Romanya'da sağ, Portekiz’de sol hezimet yaşadı

• Romanya’da cumhurbaşkanlığı seçimlerini Nicușor Dan kazandı. Donald Trump yanlısı rakibi George Simion’u yenen Dan’ın ilk mesajı yeniden inşa sözü oldu. Polonya’da ise Varşova Belediye Başkanı Rafal Trzaskowski, ilk turu yüzde 30,8 oyla önde tamamladı.
• Portekiz’de genel seçimleri aşırı sağcı AD koalisyonu kazandı ve Chega yükselişe geçti. Son seçimlere oranla 20 sandalye kaybeden Sosyalist Parti (PS), hezimet yaşadı. PS lideri Pedro Nuno Santos, istifa etti ve şiddetli büyüyen aşırı sağa karşı uyarı yaptı.

Avrupa ve Avrupa Birliği (AB) ülkeleri Romanya, Portekiz ve Polonya, Pazar günü sandık başına gitti. Romanya’da seçimleri AB yanlısı Bükreş Belediye Başkanı Nicusor Dan kazandı. Dan, Romanya'yı ABD Başkanı Donald Trump'ın politikalarından esinlenen bir yola koyma sözü veren aşırı sağcı rakibi AUR partisi lideri George Simion karşısında zafer elde etti.

Trump’ın destekçisi yenildi

Dan, yaklaşık 19 milyon nüfuslu ülkede oyların yaklaşık yüzde 54'ünü alırken, Trump destekçisi George Simion yüzde 46'da kaldı. 55 yaşındaki Dan, Rusya ile savaşında Ukrayna'ya askeri yardımı sonlandırmak isteyen Simion'un haftalarca gerisinde kaldıktan sonra yaptığı son atağıyla zirveye çıktı. Seçim, ülkede son 25 yılın en yüksek katılımlı seçimi oldu.

İki hafta önceki seçimin ilk turunda kullanılan oyların yüzde 41'ini alarak en çok oy alan Simion, daha önce seçimi kazandığını söyledikten sonra seçimden çekildi. Dan, yaygın yolsuzlukla mücadele, Romanya'nın önemli bir lojistik rol oynadığı Ukrayna'ya desteği sürdürme ve ülkeyi Avrupa ana akımı içinde tutma vaatleriyle kampanya yürüttü. Ayrıca seçmenlere rakibi Simion'un "izolasyonist" yaklaşımını reddetme çağrısı yaptı. The Guardian'ın haberine göre, Dan'ın zaferi, yüksek genç seçmen katılımı ve yurtdışında yaşayan Rumenlerin desteğiyle mümkün oldu.

Tek Romanya için

Dan, seçim zaferi sonrası yaptığı konuşmada, "Bugünkü zafer, derin bir değişim isteyen bir Rumen topluluğunun zaferi. Bir umut anı yaşıyoruz. Yarından itibaren hep birlikte Romanya'nın yeniden inşasına başlayalım. Romanya zor bir dönemden geçecek, ulusumuzun gücünü hatırlayalım. İki Romanya için değil, tek bir Romanya için savaşmak bizim görevimiz” dedi.

Bu seçimler, Avrupa Birliği ve Ukrayna ile iş birliği çizgisini sürdürme ya da aşırı sağa yönelme arasında bir tercih olarak görülüyordu. Sonuç, Romanya'nın AB ve Ukrayna yanlısı tutumunu sürdüreceği şeklinde yorumlandı.

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy seçim sonucunu memnuniyetle karşıladı. Zelenskiy, Romanya’yı “güvenilir bir ortak” olarak nitelendirdi.

İlk turda 38 yaşındaki Simion'un kazandığı ezici zaferin ardından, Başbakan Marcel Ciolacu istifa etti. Simion, 4 Mayıs'ta yapılan seçimin ilk turunda oyların yaklaşık yüzde 41'ini aldı. Romanya'da Aralık 2024’te yapılan cumhurbaşkanlığı seçimleri bir başka sağcı aday Calin Georgescu tarafından kazanılmış, ancak seçim iptal edilmişti. Anayasa Mahkemesi, Rusya'nın seçimlere müdahale ettiği ve Georgescu lehine usulsüz bir sosyal medya kampanyası iddialarıyla seçimi iptal etti.

Sol için hezimet

Portekiz’de seçim sonuçları sol partiler için hezimet oldu. Başbakan Luís Montenegro liderliğindeki AD oyların yüzde 32,1'ini alarak Portekiz'in 230 sandalyeli meclisinde 86 sandalyeye sahip oldu ve çoğunluk için gereken 116 sandalyenin çok uzağında kaldı. Sosyalist Parti (PS) oyların yüzde 23,4'ünü alarak Chega'nın yüzde 22,6'sına karşılık 58 sandalyede berabere kaldı. 14 ay önce yapılan son seçimde AD 80, PS 78 ve Chega 50 sandalye kazanmıştı.

