• İran rejimi, “Jin, Jiyan, Azadî” isyanının yıldönümü yaklaşırken Kürtler ve diğer halklara yönelik baskıyı artırıyor. Eylül ayında 10’u Kürt 50 kişi idam edildi. 
• İdam edilen siyasi tutsakların cenazeleri gizlice gömülüyor, ailelere taziye izni verilmiyor, rejim idam sayılarını gizleyerek suçlarını örtbas ediyor.

İran rejimi, “Jin, Jiyan, Azadî” isyanının yıldönümü yaklaşırken, başta Kürtler olmak üzere halklara yönelik baskısını artırıyor. Ağustos ayında 152 kişiyi idam eden rejim, Eylül ayının ilk günlerinde farklı şehirlerdeki cezaevlerinde onlarca kişiyi idam etti ve cenazelerini kaçırdı.

2 Eylül’de Loristan’daki Aligudarz Merkez Cezaevi’nde tutuklu bulunan Mohammadreza Moridan ve 28 yaşındaki Mahan Rashidi idam edildi. Dört yıl önce “cinayet” suçlamasıyla hüküm giyen Lor tutsak Yaqub Derikvand, aynı cezaevinde idam edildi. Aynı gün, Kirmanşahlı Kürt tutsak Celal Muradi, Dizelabad Cezaevi’nde idam edildi. Geçtiğimiz ay Loristanlı 22 tutsak idam edildi.

Kazvin Eyaleti’ndeki Zencan Merkez Cezaevi’nde Bijan Hüseyinpanah, Buin Zahra Cezaevi’nde ise 36 yaşındaki Peyman Muhammed Rızai, 52 yaşındaki Gowhar Taheri-Aghdam ve 29 yaşındaki Ahmed Alipur idam edildi.

Senendec’de 44 yaşındaki Kürt Muhammed Babaei, Sinê’de idam edildi. Babaei, Sarvabad İlçesi’ne bağlı Dezli köyündendi. Loristanlı 46 yaşındaki Kürt tutsak Hooman Garavand da şafak vakti Ghezel Hesar Cezaevi’nde idam edildi. Garavand, 9 yıldır “uyuşturucu” suçlamasıyla tutukluydu.

3 Eylül’de Kum Merkez Cezaevi’nde, 3’ü Afgan (Ruhullah Hakemi, Nezam Hakemi, Allahbakhsh Mirjahani) olmak üzere 4 kişi idam edildi.

4 Eylül’de, 4’ü Afgan toplam 10 kişi Ghezel Hesar, Kum, Yezd, Aligudarz, Kirmanşah ve Borazjan cezaevlerinde idam edildi. Aynı gün, Yezd’de yaşayan 22 yaşındaki Beluç tutsak Ebrahim Safari (Mingal), Yezd Merkez Cezaevi’nde idam edildi. Dört yıl önce “cinayet” suçlamasıyla tutuklanan Safari, idamından bir gün önce ailesiyle son kez görüşebilmişti. Babası Ebrahim Safarzayi de dört yıl önce aynı cezaevinde idam edilmişti.

Zencan, Taybad ve Yezd cezaevlerinde biri kadın 4 kişi idam edildi. İdam edilenlerin isimleri Gowhar Taheri-Aghdam, Ahmad Alipour, Rostam Shekarollahi ve Mohsen Amiri olarak açıklandı.

Aileleriyle görüştürülmediler

6 Eylül’de Farzad Mohibi, Kazvin Merkez Cezaevi’nde idam edildi. Şah Çerağ saldırısına karışmakla suçlanan 37 yaşındaki İskender Bazmandegan ve 40 yaşındaki Muhammed Kaşifi, Şiraz’da idam edildi. Bazmandegan ve Kaşifi, aileleriyle son kez görüşmelerine izin verilmedi ve gömüldükleri yer açıklanmadı. İsfahan’da Taher Rasoulpour, Mohammad Bikar ve Müslim Salehkhani idam edildi.

