Rojava'da tüm sağlık hizmetleri ücretsiz

6 yıldır Almanya-Kobanê arası mekik dokuyan Armut und Gesundheit Derneği'nden Dr. Basrawi Ali, Kobanê'deki sağlık çalışmalarına dair gazetemizin sorularını yanıtladı:

• 2015 yılının ilk aylarına kadar Kobanê’de bütün sağlık hizmetleri özeldi. Parası olan hizmet alıyor, olmayan ise alamıyordu. Ancak bugün Özerk Yönetim tarafından Kobanê’de açılan hastanelerde yüzde 100 ücretsiz hizmet sunuluyor. 
• Avrupa’da ve dünyanın farklı ülkelerinde çalışan doktorların Kuzey-Doğu Suriye için hazırlanan projelere destek vermelerini bekliyorum. O bölgede çalışma imkanı olmayanlar Rojava ve Kobanê Üniversitesi’nde eğitim gören gençlere online ders verebilirler.
• Şu anda sadece Kobanê’de hizmet sunuyoruz. Gelecekte Qamışlo’da buna benzer bir yer açmak istiyoruz. Hatta bir ambulans için onay da aldık. Ben şahsen yapabildiğim kadar devam edeceğim. 5 yıl mı, 10 yıl mı sürer bilmiyorum ama sonuna kadar ben bu çalışmayı yürüteceğim. 

ERKAN GÜLBAHÇE/SAARBRÜCKEN

1997 yılında Almanya’nın Mainz kentinde kurulan Armut und Gesundheit Derneği, Prof. Dr. Gerhard Trabert öncülüğünde çalışmalarını sürdürüyor. Kâr amacı gütmeden 25 yıldan beri başta evsizler olmak üzere yoksul ve sosyal açıdan imkanları olmayan insanlar için sağlık hizmeti veren, alternatif sağlık modelleri üzerine çalışma yürüten, yeni projeler geliştiren ve bu tür projeleri geliştirenleri destekleyen bir kurum. Amacını “Tüm hastaların yasal statüleri ne olursa olsun, ayrım yapılmadan tıbbi tedavi görme hakkına sahip olduklarını düşünerek 'modern Hipokrat Yemini' olarak adlandırılan 1948 tarihli 'Cenevre Taahhüdü‘ne bağlıyız. Tıp ahlakımızın, ihtiyacı olan insanlara hizmet etmektir” olarak açıklayan Armut und Gesundheit, dünyanın farklı coğrafyalarında sağlık hizmeti ihtiyacı olan bölgelere imkanları dahilinde hizmet götürüyor. Bu temelde savaşın yaşandığı Ukrayna, mültecilerin yoğun yaşadığı Yunanistan Lesbos kasabası, Kenya ve Kuzey-Doğu Suriye Özerk Bölgesi’ne bağlı Kobanê kentine de ücretsiz sağlık hizmeti sunuyor. 

Dr. Basrawi Ali de Kobanê'nin özgürlük sürecinde yaralıları tedavi etmek için görev alıyor. Bu süreçten çok etkilenen Dr. Ali, 2016 yılından beri Armut und Gesundheit bünyesinde Kobanê’ye giderek sağlık hizmeti sunuyor. Doktor Ali Basrawi ile Armut und Gesundheit’ın Kobanê’deki çalışmalarını ve Kuzey-Doğu Suriye’deki sağlık sistemini konuştuk.

Almanya’ya geldikten sonra tekrar Kobanê’ye dönme fikri nasıl oluştu?

Açıkçası ben hiçbir şekilde Kobanê’den ayrılmadım. Zaman zaman ayrılsam da ruhen hep Kobanê’de kaldım. Kobanê savaşında yaşadıklarımdan sonra tekrar Kobanê’ye dönmeyi vicdani bir görev olarak gördüm. Kobanê Direnişi başladığında bana ihtiyaç duyulduğunu anladığım anda çocuklarımı ülke dışına çıkararak Kobanê’de kaldım. Kobanê’de çok az doktor kalmıştı. Özellikle genel cerrahi ve ortopedi doktorlarına çok ihtiyaç duyulduğunu biliyordum. Şunu da açıkça söylemek gerekir ki Rojava Devrimi'nden önce toprağa çok bağlıydım. Ancak politik hiçbir düşüncem yoktu. Yani anne-baba yurdu olduğu için bağlıydım. Ancak Kobanê Direnişi'nde gösterilen fedakarlığı ve orada gençlerin zor şartlar altında verdikleri mücadele, yaralanmalarına rağmen Kobanê’de kalıp mücadelelerine devam etmeleri benim için bir dönüm noktası oldu. Dört parça Kürdistan’da gençlerin gelip Kobanê’de kurdukları yoldaşlık ve aralarındaki sarsılmaz bağları benim Kobanê'ye bağlanmamın en büyük nedeni oldu. Yani o günkü yoldaşlığı ve kahramanlığı gördükten sonra Kobanê’ye dönmemeyi kendime en büyük ihanet olarak gördüm. Kobanê’ye dönmek benim için bir vicdan meselesi oldu. Kobanê'ye gidip doktorluk yapmak insanlık görevidir, ancak benim oraya gitmem tamamen vicdanidir. Ben ülkemden uzak kalsam da Kobanê’ye giderek borcumu ödüyorum. Benim ile benim vicdanım arasında sürekli bir savaş var. Şimdiye dek hep benim vicdanım kazandı. Senenin yarısını Almanya’da, yarısını Kobanê’de geçiriyorum. 

