Myanmar Günlükleri 

• Berlinale film festivalinde gösterilen “Myanmar Günlükleri” askeri darbenin ardından ülkede yaşanan katliam, baskı ve işkenceye dikkat çekiyor. Amatör kameralar ile çekilen belgeseli yüzleri görünmeyen oyuncular canlandırıyor.

NİLGÜN YELPAZE/BERLİN

Myanmar Film Kolektifi tarafından yapılan Myanmar Günlükleri filmi, ilk gösterimini geçtiğimiz şubat ayında Berlinale film festivalinde yaptı. Ardından da Oslo, Londra ve New York’ta insan hakları ve belgesel film festivallerinde gösterilmeye devam etti. Film Berlin’de 2017 yılından beri verilen 40 bin Euro değerindeki “Belgesel Ödülü”ne, “Panaroma İzleyici Ödülleri” kapsamında üçüncülüğe ve Uluslararası Af Örgütü tarafından verilen “Berlinale Amnesty Ödülü”ne layık görüldü. Kolektif üyeleri kişisel güvenlikleri gereğince kendi kimliklerini açığa çıkarmadılar. 

Myanmar, 1948 yılında İngiliz kolonyalizminden bağımsızlığını kazandıktan sonra 1962 yılında askeri diktatörlükle yönetilmeye başlıyor. 2011 yılına kadar süren bu rejim sırasında Myanmar sayısız protestoya ve kitle hareketine şahitlik ediyor. Bu hareketlerin temel taleplerinin başında hükümetin ekonomik yolsuzluklarının durdurulması ve demokratikleşme geliyor. 2007 yılında Myanmarlı Budist rahiplerin öncülüğünü çektiği “Safran Devrimi” hareketi, benzin fiyatlarının bir hafta içerisinde %500 oranında artması ile birlikte öğrencilerin, kadınların ve aktivistlerin sokaklara çıkmasıyla başlıyor. Eylemler kısa sürede devletin baskı ve şiddetine maruz kalarak resmi rakamlarla 13, insan hakları örgütlerinin açıklamalarına göre ise 31 kişinin ölümüne, yüzlerce tutuklama ve işkence vakasına tanıklık ediyor.

Burma: Kapatılmış bir ülke

2007 yılındaki hareketlerde Myanmar’da “vatandaş gazeteciliği” veya “video-aktivizm” olarak adlandırılan yöntemle yaşanan insan hakları ihlalleri eyleme katılan kişilerce gerek profesyonel gerek amatör kameralarca kaydediliyor ve belgeleniyor. Bu görüntüleri kaydeden kişiler de devletin yoğun baskısına maruz kaldıkları için görüntüler gizlice yurt dışına kaçırılıyor ve Danimarkalı bir yönetmen tarafından tamamlanan “Burma VJ: Kapatılmış bir Ülkeden Bildirmek” isimli belgesel ortaya çıkıyor.

2022 yılında gösterime giren “Myanmar Günlükleri” filmi de kendisini bu geleneğe dayandırarak ortaya çıkıyor. 2021 yılı Şubat ayında Myanmar’da bir askeri darbe yaşandı. Pandemi koşullarında internet üzerinden spor videoları yayınlayan bir kadının, canlı bir şekilde spor hareketlerini gösterdiği videosunu çekerken, hemen arkasında onlarca askeri aracın hükümet binasına doğru yola çıkmasını ve darbeyi gerçekleştirmesini bütün dünya izledi. 

The Guardian gazetesinde yer alan habere göre, Myanmar’da askeri darbenin ardından yaşanan baskı ortamında 1400’den fazla sivil ölümü yaşandığını, bu ölümlerden en az 103 tanesini kadınların oluşturduğunu gösteriyor. Buna ek olarak, 239 kişi gözaltında işkence sırasında kaybedildi. 11 binden fazla kişi ise tutuklandı. Bütün bu baskıya rağmen darbenin bir yıl ardından direniş hala devam etti. 

Yüzleri görünmeyen oyuncular

Myanmar Günlükleri filminde de, çeşitli alt başlıklar halinde, seçimleri ve demokrasiyi savunmak için sokaklara çıkan halkın nasıl yoğun bir baskıyla karşılaştığını görüyoruz. Çeşitli video aktivistler tarafından telefon kameralarıyla çekilen görüntüler, sonrasında hikayenin başını ve sonunu yüzleri görünmeyen oyuncuların canlandırmasıyla tamamlanıyor. Bu canlandırma sahneleri basit ancak güçlü simgesel tekniklerle güçlendiriliyor. Bu başlıkların arasında, sokak ortasında askerler tarafından yakınları vurulan kişleri, ulusal çapta düzenlenen grevlere katıldıkları için işten atılan ve gece yarısı evlerinden apar topar götürülen doktorları, sokakta askerlere bağırdığı için çocuklarının gözü önünde evinden işkenceyle götürülen anneleri görüyoruz. Bütün bu olaylara tanık olmanın kişilerde yarattığı korku, çaresizlik, yılgınlık ve direnişe devam etme duyguları da filme yediriliyor. 

Bu baskı ortamı, hiçbir şey yapmasalar da geceleri askerler tarafından evlerine ateş açılan ve tutuklanan protestocuları farklı direniş yöntemleri aramaya itiyor. Küçük gruplar halinde kırsal alana kaçan direnişçiler, burada kendilerine silahlı öz savunma örgütleri kurarak askeri yönetime direnmeye devam ediyorlar. 2021 yılında yaşanan darbenin bir yıl ardından Myanmarlıların bu direnişi şu anda hala devam ediyor. Ancak bu film dışında çok fazla görsel materyal olmamasından, veya Batı dünyasının ilgisinin çok hızlı bir şekilde çok farklı konulara yönelmesinden dolayı buradaki baskı ve baskıya karşı direniş yeterince gündem olamıyor.