•  Bölgesel güçlerin ve dünyanın büyük güç merkezlerinin dahil olduğu, sonuçlarına göre projeksiyonlar yaptığı Irak seçimleri dün yapıldı. Çok parçalı ve çok bileşenli etnik ve dini yapıların hem birbirleriyle hem de kendi içlerinde yarıştığı seçimin sonuçları da yeni çatışma riskleri veya çözüm olanakları sunacak.

 

Irak Parlamentosu seçimleri için Irak ve Federe Kürdistan halkı dün sandık başına gitti. Seçimlerde, 167 siyasi parti ve oluşuma bağlı 3 bin 249 aday yarıştı. Adayların 951’i kadın. Bağımsız aday sayısı ise 789. Cuma günü yapılan "özel oylama" kapsamında ise güvenlik güçleri, mülteciler ve mahkumlar oylarını kullandı. Irak Yüksek Seçim Komiserliği, özel oylamaya katılım oranını yüzde 69 olarak açıkladı.
Irak halkı, Saddam sonrası 5. kez dün sandık başına gitti. Saddam sonrası ilk seçim 30 Ocak 2005’te yapıldı. Seçimden sonra Cumhurbaşkanı Celal Talabani, Nuri El Maliki’yi Başbakanlık için görevlendirdi. Maliki, iki dönem başbakanlık yaptı. DAİŞ’in başta Musul olmak üzere Irak’ın birçok yerini işgal etmesinden Maliki’nin ayırımcı politikaları gerekçe gösterildi. DAİŞ’in birçok yeri işgal etmesinden sonra Irak’ta var olan kaos ve kriz daha da derinleşti. Bundan dolayı da 30 Nisan 2014’te seçim kararı alındı. Seçimlerden sonra Kürt Cumhurbaşkanı Fuat Masum, Başbakanlık için Haydar El Abadi’yi görevlendirdi. Abadi dönemi, ağırlıklı DAİŞ’le mücadele şeklinde geçti. Musul DAİŞ’ten, Kerkük’te Kürtlerden alındı. DAİŞ’in ülkede zayıflamasından sonra Mayıs 2018’de yeniden seçime gidildi. Seçimlerin ardından uzun süren hükümet kurma arayışlarından sonra Adil Abdulmehdi hükümeti kurmakla görevlendirildi. Ancak Adil Abdulmehdi de sadece bir yıl görevde kalabildi. 
Irak’ta Ekim 2019’da Irak’ta başlayan gösterilerden sonra istifa etmek zorunda kaldı. Irak İstihbarat Servisi Başkanı Mustafa Kazımi liderliğinde kurulan hükümet ise göstericilerin talepleri doğrultusunda ülkeyi seçime götürme kararı aldı. Seçim tarihi üç defa değiştirildi. Yapılıp yapılmayacağı son anda kesinleşen seçim tarihi 10 Ekim olarak belirlendi. Irak’ta önce parlamento seçimleri yapılıyor. Seçilen meclis, cumhurbaşkanını belirliyor. Cumhurbaşkanı da başbakanı görevlendiriyor.

Şiiler dört büyük hareketle
Eski bakan ve İran’a yakın Bedir Örgütü lideri Hadi Amiri liderliğindeki Fetih Koalisyonu en büyük Şii siyasi güç olarak seçime katıldı. Eski başbakanlardan Nuri Maliki’nin başını çektiği Kanun Devleti Koalisyonu’nun yanı sıra siyasi/dini lider Ammar Hekim ve eski Başbakan Haydar İbadi liderliğinde kurulan “Ulusal Devlet Güçleri” koalisyonu da üçüncü Şiilerin siyasi yapılarından. Sadr Hareketi lideri Mukteda Sadr’a bağlı “Sadr Grubu” adlı seçim bloku da seçimlere katılan diğer büyük Şii grup olarak biliniyor.

