Silah tüccarlarının kârlı yılı

• Elon Musk'ın SpaceX'den Lockheed Martin, Rheinmetall ve Aselsan’a kadar dünyadaki en büyük 100 silah şirketi, 2024 yılında savaşlardan 679 milyar dolar kazandı. Listeye ilk defa 5 Türk şirketi girerken, Bayraktar yedi basamak düştü.
• SIPRI araştırmacısı Lorenzo Scarazzato, “Üreticiler yüksek talebi fırsata çevirdi; küresel silah gelirleri şimdiye dek kaydedilen en yüksek seviyede” dedi. Ukrayna-Rusya savaşı ve Rusya’ya yönelik tehdit algısının artması, Avrupa’yı satışların lokomotifi konumuna getirdi.

TİJDA YAĞMUR

Gazze’den Ukrayna ve Sudan’a kadar dünyanın birçok bölgesinde yaşanan savaşlar, bir kez daha silah tüccarlarını cebini doldurdu. Uluslararası silah endüstrisi, savaşlardan yüzde 5,9 oranında (586 milyar Euro) kar sağladı. Bu rakam bir önceki yıla göre yüzde 5,9, 2015-2024 dönemine göre ise toplamda yüzde 26’lık bir artış anlamına geliyor.

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI), dünyanın en büyük 100 silah üreticisi şirketin silah ve askeri hizmet satışlarından elde ettiği gelirin 2024 yılında 679 milyar dolarla rekor seviyeye ulaştığını açıkladı. Milyarder Elon Musk'ın şirketi SpaceX, silah bağlantılı gelirlerinin bir yılda iki kattan fazla artarak 1,8 milyar dolara ulaşmasıyla ilk kez listede yer aldı. Küresel artışın büyük kısmı Avrupa ve ABD merkezli şirketlerden kaynaklansa da Çin’in silah endüstrisindeki sorunların bölgesel toplamı düşürdüğü, Asya ve Okyanusya hariç tüm bölgelerde yıllık bazda artışlar kaydedildi.   

Bayraktar’ın İHA’larına talep azaldı

Türkiye’den beş şirket de en fazla silah satışı yapan ilk 100 firma arasında yer aldı. Daha önce dört firmanın yer aldığı listeye ilk kez Makine ve Kimya Endüstrisi (MKE) de girdi. Listedeki Türk şirketlerinin dördünün gelirleri artarken, yalnızca Baykar'ın satışlarında düşüş görülmesi dikkat çekti.

SIPRI'nin Pazartesi günü yayınladığı 2024 yılı "En büyük 100 silah üreticisi ve askeri hizmet şirketi" başlıklı raporuna göre, Türk firmalarının toplam gelirleri 10 milyar doları aşarak 10,1 milyar dolara ulaştı. Bu tutar 2023'e kıyasla yüzde 11 artışa denk geliyor. 52’nci sıradan 47’nci sıraya yükselen Aselsan, gelirlerini yüzde 24 artarak 3,5 milyar dolara ulaşırken, TUSAŞ gelirlerini yüzde 11 artırarak 10 basamak birden yükseldi ve 65'inci sırada yer aldı.

Listede yedi basamak düşüşle dünyanın en büyük 73'üncü silah satıcısı olan Baykar, gelirleri azalan tek Türk şirketi oldu. Yönetiminde Türk Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın damadı Selçuk Bayraktar'ın bulunduğu İnsansız Hava Aracı (İHA) üreticisi Baykar'ın gelirlerinin yüzde 95'i ihracat kaynaklı olurken şirketin kasasına giren para yüzde 12 azalarak 2 milyar doların altına geriledi.

Öte yandan, Roketsan yüzde 13'lük gelir büyümesiyle 87'nci sırada yer alırken, MKE gelirlerini yüzde 17 arttırarak 93'üncü sıraya girdi. Türk şirketlerinin satış hacmi ilk 100'deki toplam gelirlerin yüzde 1,5'ini oluşturdu.

En karlı ülke ABD

Listenin önemli kısmını ABD merkezli şirketler oluşturdu. İlk 100'deki 39 şirket ABD merkezli iken bunların toplam gelirleri 334 milyar dolar ile kalan 61 şirketin toplam kazancına neredeyse eşit oldu. Türkiye'nin de F-16 savaş uçağı almak üzere görüşme yürüttüğü ABD'li Lockheed Martin, RTX (eski adıyla Raytheon) ve Northrop Grumman ilk üç sırayı koruyor. ABD şirketlerinin toplam geliri 334 milyar dolara ulaşarak dünya toplamının yarısına yaklaştı. Buna karşın F-35 savaş uçakları ve Columbia sınıfı denizaltılar gibi büyük projelerde gecikmeler ve bütçe aşımları devam ediyor.

