• Cinsiyetçi yasalar, yoksulluk, kürtaj ve kıyafet yasakları, kadınları hapis cezalarıyla karşı karşıya bırakıyor. Şu anda dünya genelinde 733 binden fazla kadın cezaevinde ve bu sayı bir milyonu aşabilir.

FELEKXAN SERHAT

Yoksulluk, cinsel şiddet ve ayrımcı yasalar, dünya genelindeki cezaevlerinde kadın sayısında büyük bir artışa neden oluyor. Öte yandan, aşırı sağın yükselişi ve yasaların doğrudan kadınları hedef almak için kullanılması da kadınları parmaklıklar ardına itme riskini doğuruyor.

The Guardian'ın 17 Mart'taki tanıtımımdan önce özel izinle eriştiği ilk küresel rapora göre, dünya genelinde 733.000'den fazla kadın cezaevlerinde bulunuyor ve bu sayı erkeklerin oranından çok daha hızlı artıyor. 2000 yılından bu yana cezaevlerindeki kadın ve kız çocuklarının sayısı %57 oranında artarken, erkeklerde bu oran %22 arttı.

Çözüm yok, suça dönüştürme var

Raporda, kadınlar suçlanmıyor aksine yasaların kadınların hayatta kalma eylemlerini suç haline getirdiğine odaklanılıyor. Örneğin; dilencilik ve kayıt dışı çalışma gibi nedenlerle bile cezaevine atılan kadınlara dikkat çekiliyor.

Penal Reform International ve Women Beyond Walls tarafından hazırlanan raporda, bu kişilerin sık sık uluslararası hukuka aykırı olarak “borçları” nedeniyle gözaltına alındıkları belirtildi.

Duvarların Ötesindeki Kadınlar'dan (Women Beyond Walls) Sabrina Mahtani, “Cezaevleri kadınlar ve çocuklar için güvenli bir alan değil. Ancak ülkeler hizmet ve toplumsal çözümlere yatırım yapmak yerine, marjinalize edilmiş ve savunmasız durumdaki kişileri kriminalize etmeye devam ediyor” diyor.

Yoksulluk en büyük neden

Eski bir polis memuru ve Sierra Leone'de cezaevinde kalmış kadınlardan oluşan Go Bifo'nun (İleriye Doğru) Freetown şubesinin başkanı olan Sia Fatmata Deen, 2013 yılında iş yerinde yaşanan bir yanlış anlaşılmanın ardından bir yıldan uzun bir süre cezaevinde tutuldu. Çalındığı iddia edilen bir bisiklet gece boyunca karakolda tutuldu ve kayboldu. Deen, bundan sorumlu tutuldu ve 5,5 milyon leone (186 £) ödemesi istendi. Ödeyemeyince, parayı bulana kadar hapis yatmak zorunda kaldı.

 

 

Sömürge yasaları

Deen'in tanıştığı pek çok kadın da yoksulluktan kaynaklanan eylemleri nedeniyle tutuklanmış, gözaltına alınmış ve suçlu olarak damgalanmıştır. Sierra Leone'de kadınların en sık suçlandığı iki suç “hileli dönüştürme” (başkasının parasını veya mülkünü yasadışı amaçlarla kullanma) ve “sahte bahaneyle mal veya para elde etme” her ikisi de sömürge döneminden kalma “Hırsızlık Yasası” kapsamına giriyor.

Sivil toplum örgütleri ise sömürge dönemi yasalarını reddederek, yasanın neredeyse her türlü borcu suç haline dönüştürdüğünü belirtiyor. Deen şunları söylüyor: “Yoksulluk yüzünden daha fazla kadın hapse giriyor. Yasalarla karşı karşıya geliyoruz. Burada zayıf bir adalet sistemi var.

Giyimine kadar ceza

Rapora göre, birçok ülkede büyücülüğü suç sayan yasalar en çok toplumsal cinsiyet kalıplarına uymayan kadınları etkiliyor; bekârlar, eşi ölenler, boşanmışlar, çocuğu olamayanlar, yaşlılar ve yoksullar… Öyle ki yasalar kadınları dış görünüşünden giyimine kadar kısıtlıyor. Buna İran’ı örnek vermek mümkün. İran'da başörtüsü takmamak İslami ceza kanununa göre zaten suçtu ancak geçen yıl yürürlüğe giren yeni ahlak yasaları kadınlara ciddi para cezası, 15 yıla varan uzun süreli hapis cezası ve hatta idam cezası verilmesini beraberinde getirdi.

Cezaevlerine atılan kadın nüfusunun yakında bir milyonu aşabileceği uyarısında bulunan rapor, konuyla ilgili daha fazla veri toplanması, cezaevine daha fazla alternatif sunulması ve insan hakları standartlarını ve uluslararası hukuku ihlal eden yasaların suç olmaktan çıkarılması çağrısında bulundu.

 

* * *

11 bin 533 kadın cezaevinde

Türk Adalet Bakanlığı’na bağlı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre Türkiye’de 264 kapalı ceza infaz kurumu, 98 müstakil açık ceza infaz kurumu, 4 Çocuk Eğitimevi, 12 Kadın Kapalı, 8 kadın Açık 9 çocuk ve gençlik kapalı ceza infaz kurumu olmak üzere toplam 395 ceza infaz kurumu bulunmakta olup, bu kurumların kapasitesi 299.940 kişiliktir. Ancak AKP hükümeti, her geçen yeni tip cezaevleri açıyor.

İnsan Hakları Derneği’nin (İHD) 2023 yılı raporuna göre ise, 2023 yılına kadar Türkiye’de 9.157 hükümlü ve 2.376 tutuklu olmak üzere 11 bin 533 kadın cezaevinde. Öte yandan, Türkiye, Avrupa Konseyi’ne üye ülkeler arasında 31 Ocak 2023 itibarıyla yaklaşık 350 bin kişi ile mahkûm ve tutuklu sayısının en yüksek olduğu ülke oldu.