Siyasi tutsak Mêhran Behramiyan, İsfahan Merkez Cezaevi’nde idam edildi. Kürdistan ve İran İnsan Hakları İzleme Ağı’na göre, Mêhran’ın cenazesi ailesine haber verilmeden İran istihbaratı tarafından İsfahan’da gizlice gömüldü. İstihbarat, aileye taziye kurulmasına izin verilmeyeceğini bildirdi ve evin çevresinde yoğun güvenlik önlemleri aldı. Mêhran Behramiyan, 30 Temmuz’da güvenlik güçlerinin evine düzenlediği baskında gözaltına alınarak Destgerd Cezaevi’ne götürülmüştü. Daha önce 2022’de başlayan “Jin, Jiyan, Azadî” protestolarına katıldığı gerekçesiyle gözaltına alınmıştı. Kardeşi Murad Behramiyan da İran güçlerince eylemler sırasında öldürülmüştü.

7 Eylül’de Tebriz’de Urmiyeli 5 Kürt tutsak gizlice idam edildi. Keyvan Mamadi, Necip Azarm, Babak Ömerzade, Huşang Hanare ve Tevfik Nemati, aileleriyle son kez görüştürülmedi. Aynı gün Senendec’de 43 yaşındaki Kürt Azad Muradi idam edildi. Muradi, Banê’ye bağlı Qelayawa köyündendi.

Dezful, Zahedan, Kerec Merkez ve İsfahan’da Taleb Tavakoli, Masoud Ghanbarzehi, Dariush Behrami, Mohammad Bikar, Taher Rasoulpour ve Müslim Salehkhani idam edildi. Kerec’te iki çocuk babası Dariuş Bahrami idam edildi.

100 Beluç idam edildi

Aynı gün Zahedan’da 38 yaşındaki Beluç tutsak Masoud Ghanbarzehi ve Kerman’da Mohammad Mirbaluchzehi idam edildi. Hengaw İnsan Hakları Örgütü’ne göre, 46 yaşındaki Mirbaluchzehi evli ve dört çocuk babasıydı. Bu verilerle 2025 yılının başından itibaren idam edilen Beluç sayısı 100’e ulaştı. İran rejimine bağlı yargı kuruluşları ve medya, idamlara ilişkin veri paylaşmayarak gerçek idam sayılarını gizliyor ve suçlarını örtbas ediyor.

 

* * *

Ramin, Lokman ve Zanyar

 

Rejim, 8 Eylül 2018 sabahı Zanyar Muradi, Lokman Muradi ve Ramin Hüseyin Penahi’yi Kerec’teki Recai Cezaevi’nde idam etti. Özgürlük isteyen bu üç Kürt gencinin idamının üzerinden 7 yıl geçti.

Ramin Hüseyin Penahi, Haziran 2017’de Sinê’de gözaltına alındı ve 6 ay boyunca işkence gördükten sonra Sine Devrim Mahkemesi tarafından idam cezasına çarptırıldı. Bir süre sonra Kerec’teki Recai Cezaevi’ne nakledildi ve burada açlık grevine başladı. Rejim, 8 Eylül 2018’de Ramin Hüseyin Penahi’yi idam etti.

Zanyar ve Lokman Muradi, Ağustos 2009’da Merivan’da gözaltına alındı. 9 ay boyunca Sinê’deki istihbarat hapishanesinde işkence gördüler. 2010 yılında Tahran’daki Evin Cezaevi’ne nakledildiler ve kısa süre sonra Tahran Devrim Mahkemesi tarafından idam cezasına çarptırıldılar. Sonuç olarak, 8 Eylül 2018’de idam edildiler. Rejim, Zanyar Muradi, Lokman Muradi ve Ramin Hüseyin Penahi’nin idam haberlerini aynı anda duyurdu.

Zanyar Muradi’nin babası İkbal Muradi, siyasi bir aktivist ve insan hakları savunucusuydu. Oğlu idam edilmeden 39 gün önce, 18 Temmuz 2018’de Başûrê Kurdistan’da İran rejimi tarafından öldürüldü.

Her an idam edilebilirler

Kadın siyasi aktivistler Pêxşan Azizi, Werîşe Muradi ve Şerîfe Muhammedî her an idam edilebilir. “Salı Günü İdama Hayır” kampanyasının verilerine göre, sadece bir haftada İran cezaevlerinde 20 kişi idam edildi. Bir yıl içinde ise bin 477 kişi idam edildi. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Örgütü, yılbaşından bu yana İran’da 612 kişinin idam edildiğini ve şu anda 48 kişi için idam cezası verildiğini bildirdi. Bunlardan 12’si için idam riski yüksek.