Komplike yas isyanı -II-

• Kaybın büyük olması, travmatik bir şekilde olması, birey ve toplum olarak temel insani ihtiyaçların bile karşılanmaması veya bireyin kendisinin karşılayamaması, bir çok kişiyi komplike yas ile karşı karşıya bırakabilir.

EVİNDAR KARABULUT*

Yaşamımız boyunca çok çeşitli kayıpların yasını tutarız. Dolayısıyla yakınımızdaki birinin ölümü, varlığımızın bütün yönlerine etki eden bir olaydır, çünkü insan olmamızın anlamını çevremizdekilerle kurduğumuz ilişkiler belirler. Doğumumuzdan başlayarak yaşamımız boyunca önem verdiğimiz kişilerle ilişkilerimiz gelişir ve evrilir, zaman zaman da travmatik olur ve bozulur. Yas, yitim veya kayıp duygusundan sonra benliğin, ruhun kendisini tamir etmek için geçirdiği bir süreçtir. Yas bireyseldir ve kişinin parmak izi gibi her birey için özel şekilde yaşanır.

Maraş depremi ile birey ve toplumun üstesinden kolay gelemeyeceği bir sürece girdik. Normal olanının anormal olduğu bir süreç. Bu normal yas sürecini daha önceki yazımızda yazmıştık. Normal yas sürecindeki mekanizmalarla ilerlemediği zaman komplike yas olarak isimlendirilen müdahale gerektiren süreci yaşayabiliriz. Bu durumu yaşamamızı tetikleyen faktörler şöyledir:

Kaybın büyük olması, travmatik bir şekilde olması, birey ve toplum olarak temel insani ihtiyaçların bile karşılanmaması veya bireyin kendisinin karşılayamaması(beslenme, güvenli yer, tuvalet vb. ihtiyaçlar). Bu nedenler birçok kişiyi komplike yas ile karşı karşıya bırakabilir. Bireysel faktörler, geçmiş veya şimdiki psikiyatrik rahatsızlık, daha önce travmaya maruz kalma gibi bir çok faktör de komplike yas oluşumunu etkiler.

Patolojik olan

Komplike yas, patolojik yas, tamamlanmayan yas gibi birçok isim ile anılsa da komplike yas’ı kısaca şöyle tarif edebiliriz:

Kaybın gerçekliğini kabul etme, kişinin kaybın acısını sindirebilmek için kendine izin vermesi, ölen kişinin artık mevcut olmadığını kabullenmesi, yeni bir gerçekliğe uyum sağlaması ve başka ilişkilere sahip olması gibi süreçlerin ölümün üzerinden bir yıldan fazla bir süre geçmesine rağmen yaşanmamışsa, komplike  bir yas diyebiliriz.

Ve aynı şekilde, en az bir yıllık gibi bir sürenin geçmesine rağmen aşağıdaki bulgular görülüyorsa buna da komplike yas diyebiliriz.

*Sevilen kişinin kaybından dolayı yoğun üzüntü, acı ve ruminasyon (tekrarlayan düşünceler).

*Sevilen kişinin ölümünden başka bir şeye odaklanamama.

*Sevilen kişinin anılarına aşırı odaklanma veya anılardan aşırı kaçınma.

*Ölen kişiye duyulan yoğun ve ısrarlı özlem veya hasret.

*Ölümü kabullenememe.

*Uyuşma, yoğun acıya rağmen bir şey hissetmemesi.

* Kopma, içinde bulunduğu durumlardan  habersiz olması.

*Başka birisine oldu, ben değilim gibi tepkilerin verilmesi.

*Kaybınızla ilgili aşırı acı hissi.

*Hayatın bir anlamı veya amacı olmadığını hissetmek.

*Başkalarına karşı güven eksikliği.

*Hayattan zevk alamama veya sevdiğiniz kişiyle yaşadığınız olumlu deneyimleri düşünememe.

*Başkalarından izole olmak ve sosyal aktivitelerden geri çekilmek.

Şu günlerde bu bulguların olması komplike yas olduğu anlamına gelmez.En az bir yıllık bir süre geçmiş olması gerekir. Ancak dikkatli olunması da gerekir.

Bu bulgular oluşur ise bir profesyonelden yardım almak gerekir.

Depremde organizasyon eksikliği, kayıpların büyük olması, cenaze törenlerinin olamaması, cenaze yakınlarının kendi ihtiyaçlarını bile karşılayamaması, adalet ve güven duygusunun zarar görmesi gibi birçok faktör komplike yasın oluşma riskini artırır.

*Psikiyatrist