Hafızasız insan, insansız coğrafya

• Botan, “güvenlik” gerekçesiyle inşa edilen barajlar, kesilen ormanlar ve maden şirketleriyle talan ediliyor. Şirnex Ekoloji Hareketi Eşsözcüsü Adnan Şenbayram, "Coğrafya insansızlaştırılırken, insan da hafızasızlaştırılıyor” dedi.

Kürt düşmanlığıyla dayatılan savaşın bir adımı olarak Kurdistan’ın birçok yerinde olduğu gibi Şirnex’te de uzun yıllardır doğa talanı devam ediyor. Kentte 90’lı yıllarda boşaltılan köylerde yaşayan on binlerce insan Federe Kurdistan’a, kent ve ilçe merkezine ya da Türkiye metropollerine göç ettirildi. İnsansızlaştırılan kent coğrafyasına yönelik girişilin ekolojik kıyım, AKP iktidarıyla birlikte zirveye çıktı. Bölgenin vadilerinde son 19 yıl içinde 7 baraj inşa edilirken 2 baraj inşaatı halen devam ediyor. Bu barajların yanı sıra 38 farklı noktada ‘taşkın koruma seti’ adı verilen irili ufaklı göletler oluşturuldu. Bir yandan baraj inşaatlarının devam ederken bir taraftan da kömür, bakır, çimento hammaddesi ve petrol gibi fosil yakıtları çıkarmak üzere bölge coğrafyası delik deşik edildi. 

Kent merkezi ile Uludere ve Silopi ilçelerinde toplam 150 milyon ton civarında rezervi bulunan kömür için hem kaçak hem de yasal olarak onlarca maden ocağı açıldı. Devasa büyüklükteki ormanlık yüzey, bu maden ocakları için talan edildi. Orman Bölge Müdürlüğünün verilerine göre; 7 ay gibi kısa bir sürede kentin ormanlarının yüzde 7’si kesildi. Yılda 500 bin tona yakın ağacın kesildiği kentte, şimdilerde Türkiye Petrol Anonim Ortaklığı (TPO) eliyle Gabar Dağı, Cudî Dağı ve Faraşîn Yaylası’nda çıkarılan petrol için ekolojik kıyım devam ettiriliyor. 

Talanın görüntüsü paylaşıldı

TPO’nun 23 Ekim’de “Gabar’da günlük 25 bin varil petrol” başlığıyla yayımladığı ve 2023’ün sonuna kadar 35 bin, 2024’ün sonuna kadar ise günlük 100 bin varil üretimine ulaşacağını duyurduğu reklam videosu, bölgede yaşanan doğa katliamını bir kez daha gözler önüne serdi. Binlerce hektar genişliğinde orman yüzeyinin yok edildiği, yıkım gücü yüksek dinamitlerin kullanıldığı, kilometrelerce uzunlukta yolların inşa edildiği ve tüm bunlar için inşa edilen devasa büyüklükte tesislerin görüntüsünün yer aldığı video, bölgede sık sık ilan edilen “Özel Güvenlik Bölgesi” kararlarının amacını da ortaya koydu. 

Ciddi anlamda doğa talanı

TPO ve maden şirketlerinin sebep oldukları ekolojik talana ilişkin konuşan Şirnex Ekoloji Hareketi Eşsözcüsü Adnan Şenbayram, kentte çok büyük bir doğa katliamının yaşandığını ifade etti. Şirnex’te son 10 yıldır petrol aramaları gerçekleştirildiğini dile belirten Şenbayram, “Bu aramalar sırasında Gabar Dağı, Cudî Dağı ve Faraşin yaylası başta olmak üzere Botan bölgesinin hemen her yerinde arama çalışmaları gerçekleştiriliyor. Son 2-3 yıldır da artık petrol aramaları yerine daha önce tespit ettikleri yerlerde petrol kuyuları açarak petrolün çıkarma işlemine başladılar. Özellikle Gabar Dağı’nda TPO tesisinin kurulmasıyla birlikte ciddi anlamda bir doğa talanını görüyoruz” dedi. 

