Nemesis günleri

• Philip Roth, Nemesis'te, insanın varoluşuna dair söyledikleriyle Yunan trajedilerini hatırlatan sarsıcı bir hikaye. Nemesis, birçok insanın mazide kalmış bir şey saydığı çocuk felci korkusunu günümüze taşıyor.

1944 yılında Newark’ta bir salgın başlar. Hastalık nedeniyle çok sayıda çocuk felç olur, bunların bir kısmı acılar içinde ölür.

Philip Roth’un 2010’da çıkan romanı “Nemesis” New Jersey, Newark’da yaşayan 23 yaşındaki spor hocası Bucky Cantor’un 1944 yazındaki hikayesini anlatıyor. O yıl şehri çocuk felci salgını vurmuştu. Birçok genç Amerikalı erkek İkinci Dünya Savaşı’nda o zamanlar cephede savaşıyorlardı. Askere gitmek için gönüllü olan Bucky ise gözleri iyi görmediği için askere alınmamıştı.

Bucky, yetim bir çocukluk yaşamıştı: Annesi onu doğururken ölmüş, babası kumarbaz ve zimmetine para geçirmiş bir adamdı. Bucky annesinin sevgi dolu ebeveynleri tarafından büyütülüyor ama roman boyunca, annesinin yokluğu, ezeli ve onarılması imkansız bir travma olarak kendisini hissettiriyor.

Bucky, çocukluktan yetişkinliğe körlemesine atlıyor ve çocuk felci salgınının karşısına çıkardığı büyük sıkıntıların arasında hassas dünyası sarsılıyor. Bucky, çocuk felcinin sebep olduğu tıbbi ve toplumsal krizin ortasında dehşetli ve ıstırap dolu zamanlar geçiriyor.

Romanda çocuk felci salgınına dair anlatımları, yazarın 2004 tarihli romanı “The Plot Against America” ile aynı izleri taşıyor. Büyüleyici, kahredici, ama yine de uzak bir karşıt kurgu olarak kaleme alınmış.

“Hastalığı yayanlar makarnacılar”

Romanda anlatıcı, ilk çocuk felci vakalarının Newark’ın o dönem çoğunlukla İtalyanların yaşadığı Ironbound kesimi ile sınırlı olduğunu söylüyor. Anca bir Yahudi mahallesi olan ve Bucky’nin de yaşadığı Weequahic, başlangıçta salgından etkilenmiyor ama bulaşma riskinin de endişesi altında.

Roth, salgının bu korku dolu ilk günlerinin etnik önyargıları ve düşmanlıkları nasıl beslediğini gösteriyor. Bucky, parkta beysbol maçı yönetirken, bir grup sert İtalyan ergen çıkageliyor ve hastalığı Yahudi çocuklara bulaştırmak için bile bile yaptıklarını söyleyerek kaldırımlara tükürüyorlar. Bucky onlara cesurca karşı çıkıyor, elebaşının karşısına dikiliyor ve “İtalyan’ın yüzüyle arasında birkaç santim kalmasına neden olacak şekilde öfkeyle öne atılıyor.” Günler sonra, Bucky’nin grubundan iki çocukta çocuk felci çıkıyor, sonra da on birinde daha. Bunun için İtalyanlar suçlanıyor. Kurbanlardan birinin yemek yediği yerel bir lokanta hastalığı yaymakla suçlanıp neredeyse boykot edilecekken, tezgahtar verip veriştiriyor: “Hastalığı yayanlar makarnacılar (İtalyanlar).”

Çocuk felçinin kurbanları

Hastalık yayıldıkça ve çocuklardan birinin de ölmesiyle, topluluk daha genel halk sağlığı tedbirleri almak gerektiğini anlıyor.  Sonra ölümler artıyor ve salgın mahallede kontrolden çıktıkça, sağlık tesislerindeki malzemeler tükenmeye başlıyor. Artık salgın tüm ülkede yayılmaya başlıyor. Bucky’yi şöyle aktarıyor: “Uzaktan siren sesini duyabiliyordu. Artık gece gündüz sürekli siren sesi duyuyordu… Bunlar, çocuk felci kurbanlarını toplayıp hastanelere götüren ambülansların sireniydi.”

Romandaki çocuk felci salgını ile birkaç yıl önce Covid-19 salgını arasında iki dramatik fark var. Çocuk felci esasen çocukları etkiliyor ve kurtulanlar çoğu zaman sakat kalıyor. Bu faktörler, çocuk felci salgınına mitsel ve metafiziksel görünen belirli bir dehşet katıyor.

Unutulmayacak bir roman

Mahallede hiçbir semptom göstermeyen, görünürde tamamen sağlıklı birinin hastalık taşıyıcısı olduğu ortaya çıkınca dehşet daha da büyüyor. Ama potansiyel taşıyıcı hemen test edilebiliyor. Dahası, özel sağlık sigortası o dönem yaygın değil, devlet sigortası da yok. Onun yerine hayır kurumları var. Bu karakter çocuk felci virüsü kapıp uzun ve ağır bir tedavi süreci geçirdiğinde, anlatıcı şöyle aktarıyor: “Faturaları çok yüksekti, binlerce dolara dayanmıştı ama Sister Kenny Enstitüsü ve March of Dimes tarafından ödeniyordu.”

“Nemesis” birçok insanın mazide kalmış bir şey saydığı çocuk felci korkusunu günümüze taşıyor. “Nemesis”in karakterleri bugünü görselerdi acaba ne düşünürdü.

Nemesis, gençlik heyecanları, ölüm korkusu, sorumluluk ve inanç üzerine unutulmayacak bir roman. KÜLTÜR SERVİSİ