Sünniler iki ayrı koalisyonla
Sünniler ise iki seçim koalisyonuyla seçimlere hazırlandı. Bunların ilki Meclis Başkanı Muhammed Halbusi’nin başında olduğu Takaddum (İlerlemek) Koalisyonu, diğeri de Sünni iş insanı ve siyasetçi Hamis Hançer’in liderliğini yaptığı Azim Koalisyonu.

KDP ve Kurdistani İttifak
Güney Kurdistan’da Kürdistan Yurtseverler Birliği ve Goran Hareketi ittifak oluşturarak seçime katıldı. Ortaklıklarıyla oluşturulan Kurdistani İttifak bölgede en etkili güç olarak görülüyordu. Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) tek başına seçime girdi. Yeni Nesil Hareketi ve diğer siyasi partilerle beraber birçok bağımsız aday d yarıştı. Türkmenler Türkiye’nin talebiyle bu seçimde Kürdistan Demokrat Partisi’ni (KDP) destekleme kararı aldı. Kerkük’te ise Türkmenler ilk defa tüm siyasi partilerin katılımıyla tek seçim ittifakıyla seçime katıldı.
Seçim bölgesi 83’e çıkarıldı
Eski seçimlerin aksine bu seçimlerde seçim propagandası üç ay önce başlatıldı. Yeni seçim yasasına göre, eskiden 18 olan seçim bölgesi 83’e çıkarıldı. Bu durumun bağımsız adayların önünü açtı.

Uluslararası gözlemciler
Seçimde uluslararası gözlemciler de hazır bulundu. BM, AB ve Arap Birliği tarafından görevlendirilen uluslararası gözlemciler Irak ve Güney Kurdistan’ın tümünde görev aldı. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Irak Özel Temsilcisi Jeanine Hennis Plasschaert de, 877 yerel ve uluslararası gözlemcinin seçimleri izleyeceğini açıklamıştı.

Seçim güvenliği
Irak makamları, önceki günden itibaren tüm sınırların kapatılacağını duyurdu. Irak Sivil Havacılık Kurumundan yapılan yazılı açıklamada, ülkedeki tüm hava yolu şirketlerine ve yolculara Bağdat, Necef, Basra, Erbil ve Süleymaniye havalimanlarının tüm uçuşlara kapatıldığı bilgisi iletildi. Ayrıca vilayetler arası yolculuk da yasaklandı. n HEWLÊR

Şengal için 52 merkez

Şengal’de Irak Parlamentosu seçimi için oy kullanma işlemi bir saat geç başlayarak saat 08.00’de başladı. 68 bin Şengalli 52 merkezde 427 sandıkta oy kullanacak.
Her ne kadar resmi açıklama yapılmasa da seçim komisyonu çalışanlarının geç gelmesi gerekçe olarak gösterildi. Sabah saatlerinden itibaren Şengal merkezde ve tüm köylerde Şengalliler seçim merkezlerine akın etti.  Şengal’de seçim için 52 merkez ve 427 sandık kuruldu. Yaklaşık 68 bin seçmen saat 18.00’e kadar bu merkezlerde oy kullanabilecekti.
31 seçim merkezinde devam eden oy işlemleri, iki saat sonra  Şengal merkezde ve Borik, Tilezêr ve Xanesor bölgelerinde toplam 21 merkezde “oy verme cihazları çalışmıyor” gerekçesiyle durduruldu. Bu yüzden Şengal halkı bu merkezlerde oy kullanamadı. Konu hakkında Şengal seçim komisyonu sorunun teknik bir sorun olduğunu ve kısa süre içinde çözüleceğini belirtti. Haber hazırlanırken halkın sandıklara gidişi devam ederken, sorun henüz giderilmemişti.

