Kılomên Arxawûnê

• Sanatçı Ayfer Düzdaş'ın Malatya Arguvan'daki Kürt Alevi köylerini gezerek gün yüzüne çıkardığı eserlerden derlediği yeni albümü “Arguvan Kılamları-Kılomên Arxawûnê” albümü çıktı. Düzdaş albümünde 90’nın üzerinde Kurmancî eseri kayıt altına aldı.

Sanatçı Ayfer Düzdaş’ın “Arguvan Kılamları-Kılomên Arxawûnê” albümü çıktı. Halk arasında Malatya “Arguvan Türküleri”, “Arguvan Ağzı”, “Arguvan Havası”, “Kilomên Arxawûnê” olarak bilinen halk şarkılarının daha çok Kurmancî olanlarını derleyen Düzdaş, bir bölümünü bu albüm aracılığıyla Kürt kültür tarihine bir armağan olarak kazandırıyor.

Ayfer Düzdaş 20 yıldır derleme çalışmaları yapıyor. Adıyaman Çorum, Maraş, Malatya, Dersim, Koçgiri, Horasan ve Kürt Aleviler'in yaşadığı diğer bölgelerde yapıyor bu çalışmaları. "Horasan'dan Çorum'a Kürt Alevi Ezgileri" albümü bu çalışmanın bir ürünüydü. Bu albümün en çok tutulan şarkısı "Çerkes Xatûn" (Çerkes Hatun) olmuştu.

12 yıllık bir çalışma

Arguvan'la ilgili çalışması da bu derleme sürecinin bir devamı. 2010 yılından bu yana ara ara gidip geliyormuş Arguvan'a. Yalnız Arguvan değil tabi ki, Yazıhan, Hekimhan ve Akçadağ ilçeleri ve köylerine de. Albüm için Arguvan'ın 15 köyünden 18 kaynak kişi ile görüşmeler gerçekleştirmiş ve bunları kayıt altına almış. Hem ses hem de video kaydı olduğunu söylüyor.

Bianet’ten Ferid Demirel’e albümüyle ilgili bilgi veren Düzdaş, "Arguvan'da Kürtçe şarkılardan, albümden bahsedildiğinde çok şaşırıyorlar, 'Orada Kürtler mi var?' diyorlar. Malatya'da ciddi anlamda bir Kürt nüfusu var. Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı bir şehir. Özellikle Kürt Alevilere yönelik uygulanan baskı ve asimilasyon politikalarından dolayı burada yaşayan toplumda da içe kapanma, kendi kültürünü, inancını saklı yaşama durumu söz konusu. Bu da zamanla bir çok kültürel unsurun unutulmasına neden olmuş. İşin başka üzücü boyutu ise dillerini konuşmak istemeyen, şarkılarını söylemek istemeyen kendi kültüründen utanan bir topluluk haline gelme durumu söz konusu’’ diyor.

 

 

Çoğu ilk kez gün yüzüne çıkıyor

Düzdaş’ın yeni çıkan albümünün tanıtım yazısında şu ifadelere yer verildi:

“Ayfer Düzdaş, 2012 – 2014 yıllarında Malatya’nın Arguvan, Yazıhan, Kürecik, Hekimhan ilçeleri ve köylerinde yaptığı Kürtçe derlemelerin tamamını ise imkanlar ölçüsünde müzik severlerle buluşturmayı amaçlıyor. Sanatçı bu derleme çalışmalarını yaparken; il ve ilçe merkezlerinin yanı sıra 15’ten fazla köy ziyaretinde bulunmuş, 18 kaynak kişiden, yöreye ait 90’nın üzerinde Kurmancî eser kayıt altına almış. Çoğu ilk kez gün yüzüne çıkan bu derlemeler ile yerelde saklı kalmış ama hinterlandı evrensel boyutlarda olan kültürel değerleri de kamusallaştırmış olacak. Ayfer Düzdaş bu çabasıyla, kaybolmakla yüz yüze kalan Arguvan Klamları’nı birer kültürel değer olarak müzik tarihine kazandırıyor. Böylece, kayıt altına aldığı bu kültürel değerleri, albüm ya da albümlerde toplayacak ve gelecek kuşaklara sözlü tarih çalışması olarak da aktarmış olacak.

Cemlerde söylenen deyişler

Arguvan ezgileri genellikle köy ve doğa toplumlarında sık görülen temalar ile örülüdür. Başat olan temalar ise sevda, gurbet, ölüm ve ayrılık üzerinedir. Yaşamın içinden beslenen ezgiler tarlada ot biçerken, yaylaya çıkarken, koyun otlatırken ve bir ölüm yaşandığında yakılan ağıtlarda bulur ifadesini. Arguvan ezgileri çoğunlukla ‘’Dede Makamı’’, ‘’Hüseyni’’, ‘’Uşak’’ ve ‘’Garip Hicaz’’ makamlarında söylenir. Malatya’da söylenen klamlar (türküler) hem uzun hava hem de kırık hava olarak karşımıza çıkar. Cemlerde semah dönülürken söylenen deyişler ve Duwaz-ı İmam’lar da önemli bir yer tutmaktadır. Yörede; Alevi felsefesinden kaynaklı deyiş, duvaz ve semah ezgilerine de sıkça rastlanır. ‘’Dede Makamı’’ olarak da ifade edilir. Fakat deyişlerin büyük bir kısmı asimilasyonun etkisiyle Türkçe söylenir olmuştur.

Yörede “Dede Makamı” olarak tanımlanan deyişler; üç telli Dede Sazı ile çalınır, on iki perdeli, tezenesiz çalım şekli olan pençe ya da şelpe adı verilen teknikle icra edilir. Malatya’da dede sazı dışında bağlama, cura, klarnet (Arapgir), keman (çok azdır), davul-zurna, kaval (Çobanlar kaval ve dilli düdük çalar) en çok görülen enstrümanlardır. Düğünlerde genelde davul-zurna ya da davul-klarnet çalınır.”

Bu arada Ayfer Düzdaş, derleme yaptığı çalışmaları başka sanatçıların da kullanımına sunacak. Ancak bir şartı var: "Yöresel ağızla okuyacaklar. Onu değiştirmeyecekler." İSTANBUL