• Frankfurt’ta “Hayal gücü havayı dolduruyor” sloganıyla düzenlenen fuar, edebiyat dünyasını bir araya getirdi. Ancak bu yıl, sloganın vadettiği hayal gücünden çok, havada bir umutsuzluk vardı. Kültür Bakanı Wolfram Weimer gerçekliğin tehlikede olduğuna dikkat çekerek yapay zekanın edebiyatı parçaladığına dikkat çekti.

NİHAL DOĞAN/FRANKFURT

Almanya’nın Frankfurt kentinde düzenlenen 77. Frankfurt Uluslararası Kitap Fuarı sona erdi. “Hayal gücü havayı dolduruyor” sloganıyla 15-19 Ekim tarihleri arasında düzenlenen fuarda, 131 ülkeden 4 bin 350’nin üzerinde katılımcı yer aldı. Fuar; yaklaşık 118 bin 500 ticari ziyaretçi ve 120 bin kitapseverle birlikte toplam 238 bin ziyaretçiye ev sahipliği yaptı.

Çok satanlardan, çocuk kitaplarından fantastik türlere kadar geniş bir yelpazenin sunulduğu fuarda, edebiyat sadece sergilenmedi, tartışıldı da. “Kitaptan ekrana geçiş” temasının öne çıktığı fuar, yayıncılık dünyasının dijital dönüşümüne odaklandı.

 

 

Gerçeklik tehlikede

“Yapay Zeka Yasası ve Avrupa’da Yaratıcılığın Geleceği” başlıklı panelde uzmanlar, “gerçek” ile “yapay”ın birbirine karışma tehlikesine dikkat çekildi. Kültür Bakanı Wolfram Weimer, yapay zekanın edebiyatı parçaladığını belirterek, kültürlerin “dijital sömürgecilikle” karşı karşıya olduğunu söyledi.

 

 

Yapay zekanın kitap ve yayıncılık sektörü için ortaya çıkardığı zorluklara dikkat çeken Weimer, “Yapay zeka şirketleri, vampirvari bir şekilde sayısız parlak zekanın yaratıcı potansiyelini, fikirlerini, duyarlılıklarını, yaratıcılıklarını ve vizyonlarını sömürüyor” dedi. Weimer, bu durumu “artık tahammül edilmemesi gereken dijital sömürgecilik” olarak nitelendirdi. Ardından şunları ekledi: “Telif haklarını gerçekten koruyacak güçlü bir düzenleyici çerçeve geliştirmeliyiz.” Weimer, aynı zamanda yapay zekanın sınırlarını da açıkça dile getirdi: “Bu makineler, ne kadar ustalıkla tasarlanmış olurlarsa olsunlar, ne nefes alırlar ne de rüya görürler. Bizi harekete geçiren, yeniden düşünmeye ilham veren ve özgürlük ile duygunun alanını açık tutan şey, yazarların hayal gücünün gücüdür.”

 

 

Onur konuğu Filipinler

Bu yılın onur konuğu Filipinler oldu. 7 bin 641 adada 134 dilin konuşulduğu ülkeden 60 yeni kitap Almanca yayımlandı. Bu eserlerin çoğu Filipinler’de en yaygın konuşulan Tagalog dili ve İngilizce kaleme alındı. Filipinli gazeteci Patricia Evangelista, “Bazı İnsanların Öldürülmesi Gerekiyor” adlı kitabıyla ülkesindeki baskı ortamını ve Rodrigo Duterte dönemini anlattı. Frankfurt’un Roßmarkt Meydanı’na kurulan “Jeepney Journey” adlı Filipin temalı stantta ise dans gösterileri, yemek stantları ve yarışmalar büyük ilgi gördü.

 

 

Çocuklara uzay yolculuğu

Çocuklar için kurulan dev roket maketi “Spacebuzz One”, sanal gerçeklik teknolojisiyle 20 dakikalık bir uzay yolculuğu deneyimi sundu. Astronot Matthias Maurer’in katıldığı etkinlik yoğun ilgi gördü. Ancak bazı katılımcılar, etkinliğin savaşı romantikleştirdiği gerekçesiyle eleştirilerde bulundu.

 

 

Görme engelli deneyimi

“Christoffel Blindenmission” adlı yardım kuruluşu, ziyaretçilere görme engelli birinin yaşadığı zorlukları deneyimleme fırsatı sundu. Katarakt etkisi yaratan özel gözlüklerle bastonla yürüyen katılımcılar üç dakikalık farkındalık yaşadı.

 

Sesli kitaplar öne çıktı

“Frankfurt Audio” alanında sesli kitap ve podcast dünyası tanıtıldı. Fantastik, roman, çocuk hikayeleri ve şiir türleri en çok ilgi gören kategoriler oldu. Siyaset ve sosyal konulu içeriklere ilgi görece düşük kaldı.

 

 

Uzun kuyruklar oluştu

Fuarda oluşturulan “Relax” alanları, sohbet köşelerine dönüştü. Farklı kültürlerden ziyaretçiler deneyimlerini paylaşma imkanı buldu. Sevilen yazarların imza günlerinde ise uzun kuyruklar oluştu. Genç okuyucular daha çok sosyal ve kişisel temalı kitaplara yönelirken, yaşça büyük ziyaretçiler roman ve bilimsel eserleri tercih etti.

“Bilgi kıyameti” uyarısı

Nobel Barış Ödüllü Filipinli gazeteci Maria Ressa, büyük teknoloji şirketlerini dezenformasyonla demokrasiyi zedelemekle suçladı. Meta CEO’su Mark Zuckerberg’i eleştiren Ressa, “İnsanları yalanlarla dolduruyorlar, bir bilgi kıyameti yaşıyoruz” dedi.

 

 

Gençlik sözcüğü: “Das Crazy”

2008’den bu yana düzenlenen Gençlik Sözcüğü Yarışmasının 2025 kazananı “das crazy” ifadesi oldu. Gençler bu ifadeyi genellikle konuşmak ya da net cevap vermek istemediklerinde kullanıyor. Finale kalan diğer sözcükler “checkst du” ve “goonen” oldu.

2026 Frankfurt Kitap Fuarı’nın onur konuğu Çek Cumhuriyeti olacak.

 

 

* * *

Kürtçe edebiyat siyasi bir duruş

 

 

Bremen’den Sujet Yayınevi ve Rojava’dan Naqesh Yayınevi de fuara katıldı. Yazar Helîm Yusîv, Kobanê’de yaşanan DAİŞ saldırılarını konu alan yeni kitabından bölümler okudu. Yusîv, Kürtçe edebiyat üretmenin “siyasi bir duruş” olduğuna dikkat çekti.

Ayrıca Filistinli yayınevleri, fuar alanının karşısında alternatif bir kitap sergisi ve etkinlikler düzenledi.

 

 

Jîna Emînî unutulmadı

Frankfurt Yabancılar Meclisi’nin (KAV) “Kelimelerden Fazlası: Kadınların Gücü, Çeşitliliği ve Farklılığı” temalı standında Jîna Emînî’nin dev posteri sergilendi. Panellerde İran’daki kadın hakları ihlalleri ve adalet arayışı gündeme taşındı.