Şengal için referandum gibi
 Irak, Türkiye ve KDP arasında 9 Ekim 2020'de Şengal’in askeri ve siyasi iradesinin hilafına duyurulan anlaşma, Şengal halkının tercihinde belirleyici olacak. Şengal’deki seçmenler oylarını Özerk Yönetim’in belirlediği Şêx Semir Derwêş’ten yana kullansalar bu ‘Şengalliler özerk yaşamak istiyorlar’ anlamına gelecek. Irak ve Federe Kürdistan’ın yanı sıra Türkiye ile birlikte ABD ve BM’ye ciddi bir mesaj verilmiş olacak. Şengal dışında yaşayıp oyları Şengal’de sayılacak olanlar da var. Bu oy dengesizliği yaratabilir. Yine de Şengal’de yaşayanlar oylarını bir referanduma dönüştürebilirler. Oylarını kimden yana kullanırlarsa kullansınlar Özerk Yönetim’in oylanması anlamına gelebilir.

 

KDP onay peşinde

Irak seçimlerini yakından takip eden ve bölgeyi iyi bilen gazetecilerden Aziz Köylüoğlu, MA’dan Ahmet Kanbal’a yaptığı değerlendirmede, KDP’nin mevcut iş birlikçi ve tekçi politikasının referandumu gibi baktığını savundu.
Türkiye’nin seçime müdahil olduğuna işaret eden Köylüoğlu, Erdoğan’ın Iraklı Sünni liderleri ile görüştüğünü, Hewlêr ve Kerkük Konsolosluklarının da KDP ile birlikte Sünni Türkmenler arasında seçim çalışmaları yaptığını kaydetti. KDP’nin Irak Parlamentosu’na güçlü girmesi durumunu “Türkiye ile birlikte sürdürdüğü politikaların bölge halkı tarafından desteklendiği” şeklinde yorumlayacağını ifade eden Köylüoğlu, bu nedenle KDP’nin Türkiye’nin saldırılarına sessiz kaldığı ve kimi yerlerde dahil olduğunu anımsattı.
KDP’nin propagandasını da bu mantık üzerinden götürdüğüne ve Kerkük’te Sünni Türkmenler üzerinde bu yönlü bir kampanya sürdürdüğüne vurgu yapan Köylüoğlu, “Irak seçimleri sadece Irak seçimleri olarak kalmadı, aynı zamanda KDP’nin kendi politikalarına onay referandumuna dönüştürme çabasına dönüştü” dedi.

KCK, Kürdistani İttifak’ı destekledi
 KCK Eşbaşkanı Yürütme Konseyi Cemil Bayık, Kürdistani İttifak’ı destekledikleri yönünde açıklama yapmıştı. Köylüoğlu, “Bu açıdan düşünüldüğü zaman KCK, Irak seçimlerine dahil olmuştur. Seçimlerde Kürdistani İttifak’ın güçlü çıkması bölge halkının PKK’ye desteğini de ortaya koyacak” dedi.
Seçimler sonrası Kürtler arasındaki çelişki ve çatışmaların daha fazla derinleşebileceğine işaret eden Köylüoğlu, özellikle KDP-YNK bağlamında düşünüldüğü zaman mevcut hükümetin uzun sürüp sürmeyeceği de tartışma konusu olacağını söyledi. Köylüoğlu, Irak için çok riskli, çelişki ve çatışmaların daha fazla derinleşebileceği, güç dengelerinin sarsılabileceği, güçler arası çatışmaların ortaya çıkabileceği bir seçim sonrası öngördüğünü paylaştı. 

