Devlet sansürü dört koldan
- İfade Özgürlüğü Derneği’nin raporuna göre sadece 2020’de de 58 bin 809 web sitesi erişime engellendi.
İfade Özgürlüğü Derneği, 2018 ve 2019 EngelliWeb raporlarının devamı niteliğindeki 2020 EngelliWeb raporunu yayınladı. Bu seneki raporun başlığı Ray Bradbury’nin 1951’de yayınlanan, kitapların yakıldığı, baskıcı, otoriter ve distopik bir toplumun anlatıldığı bilimkurgu romanı Fahrenheit 451’e atfen Fahrenheit 5651: Sansürün Yakıcı Etkisi.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz ve Uzman Araştırmacı Ozan Güven’in hazırladığı rapora göre son 14 yılda Türkiye’den 467 bin 11 web sitesi 764 farklı kurum (mahkemeler ve idari kurumlar) tarafından verilen 408 bin 808 farklı kararla erişime engellendi. Sadece 2020’de erişime engellenen web sitesi sayısı 58 bin 809.
2020 sonu itibarıyla 5651 sayılı Kanun ve diğer hükümlere istinaden uygulanan erişim engelleri şöyle:
* 467 bin 11 web sitesi
* 150 bin URL adresi
* 7 bin 500 Twitter hesabı
* 50 bin tweet
* 12 bin YouTube videosu
* 8 bin Facebook içeriği
* 6 bin 800 Instagram içeriği
2020 içinde erişime engellenen 58 bin 809 alan adının yüzde 89’u, yani 52 bin 185’si direkt Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Başkanlığı tarafından engellendi. Geri kalan 6 bin 624 alan adının dağılımı ve erişim engeli getiren kurumlar şöyle:
* 3 bin 25 alan adı hakimlik, savcılık ve mahkeme kararlarıyla
* 1615 alan adı Sermaye Piyasası Kurulu tarafından
* 1428 alan adı Sağlık Bakanlığı, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından
* 234 alan adı Spor Toto Teşkilat Başkanlığı tarafından
* 128 alan adı Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından,
* 96 alan adı Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından,
* 88 alan adı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı tarafından,
* Dört alan adı Erişim Sağlayıcıları Birliği tarafından,
* Üç alan adı icra müdürlükleri tarafından,
* İki alan adı Türkiye Jokey Kulübü (TJK) tarafından
* Bir alan adı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından.
Rapora göre 2020’de 236 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen 819 farklı kararla erişime engellenen 5 bin 645 haber adresi (URL) tespit edildi. Bu haberlerden 4 bin 620 tanesi (yüzde 81) haber siteleri tarafından yayından kaldırıldı. BBC Türkçe, DW Türkçe, Alevinet, Euronews ve Independent Türkçe, erişime engellenen haberlerinin hiçbirini kaldırmayan haber siteleri arasında yer aldı.
Rapora göre, 2019 içerik kaldırma ortalaması yüzde 76 civarında iken 2020 ortalaması yüzde 81’e çıktı. İFÖD bu oranın 2021’de daha da artmasını beklediğini ifade etti.
2014’ten bu yana durum
5651 sayılı Kanun’un 9. maddesine kişilik haklarının ihlali gerekçesiyle URL bazlı erişim engelleme yaptırımı Şubat 2014 içinde yürürlüğe girmesinden sonraki süreçte şu ana kadar 22 bin 554 haber adresi (URL) erişime engellenendi.
Bu haberlerin 15 bin 832’si içerik ve haber siteleri tarafından yayından kaldırıldı. Yıllık bazda 5 bin 700 erişime engellenen toplam haberle 2019 birinci sırada yer alırken, 2020 4 bin 620 toplam haberle en çok haber silinen veya çıkartılan yıl oldu. Genel toplamda erişime engellenen haber adreslerinin yüzde 70’i yayından çıkartıldı.
Raporda, erişim engelleme uygulamalarının 15. yılına girerken, ‘devletin karmaşık internet sansür mekanizması daha önce olmadığı kadar canlı ve aktif şekilde işlemeye ve gelişmeye devam ettiği’ belirtildi. Ayrıca 2020 içinde RTÜK’ün de internet ile ilgili yetkisini kullanmaya başladığı ve COVID-19 salgını sırasında ‘krizi fırsata çevirme’ anlayışıyla sosyal medyayı daha da fazla kontrol altına almak için adımlar atıldığı ifade edildi.
Raporda ”2020’de atılan adımların detaylı değerlendirmesine 2021 raporumuzda yer verilecekken güçlendirilmiş sansür ve kontrol mekanizmasının yakıcı ve yıkıcı etkisi gelecek yıllarda da devam edecektir” denildi. BİA/İSTANBUL
