NATO'ya Trump dopingi

• NATO liderleri, ABD Başkanı Donald Trump için özel olarak tasarlanmış kısa bir zirvenin ardından savunma harcamalarında artış ve birbirini savunma taahhüdünü teyit etti.

NATO, 2035 yılına kadar gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYH) yüzde 5’i oranında savunma harcaması hedefini onayladı. Bu karar, Trump’ın talebine ve Avrupa’nın, Rusya’nın 2022’de Ukrayna’yı işgalinin ardından artan güvenlik tehdidi algısına yanıt niteliğinde.

Başkan Donald Trump, yıllardır yönlendirmeye çalıştığı NATO ittifakının üyeleriyle bir araya geldi. NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, yıllık NATO liderler zirvesini memleketi Lahey’de açtı. Eski Hollanda Başbakanı olan Rutte, 32 müttefikin katıldığı toplantıyı, Hollanda’da şimdiye kadar düzenlenen en büyük güvenlik operasyonuyla çevrili bir konferans merkezinde başlattı. Rutte, toplantının temel amacının, liderlerin 2035'e kadar ekonomik çıktılarının yüzde 5’ine denk gelen askeri harcamaları artırma planını onaylaması ve kolektif savunma maliyetini daha adil paylaşması olduğunu belirtti. Rutte, “Çok uzun süredir bir müttefik, yani ABD, bu taahhüdün yükünü fazlasıyla taşıdı. Bugün bu değişiyor” dedi.

Milyarlarca dolarlık artış

32 uluslu ittifak, Trump’ın diğer ülkelerin savunma harcamalarını artırarak NATO’nun ABD’ye bağımlılığını azaltma çağrısına kulak vermiş oldu. NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, Avrupa ülkeleri ve Kanada için ek bütçe bulmanın kolay olmadığını kabul etti, ancak bunun hayati olduğunu vurguladı. Rutte, Lahey’deki basın toplantısında, “Rusya’dan gelen tehdit ve uluslararası güvenlik durumu nedeniyle alternatif olmadığını düşünüyoruz” dedi. Yeni harcama hedefi, önümüzdeki 10 yılda GSYH’nin yüzde 3,5’inin temel savunma (asker ve silahlar gibi) ve yüzde 1,5’inin siber güvenlik, boru hatlarının korunması, yol ve köprülerin ağır askeri araçlara uygun hale getirilmesi gibi geniş savunma önlemlerine ayrılmasını öngörüyor. 

NATO liderleri uzlaştı

NATO liderleri, Çarşamba günü, Trump’ın baskısıyla savunma harcamalarında büyük bir artış ve saldırı durumunda birbirlerine yardım etme konusundaki “sarsılmaz taahhütlerini” teyit etti. 32 lider, sonuç bildirisinde, “Müttefikler, 2035 yılına kadar temel savunma ihtiyaçları için GSYH’nin yüzde 5’ini ve savunma ile güvenlikle ilgili harcamaları karşılamak için yıllık yatırım yapmayı taahhüt ediyor” dedi. İspanya, bu hedefi karşılayamayacağını resmi olarak açıklarken, diğer bazı ülkeler de çekincelerini dile getirdi.  İspanya, bu hedefe ulaşması gerekmediğini ve daha az harcama ile taahhütlerini yerine getirebileceğini belirtti. Rutte, bu görüşe katılmasa da, Trump’a diplomatik bir zafer sunmak ve zirvenin sorunsuz geçmesini sağlamak için İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ile diplomatik bir uzlaşıya vardı. İspanya, bu tutumunun herhangi bir yankı uyandırmayacağını açıkladı. Yatırım taahhüdü, 2029’da harcamaların gözden geçirilmesi ve Rusya’nın oluşturduğu güvenlik tehdidinin yeniden değerlendirilmesi maddesini de içeriyor. 

Kolektif savunma taahhüdü

Zirve bildirisinde, “Washington Antlaşması’nın 5. Maddesi’nde yer alan kolektif savunma taahhüdümüzü, birine yapılan saldırının herkese yapılmış sayılacağı ilkesini bir kez daha teyit ediyoruz” denildi. Zirve öncesinde Trump, ABD’nin müttefiklerini savunup savunmayacağına dair şüpheler uyandırmıştı. Trump, gazetecilere 5. Madde’ye bağlılığının “tanımınıza bağlı” olduğunu söylemişti. Bu yorum, Washington’ın müttefikleri dışardan saldırıya uğrarsa onları savunup savunmayacağına dair soru işaretleri yaratmıştı. Madde, 32 üyeli NATO ittifakının temel taşıdır. Bu madde, bir veya daha fazla üyeye yönelik silahlı saldırının tüm üyelere yapılmış sayılacağını belirtir. Ayrıca, böyle bir saldırı gerçekleşirse her üyenin, diğerleriyle birlikte, “gerekli gördüğü eylemleri, silahlı kuvvet kullanımı dahil, Kuzey Atlantik bölgesinin güvenliğini yeniden sağlamak ve sürdürmek için alacağını” ifade eder.

Bildiriyi kısa tuttu

Rutte, zirveyi ve sonuç bildirisini kısa tutarak Trump ile herhangi bir sürtüşmeyi önlemeye çalıştı. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Çarşamba günkü ana toplantıya katılmak yerine Salı akşamı düzenlenen zirve öncesi yemeğe katıldı, ancak Trump ile ayrı bir görüşme ayarlandı. Macaristan Başbakanı Viktor Orban, NATO’nun Ukrayna’da işi olmadığını ve Rusya’nın NATO için gerçek bir tehdit oluşturacak kadar güçlü olmadığını söyleyerek ittifakın birlik görüntüsünü zedeledi. Kremlin ise NATO’yu, savunma harcamalarındaki büyük artışı gerekçelendirmek için Rusya’yı “cehennem düşmanı” olarak tasvir etmek ve “azgın bir militarizasyon” yoluna girmekle suçladı. 

Rutte’den methiyeler

Trump, Lahey’e giderken NATO Genel Sekreteri Mark Rutte’den kendisine gönderilen bir mesajın ekran görüntüsünü paylaşmıştı. Büyük methiyeler dizilen mesajda, “İran’daki kararlı eyleminiz için tebrikler ve teşekkürler, bu gerçekten olağanüstüydü ve kimsenin yapmaya cesaret edemediği bir şeydi. Bu hepimizi daha güvenli kılıyor” deniliyor. LAHEY