Belediyesiz belediyecilik

• AKP/MHP iktidarı ile yoksullaşan halkın sorunlarına alternatif çözümler üreten kayyumla gasp edilen belediyelere rağmen çalışmaya devam ediyor. Van Tarımsal Ürünleri İşletme Kooperatifi (VAT-İŞ KOOP) adıyla kooperatif çalışmaları yürüten Kooperatifin Eşbaşkanları Tülin Yeşil ve Mustafa Avcı ile konuştuk.

• Tülin Yeşil: "Bu yıl üyelerimizin de katılımıyla Erciş, Muradiye, Edremit, Tuşba ve Gevaş ilçelerimiz olmak üzere toplam 500 dönümlük arazide ekim yaptık. Ürünlerimiz elma, armut, şeker, patlıcan, nohut, fasulye ve patatesten oluşmaktadır. Ürünlerin ekiminden tutalım, sulamasına ve çapalamasına kadar tüm üye arkadaşlarla kolektif çalışma yürütüldü."
• Mustafa Avcı: "Bizler klasik belediyecilik yapmak üzere seçilmiyoruz. ‘Kayyum geldi, belediye olanakları elimizden alındı, dolayısıyla artık yapabileceğimiz bir şey yok’ diyerek kenara çekilemezdik. Bu anlayışla 2019 yılında seçilmiş ya da atanmış belediye yönetimimizi dağıtmadık. ‘Belediyesiz belediyecilik’ şiarıyla halkımız için bir şeyler yaptık."

HAVAR DERYA
Gerek ekonominin devlet tekeline alınması gerekse de özellikle belediyelere kayyumların atanmasından sonra ekonomik krizin had safhaya ulaştığı coğrafyalardan biri de Kürt kentleri oldu. Yıllar önce tarım ve hayvancılık başta olmak üzere kendi kendine yetmeye yakın bir üretim içerisinde olan Kürt coğrafyası, özellikle köyden kente göçlerin artmasıyla birlikte üretim biçiminde değişiklikler yaşadı. Kente yerleşen topraklı halk, üretimden koptuğu için kamu kurumlarında iş arama girişimlerinde bulundu. Bir şekilde iş bulanlar da kayyumlarla birlikte işinden olarak yeni bir krizin pençesinde buldular kendilerini. Devlete muhtaç kalmadan kendi üretimini sağlayarak yaşamını sürdürme olarak da adlandırılabilecek kooperatifleşme hareketi, halkın hem son çare hem de birlikte yaşama özleminin bir sonucu olarak hayat bulmaya çalışıyor. Biz de Wan’da, Van Tarımsal Ürünleri İşletme Kooperatifi (VAT-İŞ KOOP) adıyla kooperatif çalışmaları yürüten Kooperatifin Eşbaşkanları Tülin Yeşil ve Mustafa Avcı ile kurdukları kooperatifin kuruluş amacı, içeriği, üretim faaliyetleri, ileriye dönük plan ve düşünceleri ile toplumdan beklentilerine dair konuştuk.

Kooperatif fikri 2 yıla dayanıyor
2019 yılından bu yana Wan’ın Gürpınar ilçesinde belediye meclis üyeliği yapan VAT-İŞ KOOP Eşbaşkanı Tülin Yeşil, çalışmalarının geçmişinin 2 yıla dayandığını belirtti. Yeşil, belediyesiz belediyeciliği yerelde aktifleştirmek gibi bir hedeflerinin olduğunu ifade ederek, kooperatif girişimlerini “Seçilmiş belediye eşbaşkanları ve meclis üyelerinin her ilçede katılım sağlayacağı şekilde bir toplantı aldık. Her ilçede birimler oluşturularak bunun alt yapısı planlandı. Akabinde resmi olarak da kooperatifin kurulması için gerekli işlemleri başlattık. Ocak 2023 itibariyle resmi olarak Van Tarımsal Ürünleri İşletme Kooperatifini kurduk” şeklinde özetledi.
Kooperatif kurmalarındaki amaçlarını “Toplumu farklı alternatiflere yönlendirmek ve tarımdan uzaklaştırılmış halkımızı tekrardan toprakla bütünleştirmek, hazır olana yönelimin önüne geçmek istedik” şeklinde ifade eden Yeşil, “Bu yıl üyelerimizin de katılımıyla Erciş, Muradiye, Edremit, Tuşba ve Gevaş ilçelerimiz olmak üzere toplam 500 dönümlük arazide ekim yaptık. Ürünlerimiz elma, armut, şeker, patlıcan, nohut, fasulye ve patatesten oluşmaktadır. Ürünlerin ekiminden tutalım, sulamasına ve çapalamasına kadar tüm üye arkadaşlarla kolektif çalışma yürütüldü. İsmi geçen ilçelerimizde hasat haline gelen ürünlerimizi yine kolektif güçle halkımıza hazır hale getirmeye başladık” dedi.