Gabar’da orman varlığı bitti

Maden arama ve çıkarma sahaları için Tarım ve Orman Bakanlığından gerekli izinlerin alınmasının belli koşulları olduğunu belirten Şenbayram, şöyle devam etti: “Ancak TPO’nun Şirnex’te petrol çıkarma için yaptığı çalışmalara dair yayınladığı videolarda Gabar Dağı’nda büyük ölçekte dinamitlerin patlatıldığı ve ormanın yok edildiğini gördük. Bölgenin köstebek yuvasına çevrilmiş. Daha önce Şirnex’te kömür madeni için yapılan ocaklarda olduğu gibi bu petrol işlemleri için bölgenin ranta açıldığı ve talan edildiğini görüyoruz. Petrol ve diğer madenlerin araması, çıkarılması, işletilmesi için kurulan tesisler, bunların taşınması için açılan yolların hepsi ciddi bir rant sistemini beraberinde getiriyor. Aynı zamanda tüm bu inşalar doğayı da tamamen yok ediyor. Örneğin bir yol yapılırken beton dökülerek yapılıyor, toprak yüzeyi tamamen yok ediliyor. Madenler çıkarılırken de bitki örtüsünü oluşturan ormanlar ya yakılıyor ya da kesilerek birilerine satılıyor. Gelinen aşamada Gabar Dağı’nda bir orman varlığından söz edilemez. Bütün habitat yok edilmiş.”

Yasaklar da talan için

Şenbayram, kentteki bazı alanların valilik tarafından sık sık “Özel Güvenlik Bölgesi” olarak ilan edilmesi üzerinde de durdu. Şenbayram, “Bu ilanlarının salt bir talan için yapıldığını düşünüyoruz. Benzer bir durum Qilêban ilçesinde de yapıldı. Bazı bölgeler ilan edildi ve daha sonra o bölgelerde bakır madeni çıkarılmaya başlandı. Yaşanan somut durumlara baktığımız zaman bu güvenlik gerekçelerinin bölgeyi talan etmenin bahanesi olduğunu söyleyebiliyoruz” şeklinde konuştu. 

Coğrafya insansızlaştırılıyor

Madencilik faaliyetleri için bölgenin tümden insansızlaştırıldığını söyleyen Şenbayram, şunları dile getirdi: “90’lı yıllarda güvenlik gerekçesiyle insanlar yaşadıkları yerlerden zorla çıkarıldı. Hala geri dönüşleri engelliyorlar. Yaşama dair herhangi bir hareketliliğin olmaması için insanların o bölgelere gitmesini, köylerine yerleşmesini hatta ziyaret etmesini bile yasaklıyorlar. Çünkü maden faaliyetinin yürütüldüğü bölgede akan bir yaşam varsa maden çıkaran kurumun oradaki insanlara başka bir yerde aynı yaşam alanını sunması gerekiyor. Tüm bunlar maliyet gerektirdiği için bugün yasak ilanıyla insanların kendi topraklarına gitmesi engelleniyor.” 

İnsan hafızası siliniyor

Madencilik faaliyetlerinin sürdürüldüğü bölgelerin binlerce yıllık insan yaşamının kesintisiz sürdüğü bölgeler olduğunu kaydeden Şenbayram, şunları ekledi: “Örneğin Cudi Dağı. İlk yerleşimlerin olduğu kadim Mezopotamya coğrafyasıdır. Bugün yapılan madencilik faaliyetleriyle bölgenin insansızlaştırılması ve doğanın yok edilmesi, kadim bir geleneği, geçmişi ortadan kaldırıyor. Doğa nasıl insansızlaştırılıyorsa aynı şekilde insan da tarihsizleştiriliyor. İnsanların hafızaları yok ediliyor. Geçmişlerine ait izlerin hepsi yok ediliyor.”  ÖMER AKIN MA/ŞIRNAK