 

Çok bölünmüş bileşenler yarışı

Irak Anayasası’na göre Başbakanlık görevi Şiilere; Cumhurbaşkanlığı Kürtlere; Meclis Başkanlığı da Sünnilere verilmiş. Seçimler daha çok Şii gruplar arasında bir çekişmeye dönüşüyor. Hükümet ve Başbakanlık, dört büyük Şii koalisyonun aldığı oylarla belirlenecek. Kürtler ve Sünniler de de parçalı katılıyor.
RowNews’teki analize göre; Irak, jeopolitik konumu etnik ve dinsel yapısı ile çatışma ve çelişkilerin yumağı halinde. Küresel ve bölgesel güçlerin üzerinde tepindiği bir ülke. Irak seçimleri de sadece Irak’ı değil, tüm bölgeyi ve birçok küresel güç odağını ilgilendiriyor.
Seçim sonrası Başbakanlık, Şiiler arasında; Cumhurbaşkanlığı Kürtler arasında; Meclis Başkanlığı Sünniler arasında sorun olacak. Mesela seçim günü YNK Eşbaşkanı Bafel Talabani hemen açıklama yaparak, Cumhurbaşkanı adaylarının mevcut Irak Cumhurbaşkanı Başkanı Berhem Salih olduğunu duyurdu.
Küresel ve bölgesel güçlerin hegemonik savaş verdiği, siyasi ve toplumsal parçalanmışlığın zirve yaptığı yerde, bir seçim etkili olup sorunları çözer mi? Çok zor. Zaten halk da seçime inanmadığı için seçimlere pek ilgi göstermiyor. Geçen seçimlerde seçime katılım oranı yüzde 50’nin altındaydı. Bu sefer bu oranın daha düşük olacağı görülüyor. Bunun için de tüm dini ve siyasi liderler, halkın seçimlere katılması için çağrılar yaptı ama nafile.

 

Özel oylamada sürpriz beklenti

Federe Kürdistan’daki özel oylamanın hem güvenlik güçleri hem de yerinden edilmiş kişiler içinde sürpriz sonuçlara gebe olduğu bildirildi. 
Araştırmayı Abdullah Hawez, KDP'nin oylarının önemli ölçüde düştüğünü; örneğin Dihok Yekgirtû’nun adayının oyunun güvenlik güçleri içinde 2018'e göre dört kat arttığını iddia etti. Hawez, şunları paylaştı: "Güvenlik güçleri (Dihok ve Hewlêr’de KDP'ye; Süleymaniye'de YNK’ye bağlı olan) içindeki katılım azaldı ve ön sonuçlara göre yaklaşık 10 bin KDP’li Zeravani geçersiz oy kullandı; güvenlik güçleri içindeki sessiz muhalefet büyüyor.
Şengal adayının şansı
Êzîdî kamplarındaki katılım da bir sürpriz oldu. Sadece 24 bin kişi oy kullandı. Böylece Şengal’deki Êzîdî adayların en az bir sandalye ve Êzîdî kotası için daha ciddi bir şansları var. 

Bradost adayının sürprizi
Bir başka sürpriz de Bradost aşiretinden adayın aldığı oylar oldu. BwarNews tarafından yayınlanan resmi olmayan sonuçlara göre; Hewlêr’in kuzeyindeki seçim bölgesinde en çok oyu aldı. Lahur Şêx Cengî tarafından destekleniyor ve Kürt Özgürlük Hareketi’ne de yakınlıklarıyla biliniyor. 

 

Kerkük’te ilk saatler azdı

Kerkük'te sabah saatlerinde çok az kişi sandık başına gitti.
Oy verme işleminin başlamasının üzerinden iki saat geçtikten sonra bölgeden bildiren Rûdaw muhabiri Hîwa Hüsameddin, “Kerkük'te halkın oy verme sürecine katılımı düşük görünüyor. Saat 09.00 itibarıyla burada sadece 5 kişi oy vermek için geldi. Bunlardan dördü oy kullandı, birinin ise seçmen listesinde adı yoktu. Bu oy verme alanında 7 seçim sandığı bulunuyor.Bu sandıklarda 4 bin 300 kişinin oy kullanması bekleniyor. Kürt, Türkmen ve Arap unsurların kıyasıya rekabetine sahne olan Kerkük'te şimdilik çok az kişi sandık başına gitti" dedi.