38 tutsak ölüm eşiğinde

•  Hasta ve infazı yakılan tutsakların yakınları, ziyaret ettikleri siyasi parti ve kurumlara ilettikleri dosyada, acil tahliye edilmesi gereken tutsakların durumunu aktardı. Ölümün eşiğinde olan 38 tutsağın acil tahliyesi talep edildi.

ZEMO AĞGÖZ/MA/ANKARA

Van, Amed, Şırnak, Batman, Mardin, Gever, Siirt, Çukurova ve İstanbul’dan Ankara’ya gelen hasta ve infazları yakılan tutsak yakınları, önceki gün Halkların Demokratik Partisi (HDP) Meclis Grup Toplantısı’na katıldıktan sonra İnsan Hakları Derneği (İHD) ve Gelecek Partisi’ni ziyaret etti. Tutsak yakınları, dün de Emek Partisi (EMEP), Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA), Sol Parti, Saadet Partisi (SP), Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ve Türk Tabipleri Birliği’ni (TTB) ziyaret etti.

11 sayfalık dosya sunuldu

 Tutsak yakınları, ziyaret ettikleri siyasi parti ve kurumlara hasta tutsaklara dair bilgi ve taleplerin yer aldığı dosyayı sundu. 11 sayfalık dosya, “Türkiye Hapishanelerinde Hasta Mahpus ve Sağlığa Erişim Hakkı” ana başlığını taşıyor. “Sağlığa Erişim Hakkına Dair Temel İlke ve Düzenlemeler”, “Türkiye Hapishanelerinde Yaşanan Başlıca Hijyen Sorunları”, “Hasta Mahpusların Yaşadığı Özgün Sorunlar”, “Hasta Mahpuslar”, “Yaşamını Yitiren Mahpuslar” ve “Sonuç ve Öneriler” şeklindeki altı temel başlıktan oluşan dosyanın 4 sayfalık ekinde ise acil tahliyesi gereken 38 ağır hasta tutsağa dair bilgilere yer verildi.

Salgın tutsaklara karşı kullanıldı

Dosyada, salgın sürecine vurgu yapılarak, bu kapsamda 20 Mart 2020’de Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi (CPT) tarafından yayınlanan bir dizi ilkeler, 25 Mart 2020’de Birleşmiş Milletlet (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiseri’nin ve 6 Nisan 2020’de Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri’nin çağrıları hatırlatıldı. Bu ilke ve çağrıların ortak noktasının, tutsak sayısının azaltılması ve salgın kapsamında alınacak önlemlerin mevcut özgürlükleri kısıtlama noktasına varmaması olduğuna dikkat çekilen dosyada, “Adalet Bakanlığı’nın açıkladığı önlemler ise mahpusların aileleriyle görüşme hakkını tamamen ortadan kaldıran, avukat görüşmelerini kısıtlayan tedbirlerdi. Yine İnfaz Yasası’nda ‘kısmi af’ adı altında yapılan değişikliklerde siyasi mahpuslar kapsam dışı bırakıldı” denildi.

 Kaldırılması gerekenin de gerisinde

Cezası kesinleşen tutsakların 1 Ocak 2021 itibarıyla uygulanmaya başlanan düzenlemeye göre, iyi hal tespitlerinin 6 ayda bir idare ve gözlem kurulunca değerlendirmeye tabi tutulacağının anımsatıydığı dosyada, şuna işaret edildi: “Eski uygulamada üç hücre cezası alıp koşullu salıverilme hakkı elinden alınmayan TMK kapsamındaki her hükümlü 3/4 infaz ile koşullu salıverilmekteydi. Yeni uygulamayla kişinin siyasi görüşü, daha evvel greve katılmış olması, hatta cezaevi görevlileri ile sorun yaşıyor olması infazının yanmasına neden olabilmektedir. Yeni durum, kaldırılması önerilen ve insan haklarına aykırılık teşkil ettiği iddia edilen uygulamanın dahi gerisindedir.” ifadeleri kullanıldı.

