• Akademisyen Dr. Nelly Jazra: “Kürt kadınları gerici ideolojiye karşı sadece silahla değil, aynı zamanda toplumsal dönüşüm için mücadele ederek bu anlayışı değiştirmeye çalıştılar.“

Avrupa Komisyonu’nu çalışmalarında yer alan Lübnanlı akademisyen Dr. Nelly Jazra, yeni kitabı ‘Kadınların Mücadelesi’nde, Ortadoğu’da toplumsal cinsiyet eşitsizliği, siyasal baskılar ve sömürgeci politikalara karşı mücadele eden kadınları, özellikle Rojava’daki Kürt kadınlarının direnişini mercek altına alıyor. ANF’den Serkan Demirel'e konuşan Jazra, Kürt kadınlarının yalnızca silahlı direnişle değil, toplumsal normları değiştiren öncüler olarak eğitimden siyasi temsiliyete uzanan bir hak arayışında olduğunu vurguladı. 

Direniş hep vardı

Jazra, Ortadoğu’da kadın mücadelesinin sanılandan daha köklü olduğunu belirterek; kadınların Ortadoğu’da sömürgecilik karşıtı mücadelesini şu sözlerle ifade etti: “20. yüzyıl başında, Fransız mandası döneminde Mısırlı, Lübnanlı ve Suriyeli kadınlar başörtüsünü çıkararak kamusal alanda varlık gösterdi. 1950’lerde birçok Ortadoğu ülkesinde kadınlara oy hakkı tanındı; bazıları Batı’dan önce bu hakkı elde etti. Kadınlar, bağımsızlık sonrası ilerleme sağlasa da otoriter rejimler ve DAİŞ gibi aşırılıkçı hareketler haklarda gerilemelere yol açtı. Lübnan’da kadınlar, sivil toplum aracılığıyla kadına yönelik şiddete ve mezhep hukukunun eşitsizliklerine karşı mücadele ederken, Suriye ve Irak’ta otoriter rejimler kadınların örgütlenmesini zorlaştırdı. Ancak Kürt kadınları, yönetim ve toplumsal dönüşümde aktif roller üstlenerek fark yarattı.”

 

 

Tanınmayan bir halkın direnişi

Kürt kadınlarının mücadelesinin de, tanınmayan bir halk olarak Kürtlerin tarihsel dışlanmasına dayandığının altını çizen Jazra, “Birinci Dünya Savaşı sonrası Ortadoğu’nun bölünmesiyle dağılan Kürtler, bağımsız bir devlet kuramadı. Bu bağlamda kadınlar, hem halklarının haklarını savunmak hem de kendi eşitliklerini sağlamak için mücadele etti. Kadınlar erkeklerle eşit düzeyde tanındılar; bu da onların eğitim almasına, silah kullanmasına ve erkeklerle aynı şartlarda mücadele etmesine olanak sağladı” diye konuştu. 

Köklü dönüşüm hedefi

Dr. Nelly Jazra, Kürt kadınlarının mücadelesinin yalnızca silahlı direnişle sınırlı olmadığını, aynı zamanda toplumsal cinsiyetçi normlara karşı da köklü bir dönüşüm hedeflediğini vurguladı. Rojava’da kadınların, eğitim, siyasi temsil ve yerel yönetimlerde aktif roller üstlenerek erkek egemen zihniyetine meydan okuduğunu belirten Jazra, “Kürt kadınları, sömürgecilik karşıtı mücadeleyle toplumsal cinsiyet eşitliği arayışını iç içe yürütüyor. Onlar sadece silah taşımıyor, toplumu da dönüştürüyor” dedi. Kürt kadınlarının sivil mücadele yoluyla haklarını kazanma, baskıya ve itaate karşı durma çabaları açısından bir model olduğunu vurgulayan Jazra şunları ekledi: “Benim özellikle incelediğim şey, kadınları Orta Çağ karanlığına geri götürmek isteyen köktendinci hareketlere karşı — bir cevap olarak yaptıkları.” 

Evrensel bir isyan

İran’da 2022’de Jina Emini’nin katledilmesiyle yankı bulan “Jin, jiyan, azadî” sloganın, Ortadoğu’daki kadın mücadelesinin özünü yansıttığını belirten Jazra, “Başörtüsünü çıkarmak, tahakküme karşı isyandır. İranlı kadınların yoğun baskıya rağmen sokağa çıkması, cesaret ve dayanışmanın simgesi oldu. Rejimin güçlü yapısı isyanı zayıflatsa da tamamen bastıramadı; İranlı kadınların mücadelesi umut vadediyor” dedi.

 

 

Sorunlar da çözüm de ortak

Kadın mücadelesinin evrensel bir mücadele olduğunun altını çizen Jazra, Ortadoğu’daki kadınların mücadelesinin Batı’dakinden farklı olmadığına ve amaçların ortak olduğuna şu sözlerle dikkat çekti: “Her yerde kadınlar varlıklarının tanınmasını, toplumda yerlerinin kabul edilmesini ve eşit koşullarda katılım sağlamayı istiyor.  Batı’da kadın hakların kazanılması uzun zaman aldı. Ortadoğu’da bu daha uzun sürebilir ama hareketin devam ettiğini ve yavaş yavaş ilerlediğini söyleyebiliriz.”

Zayıf kadın zayıf toplumdur

Jazra, savaş bölgelerinde kadınların bilinçli olarak hedef alındığını belirterek, Kürdistan, Filistin ve Suriye’de kadınlara yönelik saldırılarla, toplumların geriye götürülmeye çalışıldığını söyledi. “Kadınları zayıflatmak, toplumu zayıflatmaktır” diyen Jazra şöyle devam etti: “Taliban gibi radikal gruplar, kadınların eğitimini ve çalışmasını engelleyerek, çocuk yaşta evlilikleri dayatarak toplumları geri bırakıyor. Suriye'de kadınlara yönelik politikalar henüz net değil ve ülkedeki belirsizlik devam ediyor. 

İktidar kadınların haklarını tanımaya istekli bir tutum sergiliyor, ancak cihatçılığın yarattığı baskı hâlâ hissediliyor ve bunu göz ardı edemeyiz.” 

 

* * *

Nelly Jazra kimdir?

Dr. Nelly Jazra, Ortadoğu ve Akdeniz ülkeleri kadın hakları ve siyasi dinamikler üzerine uzmanlaşmış Lübnanlı bir araştırmacı ve yazardır. Doktorasını ekonomi alanında tamamlayan Jazra, kadın hakları, toplumsal cinsiyet eşitliği ve Ortadoğu’daki kadın mücadeleleri üzerine araştırmalar yapmaktadır. Araştırmaları, Ortadoğu, Akdeniz bölgesi ve Avrupa cinsiyet politikaları üzerine odaklanırken, köktendinci rejimlerin kadın hakları üzerindeki etkilerini ve “İslami feminizm” gibi kavramları da değerlendirir. Kadın hakları için mücadele eden çeşitli örgütlerle iş birliği yapmaktadır. Daha önce Portekiz’in tarım politikaları ve Avrupa Birliği’nin yerel kalkınma programları üzerine de yayınlar yapmış, çok yönlü bir akademik geçmişe sahiptir. Yayımladığı kitaplar arasında “Combats des Femmes (Kadınların mücadelesi),

Les Mouvement Sociaux: Liban-Irak-Algérie (Sosyal Hareketler: Lübnan-Irak-Cezayir), Femmes dans les printemps arabes (Arap Baharı’nda Kadınlar) bulunmaktadır.