Kooperatif hareketi
Kooperatif yönetim kurulunun 4 erkek ve 3 kadın olmak üzere 7 kişiden oluştuğunu söyleyen Tülin Yeşil, üyelerle beraber sayılarının 60’ı bulduğunu, amaçlarının belediyesiz belediyeciliği geliştirmek olduğunu, bu noktada halkın desteğine ve gayretine ihtiyaçlarının olduğunu dile getirdi.  
Bugüne kadar kurulmuş hemen tüm kooperatif çalışmalarını incelediklerini, yaşanmış deneyimleri derlediklerini ve değerlendirdiklerini ifade eden yerine kayyum atanan Wan Büyükşehir Belediye Eşbaşkanı ve şu an kooperatifin eşbaşkanlığını yürüten Mustafa Avcı ise şöyle konuştu: “Her şeyden önce kooperatif hareketinin genel anlamı, hedefi ve amaçlarından taviz vermemeyi esas aldık. Karşımıza birtakım zorlukların çıkabileceğinin bilinciyle ama başarıya kilitlenerek yola koyulduk. Özellikle de Türkiye’de merkezci-ulusalcı anlayışın kooperatifleşme hareketlerine ve Kürt halkına bakış açısının değişmediğini ve değişmediği sürece de bu türden toplumsal örgütlenmelerin kolay olamayacağını biliyorduk” dedikten sonra “Güvenlik tedbirleri kapsamında köyler yakıldı, yıkıldı. Yaylalar yasaklandı. Halk üretim sürecinden alındı. Halkımız ekip biçtiğiyle ya da yaptığı hayvancılıkla geçinemez hale geldi. Dolayısıyla yerini, yurdunu, toprağını terk edip ‘kendi isteği’ ile üretim sürecinden koptu. Göç eden halk şehir merkezlerine yığılarak geçim derdine düştü. İş bulunamayınca da merkezci ulusalcı anlayışın sosyal yardım paketlerine, güvencesiz işe ya da mini kredilere muhtaç hale geldi. Muhtaç duruma gelmiş toplum açlıkla terbiye edilmeye çalışıldı. Sunulan yardım paketleri karşılığında itaat istendi. Üzülerek belirtmek gerekir ki amaçlarına da ulaşmışlardır. Aksi durumda son beş dönemdir her açıdan beceriksiz ve zamdan, zulümden, kandan başka topluma verebileceği hiçbir şeyi olmayan zihniyetin üst üste iktidarda bulunması mümkün olur muydu?” 

‘Klasik belediyecilik istemiyoruz’
Mustafa Avcı, kooperatif kurma düşüncesinin temellerini şöyle anlattı: “Bizler klasik belediyecilik yapmak üzere seçilmiyoruz. ‘Kayyum geldi, belediye olanakları elimizden alındı, dolayısıyla artık yapabileceğimiz bir şey yok’ diyerek kenara çekilemezdik. ‘Belediyesiz belediyecilik’ şiarıyla halkımız için bir şeyler yapmak durumundaydık. Bu anlayışla 2019 yılında seçilmiş ya da atanmış belediye yönetimimizi dağıtmadık. Belli periyodlarla toplantılarımızı yapmaya çalıştık. Her toplantı aynı zamanda birer yoğunlaşma süreciydi. Gündem belliydi. Belediye olanakları elimizden alınsa bile bu halk için bir şeyler yapmak, halkımızı muhtaç durumdan kurtarmak, göçü tersine çevirmek, üretim sürecine yeniden girmek ve kendi kendine yeten birey, aile ve toplum inşası için öncü güç olmak sorumluluğumuzdu. Sonuçta kooperatifleşme hareketinin en uygun çözüm olabileceğine kanaat getirildi. Ayrıca demokratik yerel yönetim merkezi konferansımızda da Wan’da ilk adım kooperatif çalışmasının başlatılması kararı alınmıştı. Bu da bize ayrıca sorumluluk yüklüyordu.”

İki yıl çalıştık
Kooperatifi kurma girişimlerini “Bir grup ziraat mühendisi arkadaşın da bulunduğu gönüllü bir birlik oluşturduk. Küçük bir laboratuvar bahçe olanağı yarattık. Amacımız Wan toprağı ve iklimine uygun yeni tür bitkiler yetiştirmek, sonuç alınan bitkiler üzerinde çiftçilere eğitim vermekti. Zira o güne kadar yapılan ya da yapılmakta olan geleneksel tarımla çiftçi geçinemiyordu. Çiftçiyi tatmin edebilecek tarımsal ürünlerin önerilmesi çiftçiyi üretim sürecine dahil edebilirdi. Üretim sürecinden yarar sağlandığı oranda da kırdan kente göç tersine dönecek, toplum adım adım sosyal yardım paketlerinden ve giderek muhtaç olmaktan kurtulacaktı. Bu projeye inanmış ve sorumluluk taşıyan grubumuzla iki yıl çalıştık. Birçok kalem ürün denedik. Sonuç alınan ürünler üzerinde (kapalı ve açık alanda olmak üzere) bir grup çiftçiye eğitim verildi. İki yıldan sonra gönüllü grubumuzun tüzel kişiliğe kavuşma ihtiyacı doğdu. Böylece kooperatif kuruldu” şeklinde değerlendirdi. 