2015-2022 arasında iktidarda olan, son 1,5 yıldır Pedro Nuno Santos'un liderliğini yaptığı PS, büyük bir çöküş yaşadı. PS'nin son seçimlerde yüzde 28 oy oranı yüzde 23'e gerilerken, 78 olan milletvekili sayısı da 50-55 aralığına düştü.

6 yılda büyük sıçrama

Sadece 6 yıllık bir siyasi geçmişi olan Chega, 2024'te büyük bir yükselişe geçerek yüzde 18'e çıkardığı oy oranını bu seçimlerde daha da artırdı. Yurtdışı oylarının sayımı devam ettiği için Chega, ana muhalefet partisi konumuna getirebilir ve ülkenin iki büyük partisinin neredeyse 40 yıllık hakimiyetine son verebilir.

Chega'nın lideri André Ventura, partisinin geçen seçimlerde aldığı yüzde 18'lik oy oranının çok üzerinde bir oy alarak 50 yıllık muhafazakar ve sosyalist hükümetleri sona erdirdiğini ve “Portekiz'de iki partililiği öldürdüğünü” söyledi. Lizbon Üniversitesi'nde siyaset bilimci olan Marina Costa Lobo, Agence France-Presse'e yaptığı açıklamada Chega'nın “gecenin büyük kazananı” olduğunu söyledi.

Ventura, “Bu seçimi kazanmadık ama tarih yazdık” dedi ve partisinin yine de seçimi ikinci sırada bitireceğine inandığını sözlerine ekledi. AD'ye yaklaşık yedi sandalye daha kazandırabilecek olan küçük Liberal İnisiyatif partisi de Chega'nın iktidara gelmesine yardımcı olacak herhangi bir şey yapmayı reddetti.

48 yıl sonra ilk

48 yıl süren diktatörlük döneminin sona erdiği 25 Nisan 1974'teki Karanfil Devrimi'nin ardından ülke demokrasi tarihinde ilk kez, aşırı sağcı bir siyasi parti ülkeyi yönetmeye aday bir siyasi güç haline geldi. Luís Montenegro, Pazartesi erken saatlerde kitlesine seslenirken ülkeyi yönetmek için halktan net ve güçlendirilmiş bir yetki aldığını söyledi. “Halk bu hükümeti ve bu başbakanı istiyor” diyen Montenegro, Meclis’te çoğunluk için PS ve Chega ile müzakere yapmayacağını belirtti. Montenegro, daha önce “Chega ile hükümet etmek üç nedenden ötürü imkânsız. Düşünceleri güvenilir değil; siyasi bir rüzgârgülü gibi davranıyor, sürekli fikir değiştiriyor ve hükümet etmeye uygun değil” demişti.

SD lideri istifa etti

SD lideri Pedro Nuno Santos, liderliğini yaptığı partiyle “çok gurur duyduğunu” itiraf etmesine rağmen, “baş belası” olmak istemediğini söyledi ve tekrar aday olmayacağını belirterek parti içi seçim çağrısında bulunacağını açıkladı. Santos, son seçimlere kıyasla yaklaşık 420,000 oy ve 20 milletvekili kaybetti.

"Bu seçimleri biz provoke etmedik ama kazanmak istiyorduk. Portekiz halkı açıkça konuştu ve biz de tarihimiz boyunca hep yaptığımız gibi halka saygı duyuyoruz. Luís Montenegro, Portekiz halkının bu seçimlerde kendisine verdiği güveni onurlandırsın" dedi.

Santos, çok büyüyen aşırı sağın daha "şiddetli" hale geldiği, bu nedenle "rehavete kapılmadan, cesaretle ve kararlılıkla mücadele edilmesi gerektiği" uyarısında bulunurken, liderliğini yaptığı parti ve birlikte çalıştığı herkesle gurur duyduğunu söyledi.

Polonya'da liberal aday önde

Polonya'da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunda sandık çıkış anketlerine göre, Varşova Belediye Başkanı Rafal Trzaskowski, Pazar günü yapılan cumhurbaşkanı seçiminin ilk turunu önde tamamladı. Trzaskowski’yi, PiS destekli aday Karol Nawrocki takip etti. İki aday, 1 Haziran'da yapılacak olan ikinci turda karşı karşıya gelecek.

Ipsos’un TVP, TVN ve Polsat için hazırladığı ve Pazar gecesi yayınlanan anket sonuçlarına göre, iktidardaki Yurttaş Platformu (PO) koalisyonunun adayı Trzaskowski oyların yüzde 30,8’ini aldı. Nawrocki ise yüzde 29,1 oy topladı. HABER MERKEZİ