sahibi olamazlar” yanıtını verdi. Trump, Truth Social hesabından yaptığı açıklamada da ABD ordusunun ilerleyen günlerde başarılar elde edeceğini belirtti. "İlerleyen günlerde ve gelecek her kuşakta, ABD ordusunun zafer üstüne zafer kazanacağına her zamankinden daha fazla inanıyorum" ifadelerini kullanan Trump, orduya "Amerika'yı dünyanın öbür ucuna kadar savunacaksınız" diye seslendi.

CBS'in konuya hakim yetkililere dayandırdığı haberine göre; Washington'a İsrail'in İran'a bir operasyon düzenlemeye hazır olduğu bildirildi. Yetkililer, ABD'nin bu nedenle bazı Amerikalılara bölgeden ayrılma tavsiyesi verdiğini söyledi. Aynı yetkililer, Tahran'ın Irak'taki belirli Amerikan tesislerine misilleme yapmasının beklendiğini kaydetti.

New York Times gazetesinin ABD'li, Avrupalı ve İranlı yetkililere dayandırdığı haberinde de  İsrail'in İran'a yakın zamanda saldırı düzenlemeye hazırlandığı öne sürüldü; hazırlanan saldırının kapsamına ilişkin bilgi paylaşılmadı. İranlı yetkililer ise Tahran hükümeti ve ordu yetkililerinin olası bir İsrail saldırısına karşı planlama yapmak üzere toplandığını ve bu planların İsrail'e yüzlerce balistik füze ile karşılık vermeyi içerdiğini öne sürdü.

Karşılıklı salvolar

Trump, İran ile nükleer programına dair görüşmelerin başarısız olması halinde bu ülkeye saldırmakla tehdit etmiş ve Çarşamba günkü konuşmasında Tahran’ın uranyum zenginleştirmeyi durdurmayı kabul edeceğine dair güveninin azaldığını söylemişti. İran Savunma Bakanı Aziz Nasirzade ise İran’a yönelik bir saldırı olması halinde bölgedeki ABD üslerini hedef alarak misilleme yapacaklarını ifade etmişti. 

İran'ın Press TV kanalına konuşan İranlı bir üst düzey güvenlik yetkilisi, ABD büyükelçilik personelinin bölgeden tahliyesinin kendileri için bir tehdit oluşturmadığını söyledi.

Umman'daki görüşme

Bir ABD yetkilisi Çarşamba akşamı, ABD Özel Temsilcisi Steve Witkoff’un Pazar günü Umman’da İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi ile görüşeceğini ve İran’ın ABD’nin nükleer anlaşma önerisine yanıtını ele alacağını bildirdi. İran, Pazartesi günü, ABD’nin “kabul edilemez” bulduğu teklifine karşı yakında bir karşı teklif sunacağını açıklamıştı. 

ABD'nin askeri varlığı

ABD, Ortadoğu’nun önemli petrol üretim bölgesinde Irak, Kuveyt, Katar, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde üslerle askeri varlığını sürdürüyor. ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth, Ortadoğu’daki askeri personelin ailelerinin gönüllü olarak ayrılmasına izin verdi. Irak devlet haber ajansı, bir hükümet kaynağına dayandırarak Bağdat’ın tahliyeyi gerektirecek herhangi bir güvenlik tehdidi kaydetmediğini aktardı. Ortadoğu’daki en büyük ABD askeri üssü olan Katar’daki Al Udeid Hava Üssü’nde operasyonlarda değişiklik olmadığı ve Katar’daki ABD Büyükelçiliğine bağlı personel veya aileler için tahliye emri verilmediği, elçiliğin normal şekilde çalıştığı bildirildi. 

Kritik su yolları

Bağdat’taki tahliye haberleriyle Brent ham petrol vadeli işlemleri 3 dolar artarak varil başına 69,18 dolara yükseldi. Çarşamba günü erken saatlerde İngiltere’nin denizcilik ajansı, Ortadoğu’daki artan gerilimlerin, İran’ı çevreleyen Körfez, Umman Körfezi ve Hürmüz Boğazı gibi kritik su yollarında seyreden gemileri etkileyebilecek askeri faaliyetlerde artışa yol açabileceği uyarısında bulundu ve gemilere bu bölgelerde dikkatli olmaları tavsiyesinde bulundu. İngiltere Dışişleri Bakanlığı, ABD’nin adımlarını takiben Irak’taki büyükelçiliğinin durumunu sürekli gözden geçireceğini ve durumu izlediğini belirtti.

Irak kilit durumda

Irak, hem ABD hem de İran ile ortak konumunda. Ülkede 2 bin 500 ABD askeri bulunurken, Tahran destekli silahlı gruplar Irak güvenlik güçleriyle bağlantılı. Irak’taki gerilim, Ekim 2023’te İsrail-HAMAS savaşının başlamasından bu yana artmış durumda. İran’a yakın silahlı gruplar, ABD birliklerine defalarca saldırdı, ancak bu saldırılar geçen yıldan beri azaldı. İsrail ve İran, geçen yıl iki kez doğrudan çatıştı; bu, bölgenin en köklü düşmanları arasındaki ilk doğrudan saldırılar oldu. Füzeler ve savaş dronları Irak hava sahasından geçti. ABD’nin bölgedeki en büyük müttefiki İsrail, Irak ve komşu Suriye’de faaliyet gösteren İran bağlantılı hedeflere operasyonlar düzenledi.

İran nükleeri yalanlıyor

ABD’nin İran ile müzakere taktiklerinin her zaman askeri tehdit içerdiğini belirten Tahran rejimi, ABD veya İsrail tarafından İran’a yönelik herhangi bir askeri eylem ciddi sonuçlar doğuracağını söylüyor. İran’ın BM misyonu Çarşamba günü X platformunda, “Ezici güç tehditleri gerçekleri değiştirmez. İran nükleer silah peşinde değil ve ABD’nin militarizmi yalnızca istikrarsızlığı körüklüyor” mesajını paylaştı.

General Kurilla'nın işareti

ABD Merkez Komutanlığı (CENTCOM) Komutanı General Michael “Erik” Kurilla’nın, nükleer silahlı bir İran’ı önlemek için başkana “geniş bir yelpazede seçenekler” sunduklarını açıklamıştı. Kurilla, Ortadoğu’daki gerilimler nedeniyle dün ABD milletvekilleri önünde yapacağı tanıklığı erteledi. HABER MERKEZİ

 

* * *

IAEA'dan manidar zamanlama

Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA), İran'ın nükleer silahların yayılmasının önlenmesine yönelik yükümlülüklerini ihlal ettiğini açıkladı. Böyle bir ihlal 20 yıldan sonra ilk defa gerçekleşti. Kurumun yöneticilerinin aldığı karara göre bu yükümlülüklerin ihlalinin devamı halinde İran Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne şikayet edilebilir. IAEA geçen hafta yayınladığı başka bir raporda da İran'ın denetimler konusunda iş birliği yapmadığını aktarmıştı.