Avrupa’da yüzde 13 büyüme

SIPRI araştırmacısı Lorenzo Scarazzato, “Üreticiler yüksek talebi fırsata çevirdi; küresel silah gelirleri şimdiye dek kaydedilen en yüksek seviyede” dedi. SIPRI verilerine göre, silah satışlarındaki yükselişin en belirgin nedeni Avrupa. Araştırmacı Jade Guiberteau Ricard, Avrupa’daki artışı Ukrayna savaşı ve Rusya’ya yönelik tehdit algısının yükselmesine bağlıyor.

26 Avrupa şirketi, toplamda yüzde 13 artışla 151 milyar dolar gelir elde etti. En dikkat çeken artış ise gelirlerini yüzde 193 artırarak 3,6 milyar dolara çıkaran Çekya merkezli Czechoslovak Group’ta görüldü. Buna karşın Avrupa sanayisi ciddi tedarik sorunları yaşıyor. Airbus ve Safran, 2022’ye kadar titanyumun yarısını Rusya’dan alıyordu; yaptırımlar sonrası yeni tedarikçi arayışı maliyetleri artırdı. Çin’in kritik maden ihracatına getirdiği sınırlamalar da Avrupa’daki Thales ve Rheinmetall gibi şirketleri uyarı yapmaya zorladı.

Geçen yıl en fazla gelir büyümesini ise toplam yüzde 40 artış ile Japon şirketleri bildirdi. Listedeki beş Japon şirketi de ülkenin silahlanma programının etkisiyle artan talebe bağlı olarak çift haneli büyüme rapor etti.

Dört Alman şirketinde hareketlilik

Bir yandan ekonomik krizle boğuşan bir yandan da savunmaya büyük para harcayan Almanya’da, Rheinmetall, ThyssenKrupp, Hensoldt ve Diehl adlı silah şirketlerinin toplam gelirleri yüzde 36 büyüdü. Listedeki Alman şirketleri toplam büyüme hızı bakımından Japonya'dan sonra ikinci sırada yer aldı. En büyük dört Alman silah üreticisinin toplam gelirleri 14,9 milyar dolara yükselirken, Ukrayna ordusu için yapılan satışlar büyümenin temel nedeni oldu.

Ukrayna savaşı ve Rusya kaynaklı tehdit algısıyla Avrupalı diğer üreticilerin de kazançları artarken, raporda, "kritik minerallere bağımlılığın Avrupa'nın yeniden silahlanma planlarını zora sokabileceği" uyarısı yapıldı.

Geçtiğimiz aylarda Çin, ABD ile ticaret çatışması kapsamında nadir toprak elementlerinin ihracatına önemli kısıtlamalar getirmiş, daha sonra bundan geri adım atmıştı. Nadir toprak elementleri madenciliğinin yaklaşık yüzde 70'ini ve işleme kapasitesinin yüzde 90'ını kontrol eden Çin, bu alanda neredeyse tekel konumunda.

Lockheed Martin, Çin'in ihracat kısıtlamalarının üretim ağını bozabileceği uyarısında bulunurken, Alman silah üreticisi Rheinmetall de tedarik zincirlerini yeniden yapılandırmanın yüksek maliyetleri olacağını kaydediyor.

Bir haftada 16,7 milyar dolar harcama

Avrupa’da militarizm dönemi yaşanırken, İspanya hükümeti aynı savaş politikalarını takip ederek bir haftada askeri harcamalara 16,7 milyar euro ayırdı. Yatırımların büyük kısmı, füze sistemleri ve fırkateynlerin modernizasyonundan zırhlı araçlara, radarlara, mühimmat ve uzun vadeli tedarik anlaşmalarına kadar büyük ölçekli endüstriyel programlara ayrılıyor. Onay süreci, NATO'ya askeri harcamaların yüzde 2'sine ulaşma taahhüdü çerçevesinde gerçekleşiyor. Böylece hükümet sadece yedi gün içinde, farklı özerk bölgelerin yıllık bütçesine eşdeğer bir miktarı savaşa ayırmış oldu.