Sizi Kobanê’ye götüren şeyin 2013-2015 yılları arasında Kobanê’de yaşanan direniş olduğunu söylediniz. O dönemden biraz bahseder misiniz, neler yaşadınız?

Benim için çok dramatik bir süreçti. Çok büyük zorluklar yaşadım, Kobanê çok büyük acılar çekti. Çok sayıda genç ve sivil hayatını kaybetti. İlk defa Kürtlerin Kobanê şahsında birliklerine tanıklık ettim. Dünyanın her tarafında Kürtler Kobanê’ye doğru akın etmişti. Bu durum benim üzerimde psikolojik bir etki bıraktı. Kobanê Direnişi sürecinde birçok genci ameliyat etmek zorunda kaldım. Bu durum beni acıtsa da bu hizmetimden dolayı kendimi çok şanslı hissediyorum. Bu benim için bir gurur kaynağı olurken, Kobanê’nin özgürleşmesi ise en büyük mutluluğum oldu.

2015 yılında Almanya’ya geldiniz, Kobanê’ye ne zaman döndünüz?

2016 yılında tekrar Kobanê’ye gidip gelmeye başladım. Özerk Yönetim'in halka ücretsiz hizmet verdiği bir hastanede ortopedik ameliyatlar gerçekleştiren bir doktora yardımcı olmaya çalıştım. 2016-2017 yıllarında o doktor arkadaşa ameliyatlarda yardımcı olmak için gidiyordum. Yeterince doktor hastaneye gelince farklı projeler üzerinde çalışmaya başladım. Özellikle insancıl yardımlar ve Kuzey-Doğu Suriye bölgesine tıbbi malzemelerin ulaştırılması için birkaç proje hazırladım. Hazırladığım proje çerçevesinde Yetim Çocuklar Evi olmak üzere birçok kuruma tıbbi yardım sağladım.

Kobanê sürecinde yaşadıklarım beni sürekli Kuzey-Doğu Suriye Bölgesi'ne çekiyordu. Minbiç ve Reqa hamlesinde bölgeye giderek savaşta yaralananlara hizmet götürdüm. Yine 2018 Efrîn işgaline karşı bir heyetle birlikte bölgeye giderek sağlık hizmeti verdik ve yaşananları raporlaştırarak Batı'ya aktardık.

2016 yılından beri Armut und Gesundheit Derneği bünyesinde Kobanê’de çalışma yürütüyorsunuz. Kaç personeliniz var, ne tür çalışmalar yürütüyorsunuz?

2014 yılında savaş nedeniyle yıkılan kliniğimi onardım. Hizmeti orada sağlıyoruz. İki doktor, iki hemşire, ambulans şoförü, temizlik görevlisi tam gün çalışma yürütüyorlar. İhtiyaç duyulduğunda geçici elemanlar da alınıyor. Yaklaşık on aile Kobanê’deki derneğimizin çalışmalarından dolayı geçimini buradan sağlıyor. Personel giderleri tamamen derneğimiz tarafından karşılanıyor. Personel giderleri dahil masrafın tamamını Armut und Gesundheit karşılıyor. Bu yardımlara başlarken altı aylık bir zaman belirlemiştik. 2016 yılından şimdiye kadar bu yardımlar devam ediyor. Tıp merkezinde, genelde "diyabetik ayak" tedavisine odaklanıyoruz. Bunu gururla söylemek isterim ki hiçbir ücret alınmadan şu anda orada kayıtlı olan, belli aralıklarla kontrolleri, tedavileri ve ilaçlarını alan yaklaşık 2 bin 500 kişi var. Şeker hastalarına yardım ulaştırmak için bir tane ambulansımız mevcut. 50 kilometre çapında yardıma ihtiyaç duyan, imkanları olmayan insanları hastaneye getirmek ve farklı yerlere nakletmek için hizmet sunuluyor. Yetimler için inşa edilen evin bir odasını ayrıca hizmet için düzenledik. Kobanê’ye gittiğimde kendim de yetimhanede kalıyorum. Hizmetlerimize ek olarak iki hemşiremiz yetim çocuklara sağlık hizmeti veriyor. Tabi bu çalışmaları Belediye Hastanesi ile koordineli yürütüyoruz.

