Tek geçim kaynakları çöp

• Cesur Kaya: “17 yaşındayım. Ailemde çalışan yok. Kardeşlerimle birlikte çöplerden atık topluyoruz. Günlük kazancım 50-70 lira arasında değişiyor. Fakiriz. Yaşamak için çalışmaya mecburuz.’’
• İsmail Tunç, “12 yaşındayım. Babam hasta ve şu anda çalışamıyor. Büyük ağabeyim ile birlikte 5 kardeş çalışıyoruz. Sabah 6'da kalkıp akşam 7-8'e kadar çöplerde atık topluyorum.” 
• Yusra Ahmad, “13 yaşındayım. Seyrantepe semtinde gecekonduda kalıyoruz. Babam Kayapınar ilçesinde motosiklet ile atık topluyor. Biz 3 kardeş de Yenişehir ilçesinde topluyoruz." 

YILMAZ KAYA/AMED

Amed’de köylerin boşaltılmasından sonra uzun yıllar önce kente yerleşen ve hiçbir geçim kaynakları olmayan ailelerin çocukları ile Suriye'den buraya göç eden Kürt ve Arap kökenli ailelerin tek geçim kaynakları çöpten topladıkları atıklar. Kimi tek başına, kimi kardeşleri ve kuzenleri ile birlikte çöpten atık toplayan çocuklar, 12 saatlik çalışma sonucunda bunları hurdacılara satarak günde yaklaşık 50-60 TL kazanabiliyor. 

Savaş mağduru Kürt ve Arap çocuklarının yaşamlarını sürdürebilmek için tek buluştukları ortak çalışma alanı kentin çöp bidonları. Her gün özel dizayn edilmiş çekçekler ile sokak sokak çöp bidonlarını dolaşan çocuklar ve aileler, buradan topladıkları karton, plastik, metal gibi atıkları satarak geçinmeye çalışıyor. 

Aile bütçesine katkı sağlıyorlar

Ailece çöp toplama işini yapan Kürt ailelerden biri Kaya ailesi. Yıllar önce Sur ilçesine bağlı Korêderê (Konacık) köyünden koruculuğu kabul etmedikleri için ailece kent merkezine göç ederek Bağlar ilçesinin varoşlarına yerleşmişler. 

Aile büyükleri yıllarca inşaat ve gündelik işlerde çalışarak yaşamaya çalışırken, burada doğup büyüyen çocukları da eğitim imkanından yoksun olarak küçük yaşlardan itibaren seyyar satıcılık, hamallık ve çöplerden atık toplayarak aile bütçesine katkıda bulunmaya çalışıyor. 

Çöp bidonlarını kontrol ediyoruz

Kaya ailesinin en büyüğü 17 yaşındaki Cesur Kaya. Daha önce sebze halinde hamallık yaptığını ve şimdi kardeşleri ile birlikte çöplerden kağıt, plastik gibi atıkları topladıklarını söyleyerek, "Ailemde çalışan yok. Kardeşlerimle birlikte çöplerden atık topluyoruz. Her sabah saat 08:00'de kalkarız. Yenişehir ve Kayapınar ilçesindeki semtlerde ve sokaklarda bulunan çöp bidonlarını yarım saatte ya da bir saatte bir kontrol ederiz. Hurdacılara satabileceğimiz atıkları alırız. Sonra bunları akşamı hurdacılara satarız. Günlük kazancım 50-70 lira arasında değişiyor" diye konuştu. Ailenin yaşadığı ekonomik sıkıntılar nedeniyle okul okuyamadığını ifade eden Cesur Kaya, "Fakiriz. Yaşamak için çalışmaya mecburuz. Sigortalı bir iş bulursam çöp toplamayı bırakıp çalışmak isterim" dedi.

Akranlarım gibi okumak isterdim

Cesur’un kardeşi 14 yaşındaki Mehmet de, 6 aydan bu yana ağabeyi ve kuzenleri ile birlike çöplerden atık topladıklarını, atıklardan plastiğin kilosunu 3.5 TL'ye, kağıdın kilosunu ise 1 TL'ye hurdacılara sattıklarını söyledi. Okul okumayı çok istediğini ama ailesinin maddi durumunun yetersiz olması nedeniyle okuyamadığını ifade eden Mehmet Kaya, "Ben de akranlarım gibi okumak isterdim" şeklinde konuştu. 

14’ünde 12 saat çalışıyor

Çöpten atık toplayan çocuklardan biri de 14 yaşındaki Ali Kaya. Bir yıldan fazla bir süredir atık topladığını belirten Kaya, "Yazın işlerimiz iyi. Ama kışın pek çöplerden faydalanamıyoruz. Babam da bu işi yapıyordu ama yaz olunca köye mevsimlik işlerde çalışmak için köye gitti. Günde yaklaşık 30 kg plastik ve 15-20 kg kağıt topluyorum. 12 saat çalışıyorum. Günlük kazancımı anneme veriyorum. O da evin masraflarını karşılıyor. Çalışmak zorundayız" dedi. 

Sıcak, soğuk demeden çalışıyorlar

Lice'den 7 yıl önce Amed'e göç etmek zorunda kaldıklarını anlatan 12 yaşındaki İsmail Tunç ise, “Babam hasta ve şu anda çalışamıyor. Büyük ağabeyim ile birlikte 5 kardeş çalışıyoruz. Sabah 6'da kalkıp akşam 7-8'e kadar çöplerde atık topluyorum” diyen Tunç, "Çok zor bir iş. Yazın sıcak, kışın da soğuk havada bu işi yapmak zahmetli. Yoruluyorum. Günde 20-30 kilogram plastik, kağıt ve satılabilecek atık topluyorum. Günlük kazancım 50-70 TL arası değişiyor. Öğlen ekmek arası tavuk döner yiyorum, geri kalan paramı babama veriyorum o da bana harçlık veriyor" şeklinde konuştu. 

Muhammed henüz 9 yaşında

Üç yıldır ailesiyle birlikte Amed'de bulunan savaş mağduru Arap çocuklarından 9 yaşındaki Muhammed de, ablası, kuzeni ve ağabeyi ile birlikte her gün çöp bidonlarından atık toplayan çocuklardan biri. 

Fotoğrafının çekilmesini istemeyen ve zar zor konuşabildiği Türkçesi ile kendini ifade etmeye çalışan Muhammed, "Ağabeyim ve ablama yardım ediyorum. Sabahtan çıkıyoruz sokaklara. Açız, yemek için geliyoruz" diye konuştu. 

3 kardeş birlikte çöp topluyor

Suriye'nin İdlib kentinden savaştan kaçarak Amed’e ailece gelen ve burada anne, babası ve kardeşleri ile birlikte farklı semtlerde atık toplayarak geçinmeye çalıştıklarını ifade eden 13 yaşındaki Yusra Ahmad, "Seyrantepe semtinde gecekonduda kalıyoruz. Babam Kayapınar ilçesinde motosiklet ile atık topluyor. Biz 3 kardeş de Yenişehir ilçesinde topluyoruz. Belirlediğimiz noktalar var. Eski stadyumun orası, tren istasyonu arka girişi, koşu yolunun arkası. Bizim topladığımız atıkları gün içinde babam gelip alır ve hurdacılara götürür. Bazen bir kez, bazen de 3 kez gelir. O günkü topladığımız ve satabileceğimiz kağıt ve plastiklere bağlı. Akşam 7-8 gibi de babam gelip aynı araçla bizi alır. Günümüz böyle geçiyor" şeklinde konuştu.