Britanya’da bir ilk: Kürtçe Cem  

• Britanya’da Kürt Aleviler, sürgünle başlayan asimilasyona ve kültürel soykırıma karşı bir ilki gerçekleştirerek, Kürtçe Hızır Cem gerçekleştirdi. 

DİREN DİCLE ERDEN  

Farklı kaynaklar da farklı rakamlar verilse de Britanya’daki Kürt Alevilerin sayısı yüzbinleri buluyor. Özellikle 19-26 Aralık 1978’de yaşanan Maraş Katliamının ardından Britanya’ya Kürt Alevi göçü kitlesel olarak yaşandı. Yine Dersim, Kürecik, Alxas, Tilkililer ve Kırkısraklılar gibi yoğun Kürt Alevi nüfusunun yaşadığı bölgelerden de önemli bir nüfus İngiltere’ye göç etti.

Britanya’daki Kürt Aleviler kendi anadillerini konuşup bilseler de inancın bir gereği olarak yaptıkları Cemler ise Türkçe yapılıyordu. Kürtlerin Cemlerini farklı bir dilde yapmalarının asimilasyona ve kültürel soykırıma hizmet ettiği tartışmaları ise sonuç verdi. Londra’da bulunan Cemevi ve yöresel dernekler Britanya’da bir ilki gerçekleştirerek, Kürtçe’nin Kurmanci ve Zazaca lehçelerinde Hızır Cem’i gerçekleştirdi.  

Kürtçe Cem’e ilgi 

Britanya Alevi Federasyonu, Kırkısraklılar, Alxaslılar, Tilkililer, Kürecikliler, Göksunlular, Elbistanlılar Toplum Merkezi ve Dersim-Der tarafından “Cema Muhabbete” düzenlendi. Cem’e, Kürt Aleviler yoğun ilgi gösterdi. Hızır Orucu’na denk getirilen Cem, barış, kardeşlik, eşitlik, paylaşım ve arınma gibi ritüellerden oluştu.  Önce Cem erkanı kuruldu. Kurulan posta Dersim Pirlerinden Pir Haydar Boğa, Dede Baki Düzgün, Gülcan Ana ve hak aşığı Ali Sizer oturdu. Sonra meydandan hak rızalığı istendi ve Cem Kürtçe olarak başladı. Cem’in hizmetlerine geçilirken, değnekçi, kapıcı, süpürgeci, ibrikçi ile birlikte hizmetler de rızalık, arınma, paylaşım, kadın ve erkek eşitliği ritüellerle anlatılıyordu.  

Hızır Seyit Rıza’dır  

Kürtçe Deyiş ve gulbangların okunduğu Cem, Pir Haydar’ın “Duzgin Bavao” deyişi etkileyiciydi. Kürtlerin de yakından bildiği Zazaca deyişin tınısı Cem’in duygusunu yansıtıyordu. Aşk ile başlayan ve hızırı anlatan Hak Aşığı Ali Sizer ise Kürtçe deyişlerini dile getirirken, “Hızır vicdandır. Hızır barıştır. Hızır kimsesizlerin kimsesidir. Hızır dayanışmadır, adalettir ve eşitliktir. Hızır Elif Ana’dır Seyit Rıza’dır” dedi.

Kürtçe deyişler ile semaha durulan Cem, lokmaların dağıtılması ile son buldu.  

Ana dilde ibadet 

Kürtçe Cem yapılmasında katkıları olan Kürt araştırmacı-yazar Ahmet Güven, Kürt Alevilerin kendi topraklarında Cemlerini Kürtçe yaptıklarını ancak 80 askeri darbesinden sonra yaşanan göçle bunun da “kaybolma” ile karşı karşıya kaldığına dikkat çekti. Türkçenin öne çıkarılarak Kürtçenin “öksüz” bırakılmak istendiğini vurgulayan Güven, “Kürtçe pek görülmek istenmedi. Bundan dolayı yöre dernekleri olarak ilk kez bir Kürtçe Cem düzenledik. Ve artık Cemlerimizi kendi ana dilimiz de yapmak konusunda ‘öz’ ile buluşma konusunda önemli bir adım atmış olduk. Bu aynı zamanda kültürel soykırıma karşı bir dilin, kimliğin, kültürün yok edilmesine karşı da önemli bir adımdır” diye ifade etti. Cemevlerinin Alevilerin ibadethaneleri olarak Türkçenin olduğu kadar Kürtçenin de yaşam alanı olduğunu dile getiren Güven, “Bu alanın açılması gerekiyor. Cemevlerinde Kürtçe, Türkçe ile eşit derecede yer almalıdır” dedi. 

Kaybolmasının önüne geçiyoruz 

Elbistanlılar Toplum Merkezi’nden (El-Kom) Hüseyin Kılıç ise Kürt Alevilerin kendi dilleri ile Cem kurmalarının önemli ve heyecan verici olduğunu ifade ederek, şunları söyledi: “5 yıl önce Dünya Anadil Günü vesilesi çalışmaya başladık ve bir planlama oluşturduk. Tam 5 yıldır Sere Sale etkinliğimiz Kürt Alevi toplumu tarafından kendi dili ve kimliği ile gerçekleşiyor. Kürtçe ölmüş bir dil değildir. Sürgünde olan Kürtler açısından dilin yok olması ciddi risk taşımaktadır. Bu dil sadece günlük konuşma dilinden ibaret değildir. Bizler inançlarımızı ana dilimizde, deyişlerle, gulbanglarla gerçekleştirirken, bu dil yok sayılarak başka bir dilde yapılması hakka uygun değildi. Sere Sale ve Kürtçe Cemler ile bizler bu dilin kaybolup tahrip edilmesine karşı da önemli bir adım atmış olduk.”