Yerel yönetim çalışması
Kooperatifleşme çalışmasının bir yerel yönetim çalışması olduğunu belirten Avcı, “Yerel yönetimler birer demokrasi okuludur. Halkın kendi kendisini yönetebilmesinin öğretilebileceği ve demokratik kültürün toplumsallaşması için belirleyici kurumlardır” dedi. Avcı, sözlerini şöyle sürdürdü: “Tam da bu noktada yerel yönetimler için seçilen bizlerin görev ve sorumluluğu farklılaşıyor ve daha da özgün şekilde belki de yeniden başlıyor. Madem yerel kaynaklar ve olanaklar devlet zoruyla elimizden alınıyor ve her defasında ‘kazansanız da kayyum atayacağım’ deniliyorsa, o halde bizler de bu halk için, bu kent için yapılacak ne varsa yapmaya çalışacağız.”
Öncelikle laboratuvar boyutuyla denedikleri yeni ve rantabl ürünlerin (lavanta çiçeği, kültür bademi, goji berry üzümü) ekimi için çiftçiyi teşvik etmeye çalıştıklarını, pratikte çiftçiyi eğiterek bu alanda toplumsal örgütlenmenin alt yapısını hazırlamaya çalıştıklarını söyleyen Avcı, “Başta aromatik bitkiler ve organik tarım olmak üzere birçok kalem için yoğunlaşmamız var. Bu yılki çalışmamızın odağına çiftçinin yabancı olmadığı ürünleri aldık. Örneğin şeker pancarı, patates, bakliyat, çörek otu, lavanta çiçeği, kültür bademi. Yerli tohum üzerinden sebze çeşitleri, arıcılık, meyvecilik vb. alanlarda çalışmalar yaptık, ürünler denedik. Kuşkusuz temel amacımız (henüz başlamış iken) bu ürünler üzerinden para kazanmak değildir. Amacımız kooperatifçilik fikrinin güzelliğini tanıtmak ve örgütleme alt yapısını hazırlamaktır. Ve tabii ki bunları yaparken kooperatif üyelerinin de faydasını gözetmektir. Örneğin bu yıl üretilen ürünleri piyasa değerinin yüzde 50 altında bir fiyatla kooperatif üyelerinin taleplerini karşılamak için ayırdık. Üyelerin ihtiyacından fazla kalan olursa bu defa piyasa değerinin yüzde 25 altında bir fiyatla halka da arz edilecektir. Ayrıca üyelerimizin bireysel üretimleri için de pazar alanı açma çabamız devam ediyor” dedi.

Eşbaşkanlık sistemi var
Kurdukları kooperatifte eşbaşkanlık olduğunu ifade eden Mustafa Avcı, paylaşma ve ortaklaşmaya dikkat edildiğini belirterek şunları söyledi: “Resmi ve bürokratik alanda da çift imza kullanmayı karar altına almış ve uyguluyoruz. Bu açıdan bugüne kadar herhangi bir engelle de karşılaşılmadı. Umarım bizden sonraki yönetim sürecinde de devam eder ve toplumsal örgütlenmelere, eşbaşkanlık uygulamasına da iyi bir örnek olur.”

Güç birliği önemlidir
“Önümüzdeki süreçte pilot birimlerden başlamak üzere örgütlenme planı yapıyoruz” diyen Avcı, özellikle önümüzdeki kış aylarını örgütlenme ve eğitim çalışmalarıyla geçirmeyi, ilin tüm ilçelerinde alt yapı oluşturmayı, üye kaydetmeyi, oluşan birimleri eğitmeyi, yurt içinde ve yurt dışında şube açmayı planladıklarını ifade etti. Bazı köylerde üretici kooperatifleri, bazı mahallelerde de tüketici kooperatiflerinin örgütlenmesi için öncülük yapmayı da planladıklarını söyleyen Avcı, baharla birlikte daha da planlı ve örgütlü şekilde üretim sürecine girmeyi hedeflediklerini sözlerine ekledi. Son olarak halka bir çağrıda bulunan Avcı, “Ekonomik, sosyal, siyasal saldırıların had safhaya ulaştığı ülkemizde ihtiyaç duyulan her alanda güç birliği önemlidir. Ayakta kalmanın, direnmenin, onurlu bir yaşam sürdürebilmenin olmazsa olmazı örgütlenmedir, örgütlü toplum bireyi haline gelmedir. Kooperatifleşme hareketine de bu ulvi anlayışla yaklaşılması gerekir” dedi.