• Sebzelerin besin değerleri 1950’den beri önemli ölçüde düşüyor. 2004’te yapılan bir araştırmaya göre analiz edilen 43 sebzede kalsiyum içeriği %16, demir içeriği %15 ve fosfor içeriği %9 azaldı. Buğdayda bulunan besin değerlerinde de benzer düşüşler gözlenmiştir. Peki besin değeri neden düşüyor?

MESTAN DİLBİLMEZ

Kuşkonmazdan ıspanağa kadar bazı popüler sebzelerin besin değerleri 1950’den beri önemli ölçüde düştü. 2004’te ABD’de yapılan bir araştırma, bazı bostan ürünlerindeki önemli besin değerlerinin 20. yüzyılın ortalarında olduğundan %38’e kadar daha düşük olduğunu saptadı. Analiz edilen 43 sebzede kalsiyum içeriği %16, demir içeriği %15 ve fosfor içeriği %9 azaldı. Buğdayda bulunan besin değerlerinde de benzer düşüşler gözlenmiştir. 

Verim artıyor kalite düşüyor

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra gıda kıtlığının harekete geçirdiği biliminsanları, gıda üretimini artırmak için sentetik gübreler, böcek ve yabani otlara karşı ilaçların yanı sıra yeni yüksek verimli mahsul çeşitleri geliştirdi. Sulamadaki gelişmeler ve uygun fiyatlı traktörlerin ortaya çıkmasıyla birleştiğinde, mahsul verimliliği önemli ölçüde arttı. Ortalama küresel tahıl verimi 1961 ila 2014 arasında %175 arttı. Aynı zaman diliminde ortalama buğday verimi, hektar başına 1,1 tondan 3,4 tona yükseldi.

BBC’nin haberine göre verim artarken, bazı mahsullerdeki besin düzeyleri düştü; bu da yoğun tarım tekniklerinin inceleme altına alınmasına neden oldu. Bazılarının iddia ettiği gibi, yapay pestisitlerin, gübrelerin ve diğer kimyasalların kullanımının artmasının, toprak yaşamının hassas dengesini, mahsul bitkilerinin sağlığını bozan ve dolayısıyla yediğimiz gıdanın kalitesini etkileyen bir sonucu olabilir mi?

Bitkiler mi değişti?

Gıda ürünleri kalori açısından zengin ama besin değeri açısından zayıf olduğu için, insanlar tok hissedebilir ama sağlıklı olamayabilir. Peki, gıdalarımızın besin kalitesi eski haline getirilebilir mi?

Bazı biliminsanları, on yıllar boyunca gıdalarımızdaki besin düzeylerindeki düşüşün, artan verimle sağlanan gıda mevcudiyetindeki artışla karşılaştırıldığında önemli olamayacak kadar küçük olduğunu düşünürken, topraklarımızın sağlığının hala yiyeceklerimizin besin düzeyi kalitesiyle önemli bir ilişkisi olduğu düşünülmektedir. 

Toprak sağlığı bitki sağlığıdır

Pennsylvania’daki Rodale Enstitüsü’nden toprak bilimcisi Gladis Zinati, toprakta ne kadar çok mantar ve mikrop etkinse, besinlerin bitkilere ve beslenme rejimimize o kadar iyi aktarıldığını belirtiyor.

ABD’li çiftçi Cory Atley, Ohio’da 32 kilometrelik arazisinde mısır ve soya fasulyesi yetiştiriyor ve bakteri kültürlerinin kullanımını deniyor. Topraktan besinlerin salınması yoluyla mahsulün büyümesinde bir artış görmenin yanı sıra, kimyasal girdilere daha az harcama yaptığını keşfetti.

Atley, ”Gerçekten odaklanmaya çalıştığımız şey toprak sağlığıdır; bu yüzden toprak sağlığı yönünü bir kez düşürdüğünüzde, bitki sağlığına dönüşecektir. Hala sentetik gübre kullanıyoruz ama giderek daha az kullanıyoruz, yaklaşık 25 % daha az. Yapmaya çalıştığımız, sürekli olarak toprağa daha fazlasını eklemek yerine, toprağımızda bulunanı daha fazla parçalamak" diyor.

Yeni bir gıda üretim sistemi

Steve McGrath, ihtiyacımız olan şeyin, gıdadaki beslenmeyi izleyen ve onu evrensel olarak karşılaştırılabilir kılan bir gıda üretim sistemi ve beslenmeye her şeyin üzerinde değer veren bir ticari model olduğu sonucuna varıyor. 

Beslenme ve çiftçilik arasındaki bağlantılarda pek çok yerine oturmayan parça var ve bunların çoğu henüz tam olarak anlaşılmadı. Basitçe söylemek gerekirse, daha fazla araştırmaya gereksinim var ama küresel olarak mikro besin değeri eksikliklerinden etkilenen iki milyardan fazla insan için, besinlerin izini sürmek epey bir katkıda bulunabilir.

 

 

*****

 

26 şeftali şimdi 1 şeftali ediyor

 

Kanadalı araştırmacı Jeffery Christian'ın 2015’te yaptığı bir araştırmaya göre 50 yıl önce yetişen bir elma 90 miligram A vitamini içerirken, 1999'da yetişen elmalar 50 miligram içeriyor. 50 yıl önceki bir portakalın besin değerini alabilmek için şimdi 21 portakal yemek gerekiyor. Eskinin 1 şeftalisi ise şimdinin 26 şeftalisine eşit besin değeri taşıyor. Kırmızı et, eskisine oranla yüzde 50 daha az demir içeriyor.