Halka hizmet götürürken ne tür zorluklar yaşıyorsunuz? Özellikle ilaç ve tıbbi malzeme konusunda sıkıntı yaşıyor musunuz?

Eskiden aktivistler öncülüğünde Almanya’da ilaç ve tıbbi malzeme toplayıp Rojava’ya gönderiyorduk. Prosedür gereği uzun süre yolda kaldığı için malzemelerin Rojava’ya gidinceye kadar tarihleri bitiyordu. Birçok defa Rojava’ya gittikten sonra ilaçları yakmak zorunda kaldık. Hem de çok masraflı oluyordu. Son zamanlarda ilaçlarımızı Şam, Halep üzeri alıyoruz, çok daha uygun ve zamanında geliyor. Tabi her türlü ilaç ve malzemeyi bulamadığımız gerçeği de var. Tabii ki bölgede bir savaş var. İstenilen ilaçlara anında ulaşılamıyor. Ancak 2014 yılına oranla ilaçlara biraz daha kolay ulaşabiliyoruz.

Şu anda Kuzey-Doğu Suriye’de sağlık hizmeti nasıl veriliyor, gözlemlediğiniz kadarıyla ihtiyaçlara cevap olabiliyor mu?

2015 yılının ilk aylarına kadar Kobanê’de bütün sağlık hizmetleri özeldi. Parası olan hizmet alıyor, olmayan ise herhangi bir sağlık hizmeti alamıyordu. Ancak bugün Özerk Yönetim tarafından Kobanê’de açılan genel hastane, kadın ve çocuklar için açılan hastane de yüzde 100 ücretsiz hizmet sunuyor. Ayrıca büyük köylere de sağlık hizmeti veren küçük kurumlar oluşturulmuş. Yani günümüzde Kuzey-Doğu Suriye Bölgesi'nde hiçbir insan sağlık hizmetinden yoksun kalmıyor.

Eskiden sağlık hizmeti Suriye devleti tarafından veriliyordu. Yaşanan savaştan dolayı bu sistem çöktü. Kuzey-Doğu Suriye Özerk Yönetimi çok büyük bir çaba sarf ederek yeni bir sistem kurmaya çalışıyor. Ancak burada çok başarılı olduklarını söylemek olanaksız. İmkanları çok kısıtlı. Yaşanan savaşa rağmen kurmak istedikleri sistem başarıya doğru gidiyor. Eskiden Halep, Hesêkê gibi büyük kentlerde hastaneler bedava hizmet veriyordu. Ancak şu anda Kuzey-Doğu Suriye’nin bütün illerinde ve büyük köylerinde halka bedava hizmet sunuluyor. Bunu Özerk Yönetim'in bir başarısı, pozitif bir çalışması olarak sunabiliriz. Tabi bu hizmeti Avrupa veya Almanya’daki bir hizmetle karşılaştırmamak gerekiyor. Sonuçta imkanlar da aynı değil. Şu anda Avrupa’da bir araya gelen doktorlar tarafından yeni sistem kurulması için fikir alışverişinde bulunuyoruz.

Kuzey-Doğu Suriye’deki sağlık sisteminin en büyük sorunu nedir, bu sorunu çözmek için nasıl bir yol izlemek gerekiyor?

Bölgede birçok kurum sağlık hizmeti veriyor. Dışarıdan yardım hizmetleri geliyor. İlaç, maddi, sağlık hizmetleri yardımları kısa dönem için önemli. Ancak bu kalıcı bir çözüm değil ve buna bağlı kalınmaması gerekiyor. Yani geleceği şekillendirmek adına bir sistem kurup ona göre hareket edilmeli. Gelecekte kendi imkanlarıyla ve kendi personelleri ile sağlık hizmeti sunulacak bir altyapı hazırlanmalı. Yani dışarıdan değil de kendi dinamikleri ile ayakta kalacak bir hizmetin altyapısı hazırlanmalı. Özellikle hastane yapılmasına önem verilmesi gerekiyor. Tabi bunu söylerken de düşmanımızın gaddarlığı da anlatmadan geçemeyeceğim. Daha birkaç gün önce Kuzey-Doğu Suriye’deki altyapılar vuruldu. Bunların içinde hastaneler de var.

