Altınların içinde ‘sesi duyulmayanlar’

• Save the Children’dan Gugu Xaba: "Sesi duyulmayan bir çocuğu aşağı indirmek daha kolay. Finansal olarak sömürülmenin ötesinde, çocukları özellikle cinsel istismar için işe alan çeteler var.”
• WAMUA’dan Ndebele: “Yapılanlar, kadınlara güvende olmadıklarını söylüyor. İktidardakilerin işçilere, özellikle de kadınlara insandan daha aşağı muamele etme hakkını kendilerinde gördüklerini gösteriyor.”

REWŞAN DENİZ

Güney Afrika’nın yasadışı madencilik sektöründe, terk edilmiş altın madenlerinde çocuklar hem ucuz iş gücü olarak kullanılıyor hem de suç çetelerinin cinsel istismarına uğruyor. Çocuklar, altın vaadiyle kandırılıp kaçırılıyor, pasaportlarına el konuyor ve yeraltında travmatik koşullarda çalıştırılıyor. Ayrıca, Ulusal Madenciler Sendikası (NUM), Güney Afrika’da kadın işçilerin altın parçaları arama bahanesiyle çıplak aramaya zorlandığını duyurdu.

Çocukların yaşadığı kabus

BBC’nin haberine göre 20’li yaşlarındaki madenci Jonathan’ın  tanıklıkları ve 2023’te Stilfontein’de gerçekleştirilen polis baskını, bu karanlık dünyayı gün yüzüne çıkardı. Jonathan, madenlerde 15-17 yaşlarındaki çocukların cinsel istismara uğradığını, altın vaadiyle kandırılan bu çocukların, bazı madencilerin “şartlı” koruması altında istismara zorlandığını ifade etti. Görevlerini tamamlayamayan çocukların da aynı akıbete uğradığını belirtti. Maden araştırmacısı Makhotla Sefuli, özellikle komşu ülkelerden kaçırılan çocukların çeteler tarafından hedef alındığını ifade etti.

 

 

Save the Children doğruladı

Stilfontein’deki bir madene 2023’ün sonlarında yapılan polis baskını, yasadışı çalıştırılan onlarca madencinin öldüğünü ve 31 çocuğun kurtarıldığını ortaya koydu. Çoğu Mozambik uyruklu olan bu çocuklar, kimlik belgeleri olmadan madenlerde tutuluyordu. Save the Children’dan (Çocuk haklarını koruyan Küresel bir örgüt) Gugu Xaba, çocukların yaşadığı ağır travmayı ve sistematik istismarı doğrulayarak şunları söyledi: "Travma geçiriyorlardı. Aralarında başkalarının cinsel istismara uğradığını görenler vardı. Sadece oradan çıkamayacakları hissi bile o çocukları zihinsel olarak mahvetti.” 

Çabuk manipüle ediliyor

Xaba, yeraltında pazarlar oluştuğunu ve çocukların ticari amaçlarla istismar edildiğini; kurtarılan çocukların, yaşadıkları travma nedeniyle ifade vermekten kaçındığını vurguladı. Çetelerin çocukları kolay manipüle edebildiğini ve ucuz oldukları için tercih ettiğini vurgulayan Xaba, şunları ekledi: "Sesi duyulmayan bir çocuğu aşağı indirmek daha kolay. Finansal olarak sömürülmenin ötesinde, çocukları özellikle cinsel istismar için işe alan çeteler var.”

 

 

Çocuklar risk altında

Kaçak madencilik endüstrisi her geçen gün daha da gelişmeye devam ediyor. Ülkede 6 bin civarında bu şekilde maden olduğu düşünülüyor. Bu da binlerce savunmasız çocuğun risk altında olduğu anlamına geliyor.

Altın bahanesiyle taciz

Güney Afrika’da faaliyet gösteren Kopanong Altın Madeni, kadın işçilere yönelik aşağılayıcı ve insan haklarını ihlal edici güvenlik aramaları iddiasıyla gündeme gelmişti. Ulusal Madenciler Sendikası (NUM), kadın işçilerin altın parçaları arama bahanesiyle çıplak aramaya zorlandığını duyurdu, maden yönetimine karşı yasal işlem başlattı.

 

 

‘Uygulamalar kabul edilemez’

Kadın işçiler, yaşadıkları aşağılayıcı deneyimleri kamuoyuyla paylaştı. Mawayi Ngxakamba, çıplak aramayı reddettiği için işten uzaklaştırıldığını, Zikhona Mzimba ise işten çıkarıldığını belirtti. Başka bir işçi, regl döneminde olmasına rağmen aramaya zorlandığını ve bu süreçte büyük bir utanç yaşadığını ifade etti. NUM Sözcüsü Livhuwani Mammburu, bu muamelenin “kabul edilemez” olduğunu vurgulayarak şeffaf bir soruşturma talep etti. Sendikanın kadın yapısı başkanı Magrett Gabanele, bu ihlallerin cinsiyete dayalı şiddetin bir biçimi ve işyerindeki ataerkil yapının bir yansıması olduğunu söyledi. IndustriALL ve Madencilikten Etkilenen Topluluklar Eylemde Birleşti (MACUA) gibi örgütler de uygulamaları kınadı.

Kadınlar güvende değil

MACUA'nın kadın kanadı WAMUA’dan Magnificent Ndebele, “Bu yapılan, kadınlara güvende olmadıklarını söylüyor; ne işlerinde, ne evlerinde, hatta ne de onları koruması gereken kurumlarda” dedi. Ndebele, “Bu durum, iktidardakilerin işçilere, özellikle de kadınlara insandan daha aşağı muamele etme hakkını kendilerinde gördüklerini gösteriyor” dedi.

Taciz ve ayrımcılık devam ediyor

Kopanang Madeni, arama yöntemlerini değiştirdiğini ve işten çıkarılan bazı işçilerin geri alınacağını duyurdu, ancak şirketin insan kaynakları müdürü konuya ilişkin yorum yapmaktan kaçındı. Güney Afrika madencilik sektöründe kadınların oranı artıyor; 2023’te iş gücünün yüzde 19’unu kadınlar oluşturuyor ve hükümet 2030’a kadar bu oranı yüzde 30’a çıkarmayı hedefliyor. Ancak, Kopanang’daki olaylar, Silverton ve South Deep madenlerinde daha önce yaşanan benzer ihlallerle birlikte, sektördeki kadınlara yönelik taciz ve ayrımcılığın devam ettiğini gösteriyor.