Sağlık ve sağlığa erişim hakkı

Dosyada, “Sağlığa Erişim Hakkına Dair Temel İlke ve Düzenlemeler” başlığında, Nelson Mandela Kuralları olarak bilinen “Mahpuslara Müdahaleye Dair Bileşmiş Milletler Asgari Standartlar Kuralları”, “Tıbbi Etik İlkeler”, “Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Avrupa Cezaevi Kuralları Hakkında 2 nolu Tavsiye Kararı” yer aldı. Dosyada, bu kararlar gereği tutsakların yasal statülerine bakılmaksızın, aynı kalite ve standartta sağlanan tıbbi bakıma eşit erişim hakkına sahip oldukları vurgulandı. “Dünya Tabipler Birliği Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi”ne de yer verilen dosyada, her insanın ayrımcılık yapılmaksızın yeterli tıbbi bakım görme hakkına sahip olduğunun altı çizildi. “Dünya Tabipler Birliği Tokyo Bildirgesi”ne dikkat çekilen dosyada, hekimlerin bağımsızlığına işaret edildi. 

Ertelenmeyen infaz cinayettir

“Hasta Mahpusların Yaşadığı Özgün Sorunlar” başlığında ise CPT’nin salgın bağlamındaki muameleye ilişkin ilkelerine dikkat çekildi. Tutsakların hastane ve revirde maruz kaldığı sorunların yer aldığı dosyada, hastanelerdeki doktor yetersizliğine vurgu yapıldı. Ağır hasta tutsakların geçirdikleri operasyonlarda yanlarında refakatçi kalmasının zorunlu olmasına rağmen taleplerinin karşılanmadığının belirtildiği dosyada, bu durumun hastanın yaşamını riske soktuğu ifade edildi. Yine hastalığı nedeniyle kendi başına hayatını sürdüremeyecek durumdaki hastaların, infazın ertelenmesi yönündeki başvuruların kabul edilmemesinin, tutsakları ölüm sınırına getirdiği kaydedildi.

Çok ağır hasta tutsaklar

“Hasta Mahpuslar” başlığı altında ise ağır hasta tutsakların durumuna dikkat çekilerek, cezaevlerinde en az bin 600 hasta tutsağın bulunduğu ifade edildi. Diyarbakır D Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan 84 yaşındaki Mehmet Emin Özkan, Kocaeli 1 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan HDP eski Milletvekili Aysel Tuğluk, İskenderun T Tipi Kapalı Cezaevi’nde bulunan ve 26 yıldır cezaevinde tutulan 81 yaşındaki Sıddık Güler, Bolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Civan Boltan, Diyarbakır 2 Nolu Kapalı Cezaevi’ndeki Abdulselam Güler, Düzce T Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Selami Keleş, Maraş Türkoplu 2 Nolu L Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Abdulsamet Durak, Afyon 1 Nolu T Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Abdullah Onğulu, Düzce T Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Aysun Şahin, Manisa Akhisar T Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Hüseyin Sarı, Bakırköy Kadın Kapalı Cezaevi’nde tutulan Süreyya Bulut, Tekirdağ 1 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Menderes Leyla, Tekirdağ 1 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Cemil Erdem, Tekirdağ 1 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Adnan Öztel ve Bakırköy Kadın Kapalı Cezaevi’nde tutulan Fatma Tokmak’ın sağlık sorunlarına dikkat çekildi.

Katledilen hasta tutsaklar

“Yaşamını Yitiren Mahpuslar” başlığında ise yakın dönemde çeşitli cezaevlerinde yaşamlarını yitiren Garibe Gezer, Abdurrezak Şuyur, Halil Güneş, İlyas Demir ve Vedat Erkmen’e dikkat çekilerek, yaşanan ölümler sonrasında etkili soruşturmaların yürütülmediği ifade edildi. Bu başlıkta BM İnsan Hakları Komisyonu, BM İnsan Hakları Konseyi, AİHS ve Minnesota Protokolü hatırlatıldı.