Avrupa ve dünyanın farklı ülkelerinde birçok Kürt doktor var. Bunların içinde sizin gibi senenin yarısını Kuzey-Doğu Suriye Özerk Bölgesi’nde hizmet için kalan doktor var mı?

Altı seneden beri bu görevi yürütüyorum. Evet birçok doktor şimdiye kadar bir-iki aylığına geldi. Ancak devamını getirmediler. Bildiğim kadarıyla senenin altı ayı Kuzey-Doğu Suriye Bölgesi'nde hizmet veren doktor yok.

Almanya’da yaşıyorsunuz. Kurdistan'dan gelip Almanya’da çalışan birçok Kürt doktor var. Bunlarla ilişki geliştiriyor musunuz? Sizin gibi projeler hazırlayıp Kuzey-Doğu Suriye Özerk Bölgesi’nde hizmet vermeleri için bir çağrınız olacak mı?

Evet, Kuzey-Doğu Suriye ve Kuzey Kurdistan'dan gelen birçok doktorla ilişkilerimiz var. Ancak onlarla şimdiye kadar herhangi bir aktivite organize edemedik. Avrupa’da yaşayan Mezopotamya Tıp Kongresi üyesi arkadaşlarla da ilişki halindeyiz. 2009 ve 2010 yıllarında Kuzey ve Güney Kurdistan’da kongrelerimizi gerçekleştirdik. Burada tanıdığım birçok doktor arkadaş var. Aktif çalışmalar yürütüyorlar. Sanıyorum benim gibi Kuzey-Doğu Suriye’ye gitmek için zamanları yok. Ancak aktif birçok projeye katkı sunuyorlar. Tabi ben Kobanê’ye gidip çalışmayı kendime bir görev olarak görüyorum. Bu çalışmayı bir borç olarak görüyorum. Biraz da vicdan meselesi benim açımdan.

Avrupa’da ve dünyanın farklı ülkelerinde çalışan doktorlardan da elbette ki beklentim var. Kuzey-Doğu Suriye için hazırlanan projelere destek vermeleri bekliyorum. O bölgede çalışma imkanı olmayanlar tecrübelerini ve bildiklerini gelecek nesillere aktarma adına Rojava ve Kobanê Üniversitesi’nde eğitim gören gençlere online ders verebilirler. Hazırladıkları makaleleri paylaşabilirler. Özellikle yeni gençlerin eğitimi için her doktor online bir şeyler yapabilir.

Sizin aracılığınızla Kürt halkına da bir mesaj vermek istiyorum. Biz Kürtler çok kolay aktif hale gelebiliyoruz. Aynı şekilde de çok kolay bir şekilde ölüm uykusuna yatabiliyoruz. Bunun birçok örneğini gördük. En önemlisi de Kobanê süreci. Ancak ülkemiz işgal altında, bu işgali kaldırmamız için sürekli aktif olmamız gerekiyor. İki ay aktif, geri kalan zamanda da ölüm uykusuna yattığımızda hedeflerimize ulaşamayız. Bir insanın ömrü boyunca bazı sorumlulukları vardır. En önemli sorumluluk da halkına karşı duruşudur. Elbette ki ailemiz için çalışmak ve çabalamak önemli. Ancak en önemlisi de halkımız için ne yaptığımızı kendimize sormamız gerekiyor. Kürtler barışçıl bir halktır. Hiçbir zaman savaş istemezler. Komşularla iyi geçinmek için çabalıyorlar. Yani bu çabamızı biraz da halkımıza karşı yerine getirmemiz gerekiyor. Her Kürt maddi, manevi, yardım, diplomasi, online eğitim vb. elinde ne geliyorsa halkının hizmetine sunmalıdır.

Gelecek için ne tür projelerimiz var?

Şu anda sadece Kobanê’de hizmet sunuyoruz. Gelecekte Qamişlo’da buna benzer bir yer açmak istiyoruz. Hatta bir ambulans için onay da aldık. Ben şahsen yapabildiğim kadar devam edeceğim. 5 yıl mı, 10 yıl mı sürer bilmiyorum ama sonuna kadar ben bu çalışmayı yürüteceğim.