Acil tahliye edilmeliler

Dosyada, ayrıca acil tahliye edilmesi gereken 38 tutsak hakkında bilgilere ver verildi. Acil tahliyesi istenen tutsaklar: Semire Direkçi, Mehmet Emin Özkan, Sıdık Güler, Aydın Çubukçu, Ahmet Kolakan, Ramazan Sarıkaya, Ciwan Boltan, Emin Güler, İbrahim Alkan, Lütfi Akay, Deniz Yıldırım, Erdal Özer, Şivekar Ataş, Erol Zavar, Emin Aladağ, Adnan Öztel, Mahmut Badur, Muhlise Karagüzel, Turgay Deniz, Halit Yıldıztekin, Yaşar Eriş, Eser Morsümbül, Adnan Yalçın, Ergin Aktaş, Ahmet Çakal, Rıdvan Yusufoğlu, Ramazan Durmaz, Hayati Kaytan, Aydın Değirmenci, Fatma Özbay, Mahfuz Dorudemir, Ziya Ataman, Ramazan Özyiğit, Rojbin Çetin, Abdurrahim Kırtay, Menderes Leyla, Ali Osman Köse ve Devrim Ayık.

Tutsak yakınlarının talepleri

Dosyanın “Sonuç ve Öneriler” kısmında ise sıralanan taleplerden bazıları şöyle:

*  Ağır hasta mahpusların salgın hastalık durumunda ciddi risk grubunda bulunması nedeniyle serbest bırakılarak infazlarının ertelenmesini, tutuklu olanların serbest bırakılmasını, hasta mahpuslara yaklaşımın her koşulda sadece klinik ölçüleri ile değerlendirilmeli, alıkonulmasının uygun olmadığına dair tıbbi raporları olan mahpuslar ivedilikle salıverilmelidir. İnfaz Kanunun 16. Maddesi hasta mahpusların ihtiyacı doğrultusunda değiştirilmelidir.

*  Salgın göz önünde bulundurularak 60 yaş üstü mahpusların tedbiren serbest bırakılarak infazlarının ertelenmesi, tutuklu olanların serbest bırakılması.

*  Hamile ve çocuklu kadınların, çocuğun üstün yararı ilkesi gözetilerek serbest bırakılmaları ve infazlarının ertelenmesi. 

*  Çocuk tutukluların bir an önce serbest bırakılması.

*  Ev hapsi benzeri adli kontrol tedbirlerine başvurulması. 

*  5275 sayılı İnfaz Kanunu’nun infazda eşitlik ilkesi göz önünde bulundurularak yeniden düzenlenmesi.

*  Mahpusların hak mahrumiyetine sebep olacak disiplin cezalarının uygulanmasından vazgeçilmesi.

*  Acilen temizlik malzemelerinin ücretsiz verilmesi.

*  Mahpusların sağlık kurumlarına ve hastanelere ring araçlarıyla değil; daha hijyenik ve sağlığa uygun araçlarla nakledilmesi. 

*  Salgınla ilgili alınan/alınacak önlemler, karantina uygulamaları ile mahpusların sağlık durumları konusunda başta mahpusların aile ve avukatları olmak üzere kamuoyunun düzenli olarak bilgilendirilmesi. 

* İmralı Hapishanesi de dâhil olmak üzere Türkiye’deki tüm hapishanelerde alınmış olan tedbirlerin standartlara uygun olup olmadığı konusunda, kamuoyunun bilgilendirilmesi için aralarında hukukçuların, insan hakları örgütleri ve hükümet temsilcilerinin de bulunduğu bir heyetin kısa süre içerisinde oluşturularak incelemelere başlamalarını talep etmekteyiz.